Kerkplein, Pretoria

Kerkplein is die historiese sentrum van Pretoria, Suid-Afrika by die kruising van Kerkstraat en Paul Krugerstraat.

1: Standbeeld van Paul Kruger
2: Ou ZAR Raadsaal
3: Ou Capitol-teater
4: Ou Nederlandse Bank
5: Regskamers
6: Café Riche
7: Paleis van Justisie
8: Ou Reserwebank en Ou Mutual-gebou
9: Ons Eerste Volksbank
10: Eerste Nasionale Bank
11: Tudorgebou
12: Standard Bank
A: Bank van Afrika
B: Ou Muntgebou
C: Hoofposkantoor

Kerkplein is in 1855 opgerig toe die President van die Zuid-Afrikaansche Republiek, Marthinus Wessel Pretorius, die stadsbeplanners, die broers Devereaux, aangesê het om 'n plein vir mark- en kerkgangdoeleindes te ontwerp. Die plein is aanvanklik ook as 'n sportveld gebruik en die verspringer Izak Prinsloo het in 1883 die eerste wêreldrekord deur 'n Suid-Afrikaner hier opgestel^[1]

Die eerste kerk op die plein is in 1857 voltooi. Nadat die kerk in 1882 afgebrand het is 'n tweede Gereformeerde Kerk in 1884-85 gebou. Dit is weer in 1904-05 gesloop nadat die kerk die plein in 1899 aan die ZAR regering verkoop het wat dit weer 1905 aan die stadsraad oorhandig het.^[1]

Standbeeld van Paul Kruger wysig

Een van die vernaamste kenmerke van die plein is 'n standbeeld van die Boere-leier en president van die Zuid-Afrikaansche Republiek Paul Kruger in die middel van die plein. Standbeelde van onbekende Boere-burgersoldate omring Kruger se standbeeld op 'n laere vlak van die voetstuk. Die standbeeld is in 1896 in opdrag van Sammy Marks deur Anton van Wouw geskep. Van Wouw se standbeeld van Paul Kruger het eers voor Prinsepark en later voor die Pretoriastasie gestaan. Dit is in 1954 na Kerkplein geskuif en op 10 Oktober 1954 deur Suid-Afrika se Eerste Minsiter D.F. Malan onthul.^[1]

Historiese geboue wysig

Verskeie historiese en argitektonies belangrike geboue omring die plein: die Paleis van Justisie, die Ou Capitol-teater, die Tudor Kamers, die Ou Raadsaal, die Reserwebank, Ou Mutual-gebou, Ons Eerste Volksbank, Barclays Bank, Standard Bank, Law Chambersgebou, die Kirknessgebou, die Ou Nederlandsche Bank, Café Riche en die Hoofposkantoor wat deur John Cleland ontwerp is.

Geskiedenis wysig

Belangrike historiese gebeure wat op Kerkplein plaasgevind het sluit in die eerste hys van die Vierkleur, die lees van die proklamasie waarvolgens die ZAR deur Brittanje geannekseer is deur Theophilus Shepstone in 1877, Paul Kruger se voorstelling aan die ZAR burgers na sy verkiesing as President, die viering van Koningin Victoria se diamantjubileum in 1897, die hys van die Union Jack na die besetting van Pretoria deur Britse troepe in 1900 tydens die Tweede Vryheidsoorlog, die proklamasie van die Unie van Suid-Afrika en die inhuldiging van die eerste Staatspresident van die Republiek van Suid-Afrika.

Die getoringde Paleis van Justisie is waar moontlik die bekendste politiese verhoor in Suid-Afrika se geskiedenis, die Rivoniaverhoor, plaasgevind het. Tydens die verhoor is Nelson Mandela en 'n aantal ander ANC terroriste aangekla van hoogverraad en vervolgens skuldig bevind en tronkstraf opgelê. Ironies genoeg sou, in 2003 in Suid-Afrika se eerste hoogverraadverhoor na die einde van Apartheid, 22 lede van die Boeremag verhoor en skuldig bevind word aan dieselfde tipe aanklagte as Mandela en sy kamerade.^[2]