Max Euwe

Machgielis (Max) Euwe (Amsterdam, 20 Mei 1901 – Amsterdam, 26 November 1981) was 'n Nederlandse skaakspeler en wiskundeonderwyser. Hy was wêreldkampioen van 1935 tot 1937. Van ongeveer 1920 tot in die jare vyftig was hy die sterkste Nederlandse skaakspeler.

Max Euwe
Max Euwe in 1956
Naam	Machgielis Euwe
Alias	Max Euwe
Geboorte	(1901-05-20)20 Mei 1901 Amsterdam, Nederland
Sterfte	26 November 1981 (op 80) Amsterdam, Nederland
Nasionaliteit(e)	Nederland
Titel	Grootmeester (1950)
FIDE rang	2769 (Januarie 1936) [histories]
Beste gradering	2530 (Mei 1974)
Wêreldkampioen	1935–37

Max Euwe het homself besonder verdienstelik gemaak vir die skaaksport en was president van FIDE tydens die wedstryd tussen Spassky en Fischer. Tewens, hy was 'n bekende skaakskrywer: hy skryf talle teksboeke, waaronder die internasionaal bekende Teorie van Schaakopeningen en die Losbladige schaakberichten. Hy word geroem om sy toepassing van wiskundige insigte en logika in skaak. Hy het daarin geslaag om staande te bly in komplekse stellings waarin hy die beste taktiek akkuraat kon uitlê. Euwe word deur sommige gesien as die swakste wêreldkampioen, omdat hy die wedstryd om die Wêreldbeker teen Aleksandr Aljechin net-net gewen met 'n halwe punt verskil en 2 jaar later die titel verloor het na 'n groot nederlaag, en in die toernooi van 1948 laaste geëindig het. Ander, soos Hans Ree,Cecil Purdy en Reuben Fine is van mening dat Euwe ernstig onderskat word.

Biografie

1901–1934

Max Euwe was die seun van Cornelis Euwe (onderwyser) en Elizabeth van der Meer. Euwe trou in 1926 met Carolina Bergman. Toe Euwe vier jaar oud was, het sy ouers hom leer skaak speel. Vanaf die begin van die jare twintig oorheers hy skaak in Nederland. So wen hy van 1921 tot 1952 alle Nederlandse kampioenskappe waaraan hy deelgeneem het. In die loop van die jare twintig dring hy geleidelik deur tot die wêreld top orde. Hy wen die toernooi van Hastings in 1923 en speel in 1926–1927 'n wedstryd teen Aljechin wat hy net-net verloor met 4 ½ -5 ½.

In 1928 word hy in Den Haag vir die eerste keer wêreldkampioen deur die Amateur Wêreldbeker Skaak te wen. Hierdie titel het nie veel beteken nie omdat die top spelers nie daaraan deelgeneem het nie. Van meer belang was die twee wedstryde wat Euwe in dieselfde tyd gespeel het in Nederland teen die FIDE-wêreldkampioen Efim Bogoljoebov. Euwe verloor beide met 4 ½ -5 ½. Ook by twee groot toernooie, in Bad Kissingen, 1928 en Karlovy Vary, 1929, bewys Euwe dat hy in die top liga hoort. In 1930 en 1934 wen Euwe die Hastings-toernooi. In 1931 het hy 'n wedstryd teen José Raúl Capablanca met 4-6 verloor. Wat Euwe onderskei van die meeste topskakers was dat hy amateur gebly het. Euwe studeer in Amsterdam wiskunde vanaf 1918. In November 1923 behaal Euwe sy meestersgraad in die wiskunde (cum laude). Hy word wiskundeonderwyser. Aanvanklik was Euwe waarnemer, daarna was hy gedurende twee jaar in Rotterdam wiskundeonderwyser aan die "Hogereburgerschool", en dan wiskundeonderwyser aan die "Gemeentelijk Meisjeslyceum" in Amsterdam. In 1926 promoveer hy by prof R.W. Weitzenböck, weer "cum laude", met 'n tesis met die titel "Differentiaalvarianten van twee covariante-vectorvelden met vier veranderlijken". In 1929 publiseer hy 'n spelteoretiese verhandeling oor skaak vanuit 'n intuïtionistiese perspektief. Die titel was Mengentheoretische Betrachtungen über das Schachspiel.

Euwe word wêreldkampioen

In 1935 nooi die heersende wêreldkampioen Aljechin vir Euwe uit om 'n wedstryd om die Wêreldbeker te speel. Euwe, wat eintlik opgehou het met skaak, het die uitnodiging aanvaar en wen op 15 Desember 1935 na 80 dae, 30 spelle en 13 stede en dorpe versprei oor Nederland, met die eindtelling 15 ½ -14 ½ .

Die beroemdste party uit hierdie tweestryd is die 26ste, wat bekend staan as "De Parel van Zandvoort".

Die wêreldkampioenskap van Euwe het baie belangstelling vir skaak in Nederland aangewakker. Baie Nederlandse skaakklubs het in 1935 as gevolg daarvan opgeskiet.

Euwe verloor die titel in 1937 weer in 'n terug-wedtryd met Aljechin (9 ½ -15 ½). Daar is voorts skaakspelers wat na analise van die partye tot die gevolgtrekking gekom het dat hy in 1935 eintlik minder sterk was as Aljechin, en in 1937 eintlik juis beter gespeel het.

In 1938 neem Euwe deel mee aan die AVRO-toernooi, die sterkste verteenwoordige toernooi tot dan toe. Hy behaal 7 uit 14.

In 1940 bedank hy as onderwyser by die "Gemeentelijke Meisjeslyceum" in Amsterdam en tree hy toe tot die Raad van die voedselvervaardiger Van Amerongen.

Na die oorlog

Euwe eindig tweede in die eerste groot toernooi wat na die Tweede Wêreldoorlog gehou word, die Staunton toernooi in Groningen in 1946. Aangemoedig deur hierdie sukses het hy 'n aantal jare vanaf 1947 professioneel skaak gespeel, in diens van die "Koninklijke Nederlandse Schaakbond" (KNSB). Die bedoeling was dat hy hom so beter kon voorberei en meer kans sou kry om die wêreldkampioenskap terug te wen. Dit was geen sukses nie en Euwe se deelname aan die toernooi om die Wêreldbeker in 1948 is 'n fiasko. Met 4 uit 20 eindig hy laaste. In 1949 gaan hy terug na die onderwys en word weer amateurspeler. In 1953 speel hy sy laaste groot toernooi. In die kandidatetoernooi van 1953 kom hy met 11 ½ uit 28 tweedelaaste. In 1957 verslaan hy nog in 'n tweestryd die veertienjarige Bobby Fischer met 1 ½ - ½.

Euwe as skrywer

Standbeeld Max Euwe

Euwe staan bekend as 'n skaakspeler met' n groot en grondige kennis van die opening. Hy het baie skaakboeke geskryf, waaronder 'n reeks oor die opening, die reeks "Praktische Schaaklessen" en die boek "Oordeel en Plan". Hierdie boeke is op groot skaal vertaal. Miskien wel die bekendste boek vir leke is egter "Oom Jan leert zijn neefje schaken", wat vir baie die eerste kennismaking met die spel was. Daarbenewens het hy skaakrubrieke vir tydskrifte geskrywe. Dit het dikwels gebeur tydens wedstryde dat Euwe, teen die relatief swak teenstand, sy oortollige dinktyd gebruik het om tydens die spel sy stukkies te skryf. Dit het natuurlik, of hy nou wou of nie, 'n sielkundige impak op sy teenstanders gehad.

Databestuur en hoogleraar

Hy het homself fiks gehou en was amateur-bokser. Na 1950 wy Euwe hom weer meer aan die wiskunde en die opkomende rekenaarwetenskap. Vanaf 1956 was hy wetenskaplik adviseur van die Amerikaanse firma Remington Rand, waar hy bygedra het tot die ontwikkeling van die rekenaar. Van 1959 tot 1963 was hy direkteur van die "Studiecentrum Automatische Dataverwerking". In 1964 word hy benoem tot buitegewoon professor in die metodologie van die outomatiese informasieverwerking aan die Erasmus Universiteit in Rotterdam en tot professor aan die Universiteit van Tilburg .

Latere lewe: president FIDE

Van 1970 tot 1978 was Euwe president van die wêreldskaakbond FIDE. Hy speel 'n belangrike rol by die totstandkoming van die wedstryd om die wêreldkampioen Spassky – Fischer in 1972 te Reykjavik. In 1975 het hy 'n rondreis van meer as 'n maand deur Afrika, met as doel Afrikalande te werf as nuwe lede vir die FIDE. Hy besoek agtereenvolgens Senegal, Ghana, Nigerië, Zambië en Zaïre. Euwe was toe 74. Hy het daar gepraat met ministers en staatshoofde, maar ook vertoonwedstryde gespeel en lesings gegee.

In 1981 begin Max Euwe deelneem aan die 10de Nederlands kampioenskap korrespondensie-skaak. Hy het hierdie toernooi nie voltooi nie. Die nog uitstaande spelle is gearbitreer, en hy eindig postuum as vierde na Gert Timmerman, Kier Nienhuis en Joop van Oosterom. Euwe is oorlede op 80-jarige ouderdom te Amsterdam. Hy was getroud met Carolina Elisabeth Bergman. Uit hierdie huwelik word 3 dogters gebore, onder wie Caroline Euwe.

Herinneringstekens

Max Euweplein

Daar is 'n skaakprys na Euwe vernoem, die Euwe-ring. In 2001 verskyn 'n blokkie van twee posseëls met 'n beeltenis van Euwe. Behalwe Nederlandse seëls het daar ook seëls met sy beeltenis in Mongolië en Joegoslawië verskyn. In 1982 is in Amsterdam die "Max Euwe Centrum" gestig. Daar is in Amsterdam ook 'n plein na Euwe vernoem. Op 7 Mei 2004 is op die plein 'n standbeeld van Euwe onthul. Dit is vervaardig deur beeldend kunstenares José Fijnaut en is 'n inisiatief van die "Ondernemersvereniging Max Euweplein". In Arnhem is in die distrik Stadseiland 'n straat na hom vernoem. Ook is die skaakfilm "Lang leve de koningin" deur sy kleindogter Esmé Lammers aan hom opgedra.

Spelle

In die skaakdatabank van Chessgames.com staan 1423 spelle wat deur Max Euwe gespeel is. Daarvan het hy 707 spelle gewen, 231 verloor en 480 eindig in remise. Sy winspersentasie is 66.8%.

Bibliografie

Euwe het honderde werke oor skaak geskryf. Bekende titels is:

• "Oom Jan leert zijn neefje schaken", saam met Albert Loon, 1936
• "Oordeel en plan", 1952
• "Meester tegen amateur", 1963
• "Praktische schaaklessen", deel 1 t / m 6, 1980–1986

Nota

Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia met Url: nl:Max Euwe

Bibliografie

• Münninghoff, A. (1976)Max Euwe Biografie van een wereldkampioen. Amsterdam: Keesing.

Eksterne skakels

• Biografisch Woordeboek van Nederland – biografie
• Koninklijke Bibliotheek – dossier Max Euwe Geargiveer 30 Julie 2013 op Wayback Machine
• Max Euwe stigting
• Individuele resultate
• Spelle van Euwe