Klaas de Jonge
Klaas de Jonge (5 September 1937 – Amsterdam, 5 Mei 2023) was 'n Nederlandse menseregte-aktivis en Afrikanis, wat soms as 'n terroris uitgebeeld is.[1][2] De Jonge is veral bekend as 'n vegter teen apartheid in Suid-Afrika.[3]
.jpg)
Lewensloop wysig
Nederland wysig
Klaas de Jonge het in Deventer en Olst grootgeword. Hy studeer antropologie en sosiologie in Amsterdam en Parys.
Afrika wysig
De Jonge het in die 1970's as navorser by die Afrikastudiesentrum in Leiden gewerk, waar hy onder meer oor demografiese navorsing in Tanzanië en Senegal gepubliseer het.
In die vroeë 1980's het De Jonge saam met sy Belgies-Nederlandse vrou Hélène Passtoors in Maputo, die hoofstad van Mosambiek, gewoon. Hy het in daardie land as 'n antropoloog gewerk en sy het as 'n taalkundige gewerk. Gedurende daardie tydperk het hulle bevriend geraak met Joe Slovo, leidende lid van die Suid-Afrikaanse organisasie African National Congress (ANC), en sy vrou Ruth First. Toe First 1982 dood is deur 'n briefbom wat deur die Suid-Afrikaanse veiligheidsdiens gestuur is, het De Jonge en Passtoors besluit om die ANC aktief te ondersteun in die gewapende bevrydingstryd. Ná hul egskeiding het De Jonge na die Zimbabwiese hoofstad Harare verhuis.
Nederlandse ambassade in Pretoria wysig
De Jonge het vir die ANC wapens en plofstof na Suid-Afrika gesmokkel, wat hy in 'n versteekte kompartement in die kattebak van sy motor versteek het.[4] Op 23 Junie 1985 is hy op pad terug van Johannesburg na Harare deur die Suid-Afrikaanse polisie voorgekeer en saam met Passtoors gearresteer. De Jonge het besluit om saam te werk met die ondersoek na sy saak en het op 9 Julie daarin geslaag om na die Nederlandse ambassade in Pretoria te ontsnap. Hy het egter nie verder gekom as die onthaal waar hy in gewone klere deur die Suid-Afrikaanse polisie weggesleep is nie. Aangesien die Suid-Afrikaanse polisie nie toegelaat is om bloot die terrein van die Nederlandse ambassade te betree nie, wat nog te sê van 'n Nederlander teen sy wil verwyder, was 'n diplomatieke rusie die gevolg.
Op 19 Julie is hy na die ambassade terugbesorg en die Suid-Afrikaanse regering het dadelik ’n versoek ingedien om hom uit te lewer omdat hy steeds daarvan verdink word dat hy die Wapen- en Ammunisiewet oortree het. Aangesien die Nederlandse ambassade moes verhuis en nie toestemming gekry het om De Jonge te neem nie, het sy situasie nog moeiliker geword. President Pieter Willem Botha wou in Oktober 1985 die diplomatieke immuniteit van die ou kantoor ophef, omdat die ambassade intussen verhuis het en net De Jonge en twee ongewapende Nederlandse Marechaussee-lede in die ou gebou gewoon het. Na 'n besoek van die Nederlandse spesiale gesant Henry Wijnaendts aan Botha, is hierdie dreigement terug getrek, maar die probleem is nie opgelos nie.
De Jonge sou uiteindelik langer as twee jaar in die gebou bly. Op 7 September 1987 is hy in 'n ingewikkelde gevangene-uitruiling vrygelaat: Suid-Afrikaanse majoor Wynand du Toit ('n nasionale Suid-Afrikaanse held), wat in 1985 tydens 'n geheime sending in Angola gevange geneem is, is toe saam met die liggame van Suid-Afrika -Afrikaanse soldate, wat in Angola gesterf het, is in die formeel onafhanklike Suid-Afrikaanse tuisland Ciskei verruil vir Klaas de Jonge, die Franse anti-apartheidsaktivis Pierre-André Albertini (wat om dieselfde rede in Ciskei skuldig bevind is) as De Jonge en 'n politieke reletjie tussen Frankryk en Suid-Afrika) en 133 Angolese en Kubaanse krygsgevangenes.
De Jonge het die boek "Dagboek uit Pretoria" geskryf oor sy verblyf in die ambassadegebou, wat 'n voorwoord deur Karel Roskam gehad het. Passtoors sou in 1989 uit die tronk vrygelaat word, hoewel sy in Mei 1986 tot tien jaar tronkstraf vir hoogverraad gevonnis is. In Junie 2013 het sy erken dat sy betrokke was by die voorbereidings vir die sogenaamde Kerkstraat-bomaanval in Pretoria op 19 Mei 1983, wat 19 dood en 217 beseer gelaat het.[5] Eers in 2017 het De Jonge erken dat hy ook by dié aanval betrokke was. Soos Passtoors is hy in verkenning ontplooi en dit was hy wat die motor vol plofstof, skroewe en ander oorblywende metaal oor die grens met Swaziland gebring het.[6]
Ná ’n voorval in 1988 was De Jonge oortuig dat die Suid-Afrikaanse Apartheidsregering hom wou doodmaak. Hy het blind in een oog geword ná 'n ooginfeksie, moontlik weens die dra van vergiftigde klere.[7][8][9]
Vir sy bydrae tot die verset in Suid-Afrika het De Jonge in April 2019 die (silwer) Oliver Tambo-toekenning van die President van Suid-Afrika, Cyril Ramaphosa, ontvang.[10]
AABN / NiZA wysig
Na sy terugkeer het De Jonge aktief geword binne die Anti-Apartheidsbeweging Nederland (AABN; later saamgesmelt met KZA om die Nederlandse Instituut vir Suider-Afrika, of kortweg NiZA) te vorm. Nadat apartheid in Suid-Afrika afgeskaf is, is De Jonge in 1995 deur NiZA gevra om navorsing vir die Suid-Afrikaanse Waarheid-en-versoeningskommissie (WVK) te doen. Hierdie twee keer ses maande lange ondersoek het hoofsaaklik gehandel oor moontlike geheime operasies deur die apartheidsregime in Europa, soos die sluipmoord op die Sweedse premier Olof Palme in 1986. Hierdie ondersoek is moontlik gemaak deur 'n finansiële bydrae van die Nederlandse ambassade in Pretoria tot die WVK. In November 1997 het De Jonge 'n verslag ingedien wat die ondersoek afgesluit het.
Rwanda wysig
In 1998 het De Jonge as navorsingskoördineerder vir Penal Reform International (PRI) in die Rwandese hoofstad Kigali begin werk. Tydens die Rwandese Volksmoord in 1994 is 'n geraamde 800 000 tot 1 000 000 Tutsi's en gematigde Hutu's vermoor. Die PRI poog om behoorlike proses te bevorder in die verhoor van oorlogsmisdadigers deur die gacaca (Rwandese volkstribunale). Met 120 000 verdagtes sal dit veels te lank neem om al daardie mense deur die bestaande howe te laat verhoor, dus word hierdie mensetribunale gesien as 'n geleentheid om geregtigheid te versnel. Die hoofverdagtes is egter deur die Rwanda-tribunaal onder die beskerming van die Verenigde Nasies verhoor.
Private lewe wysig
Klaas de Jonge het in Deventer en Olst grootgeword en die vader geword van twee seuns, albei uit sy eerste huwelik. In die laaste jare van sy lewe het hy aan metastatiese prostaatkanker gely. Hy is op Bevrydingsdag 2023 op die ouderdom van 85 weens genadedood dood.[11][12][13]
Publikasies wysig
Deur Klaas de Jonge wysig
- A contraceptive to revolution? : a reappraisal of Dutch policy regarding family assistance and the center-periphery model, 1972 (samen met Henk A. de Gans en Anton C. Kuijsten)
- Fertility in two rural areas of Tanzania : a dependent variable, 1972 (samen met Corlien M. Varkevisser)
- Migration en Casamance : exemple du village de Birkama, 1977
- Les migrations en Basse Casamance, 1978
- Rural development and inequality in Casamance (Southern Senegal), 1978
- Relations paysans-pêcheurs, capitalisme, état : une étude d'une lutte de classe en Casamance (Sud-Sénégal), 1980
- Descendre vers le sommet : een verslag van consultaties in Nederland, Mali, Niger, Boven-Volta en Senegal betreffende wenselijkheid en mogelijkheden van een onderzoeksprogramma in de Sahel, 1980 (samen met R.H.G. Bos en P.J.C. van Dijk)
- Dagboek uit Pretoria, 1987, ISBN 9060127390
- Interim report on research on Gacaca jurisdictions and its preparations (July–December 2001), Januarie 2002
Oor Klaas de Jonge wysig
- Jenne Jan Holtland: De koerier van Maputo. Een Nederlander in de Zuid-Afrikaanse revolutie. Amsterdam, Podium Uitgeverij, 2021. ISBN 9789463810036
- Koen Peeters: De Minzamen. Roman. De Bezige Bij, 2021. ISBN 9789403130613
- Het zoekend hert ° The searching deer: videogesprekken van filosofiehuis 'Het zoekend hert' met Klaas de Jonge door de Vlaamse auteur en antropoloog Koen Peeters:(1) De bewustwording van geweld en (2) Street boy. Familieverhalen van een overlever
Verwysings wysig
- ↑ ‘Klaas de Jonge: terrorist tegen apartheid'. Hoofdstuk 17, in: Rende van de Kamp: Soldaat voor een ander (1). Nederlanders in vreemde krijgsdienst. Soesterberg, Uitgeverij Aspekt, 2009. ISBN 978-90-5911-844-7
- ↑ De samenleving, John J. Macionis
- ↑ Andere Tijden: De affaire 'Klaas de Jonge'. Geargiveer op 1 Junie 2023.
- ↑ Klaas de Jonge smokkelde wapens in strijd tegen apartheid: 'Ik kon geen nee zeggen' VPRO OVT, 20211019, bezocht 20220518. Geargiveer op 8 Februarie 2023.
- ↑ ANC lijkt politiek te hebben losgelaten om burgers bij aanslagen te sparen, de Volkskrant, 24 Mei 1983.
- ↑ Frank Provoost: 'Dit was mijn oorlog. Antropoloog: Ik was betrokken bij grootste ANC-aanslag'. In: Mare, 16 Februarie 2017
- ↑ Klaas de Jonge, de man die zijn kunst knuffelt
- ↑ 'Dutch connection' hielp verzet Zuid-Afrika Trouw, 4 November 1992
- ↑ 'Waarheidscommissie wilde mijn onderzoek eigenlijk niet' Trouw, 20 November 1997. Geargiveer op 6 Augustus 2019.
- ↑ Presidency announces recipients of National Orders (April 2019). Geargiveer op 6 Mei 2023.
- ↑ Klaas de Jonge (1937-2023) zuchtte naar rechtvaardigheid en avontuur, met lak aan gezag en conventies, de Volkskrant, 5 Mei 2023. Gearchiveerd op 17 Mei 2023.
- ↑ Klaas de Jonge (1937-2023). Uitdager van de apartheidsstaat, NRC, 5 Mei 2023. Gearchiveerd op 10 Mei 2023.
- ↑ "Overlijdensbericht Klaas de Jonge". Mensenlinq (in Nederlands). Besoek op 10 Mei 2023.
{{cite web}}: Onbekende parameter|archiefdatum=geïgnoreer (hulp); Onbekende parameter|archiefurl=geïgnoreer (hulp)