Die Mozart-effek kan verwys na:

  • 'n Betwiste stel navorsingsuitslae wat toon dat 'n kortstondige verbetering (15 minute) in die uitvoering van sekere soorte verstandelike take (wat bekend staan as "tydruimtelike redenering", teweeggebring kan word as daar na sekere soorte komplekse musiek geluister word;
  • Gepopulariseerde weergawes van die teorie wat te kenne gee dat "'n mens slimmer word as jy na Mozart luister", of dat blootstelling aan klassieke musiek in die vroeë kinderjare 'n voordelige uitwerking op verstandelike ontwikkeling het;
  • 'n Handelsmerk van Don Campbell, Geïnk. vir 'n stel kommersiële opnames en verwante materiaal wat na bewering die effek inspan om 'n verskeidenheid doelwitte te bereik. Campbell definieer die merk as "'n inklusiewe term wat verwys na die transformerende krag van musiek in gesondheid, opvoeding en algemene welsyn. Dit verteenwoordig die algemene gebruik van musiek om stres, depressie of angstigheid te verminder; ontspanning of slaap te bevorder; die liggaam te aktiveer en die geheue of bewustheid te verbeter. Innoverende en eksperimentele aanwendings van musiek en klank kan verligting gee vir gehoorversteurings, disleksie, aandagtekortsteurnis, outisme en ander verstandelike en fisiese versteurings en beserings."

Don Campbell se boek, handelsmerk en gevolglike promosie wysig

Die "Mozart-effek" is hoofsaaklik aan die algemene publiek bekend as gevolg van die werk van Don Campbell. Sy boek, "The Mozart Effect: Tapping the Power of Music to Heal the Body, Strengthen the Mind, and Unlock the Creative Spirit", wat 1997 verskyn het, het die teorie gewild gemaak dat 'n mens se IK tydelik verhoog word en dat daar baie ander voordelige gevolge is vir verstandelike funksie wanneer daar na die musiek van Mozart (veral die klavierkonserte) geluister word. Campbell en ander het verder aanbeveel dat uitgesoekte stukke klassieke musiek vir babas gespeel word, met die verwagting dat dit hulle verstandelike ontwikkeling sal bevoordeel. Hierdie teorieë is omstrede, hoewel daar 'n aansienlike hoeveelheid bewys is van die verband tussen klank en musiek (wat gespeel word sowel as waarna geluister word) en kognitiewe funksie en verskeie fisiologiese maatstawwe.

Voordat Campbell sy boek uitgegee het, het hy die frase "The Mozart Effect" as 'n handelsmerk laat registreer. Hy het later 'n tweede boek, "The Mozart Effect For Children", geskryf en verwante produkte geskep. Dit is onder andere versamelings van musiek wat na bewering 'n "Mozart-effek" voortbring en dit fokus vir spesifieke bedrywighede soos "diep rus en vernuwing", "intelligensie en leer" en "kreatiwiteit en verbeelding".

Geen ander navorser het beweer dat daar sulke verreikende gevolge was nie, en selfs die bestaan van die baie beperkter uitwerking waarvan byvoorbeeld Shaw en Rauscher (sien hieronder) praat, word betwis. Aan die ander kant gee noukeurige navorsing deur William Forde Thompson, Glenn Schellenberg en Gabriela Husain (Universiteit van Toronto) te kenne dat die Mozart-effek toegeskryf kan word aan tydelike veranderinge in luim en vlakke van prikkeling wat die resultaat is van langdurige blootstelling aan musiek (bv. 8-10 minute). Nie alle musiek veroorsaak egter die Mozart-effek nie. Die musiek moet beskou word as energiek en 'n positiewe emosionele krag (sien Thompson, Schellenberg, & Husain, 2001, Psychological Science).

Geskiedenis wysig

Die konsep van die "Mozart-effek" is beskryf deur die Franse navorser dr. Alfred Tomatis in sy boek "Pourquoi Mozart?", 1991, wat die breë toepaslikheid van Mozart (in die besonder) ondersoek het in die verkryging van resultate gedurende die 30 jaar wat Tomatis gewerk het met kinders wat merendeels leergestremdhede gehad het. Die frase het die eerste keer in 1993 in die Amerikaanse media aandag getrek in 'n verhandeling deur Frances H. Rauscher, 'n sielkundige aan die Universiteit van Wisconsin, en Gordon Shaw, 'n fisikus aan die Universiteit van Kalifornië in Irvine, in 'n reeks verhandelinge. Die eerste verhandeling, wat in 1993 gepubliseer is, het berig dat 'n kortstondige blootstelling aan 'n Mozart-klaviersonate 'n tydelike verhoging in ruimtelikeredenasie-punte veroorsaak, wat ooreenstem met 8–9 IK-punte op die Stanford–Binet-IK-skaal.

Die feit dat IK hoegenaamd genoem is, en die feit dat die musiek wat in die studie gebruik is, deur Mozart was — wat dikwels beskou word as die toppunt van kunsmusiek in die geleerde Europese tradisie — het dit natuurlik aantreklik gemaak vir diegene wat hierdie soort musiek waardeer, en daar was dus groot publisiteit vir die "Mozart-effek".

Die musiekrubriekskrywer vir die 'New York Times' Alex Ross het in 1994, in 'n lighartige artikel, geskryf "navorsers [Rauscher en Shaw] het bepaal dat 'n mens in werklikheid slimmer word as jy na Mozart luister" en het dit as die finale bewys aangevoer dat Mozart vir Beethoven onttroon het as "die wêreld se grootste komponis".

'n Artikel in die 'Boston Globe' het in 1997 party van die resultate van Rauscher en Shaw gemeld. Dit het een studie beskryf waarin drie- en vierjariges wat agt maande lank privaat klavierlesse gegee is, 34 persent beter punte gekry het in toetse van tydruimtelike redenasie as kontrolegroepe wat rekenaarlesse, sanglesse of geen opleiding gekry het nie.

Die gewilde impak van die teorie is op 13 Januarie 1998 gedemonstreer toe Zell Miller, die goewerneur van Georgia, aangekondig het dat sy voorgestelde staatsbegroting $105 000 per jaar sou insluit om 'n bandopname of CD van klassieke musiek aan elke kind wat in Georgia gebore is, te voorsien. Miller het gesê: "Niemand betwyfel dat om op 'n baie vroeë leeftyd na musiek te luister, 'n uitwerking het op die tydruimtelike redenasie wat die grondslag vorm van wiskunde en ingenieurswese en selfs skaak nie."

Miller het aan wetgewers 'n bandopname van 'n deel van Beethoven se "Ode tot Vreugde" gespeel en gevra: "Voel julle nie al klaar 'n bietjie slimmer nie?" Miller het Yoel Levi, die musiekdirekteur van die Atlanta-simfonieorkens, gevra om 'n versameling klassieke stukke saam te stel wat ingesluit moet word. Staatsverteenwoordiger Homer M. DeLoach het gesê: "Ek het gevra oor die moontlikheid om 'n bietjie Charlie Daniels of so iets in te sluit, maar hulle het gesê hulle dink die klassieke musiek het 'n groter positiewe impak. Aangesien ek nou nog nooit hierdie impak juis met veel aandag bestudeer het nie, moet ek hulle seker maar glo."

Die bestaan van die "Mozart-effek" is in 1999 deur twee spanne navorsers betwis: Christopher F. Chabris en Kenneth M. Steele et al. in 'n stel verhandelinge wat gesamentlik gepubliseer is onder die titel "Prelude or Requiem for the 'Mozart Effect'?"

Chabris het gesê dat sy meta-ontleding getoon het "dat enige kognitiewe verbetering klein is en nie enige verandering in IK of algemene redeneringsvermoë weerspieël nie, maar dat dit eerder in die geheel voortspruit uit prestasie op die gebied van een spesifieke soort kognitiewe taak en 'n eenvoudige neuropsigologiese verklaring het", wat "genotprikkeling" genoem word. Hy noem byvoorbeeld 'n studie waarin bevind is dat "om na Mozart of na 'n gedeelte van 'n Stephen King-storie te luister, prestasie verbeter het om papier te vou en te sny [een van die toetse wat dikwels deur Rauscher en Shaw gedoen is] by persone wat getoets is, maar net in die geval van dié wat geniet het waarna hulle geluister het". Steele et al. het bevind dat "om na Mozart te luister, 'n vermeerdering van 3 punte bo stilte en 'n vermindering van 4 punte in die ander eksperiment teweeggebring het".

Al verbeter musiek prestasie onder sekere omstandighede en in sekere take, is daar bewys dat die effek nie algemeen is nie, in die sin dat dit nie vir ander take geld nie. Bridget en Cuevas (2000) het bevind dat dit geen uitwerking gehad het op prestasie in wiskundige probleemoplossing wanneer daar 10 minute lank na musiek deur Bach of Mozart geluister is nie.

Beperkings van die effek wysig

Die omvang, aard en blote bestaan van die "Mozart-effek" word betwis. Maar as ons aanneem dat komplekse musiek wel 'n meetbare uitwerking op kognitiewe funksie het en dat dit bewys kan word, moet ons ook kennis neem van twee beperkings of wanopvattings.

Eerstens verbind gewilde voorstellings van die "Mozart-effek" dit byna altyd met "intelligensie"; byvoorbeeld, Alex Ross se kommentaar waarna hierbo verwys is "dat 'n mens in werklikheid slimmer word as jy na Mozart luister" en Zell Miller wat die wetgewer in Georgia gevra het of hulle "'n bietjie slimmer" gevoel het nadat hy hulle na Beethoven laat luister het.

Rauscher, een van die oorspronklike navorsers, het self hierdie idee ontken. In 1999 het sy, in haar antwoord op Chabris en Steele et al., geskryf (ons beklemtoning):

Ons resultate oor die uitwerking daarvan om na Mozart se Sonate vir Twee Klaviere in D majeur K. 448 te luister op tydruimtelike prestasie het baie belangstelling gewek, maar het tot etlike wanopvattings aanleiding gegee, waarvan baie weerspieël word in pogings om die navorsing te herhaal. Die kommentaar deur Chabris en Steele et al. gee die algemeenste hiervan weer: dat dit intelligensie vergroot as 'n mens na Mozart luister. Ons het nooit so iets beweer nie. Die uitwerking is beperk tot tydruimtelike take wat geestesbeelde en temporele ordening behels.

Tweedens word daar dikwels voorgestel of gesê dat blootstellilng aan die regte soort musiek tydens die kinderjare 'n blywende, voordelige uitwerking het. (In ongeveer 1999 het die deelstaat Florida 'n regulasie ingestel wat vereis dat kleuters in staatskole elke dag na klassieke musiek luister.)

Oor sulke programme het Rauscher in 1999 gesê:

Ek dink nie dit kan skade doen nie. Ek is heeltemal ten gunste daarvan om kinders aan wonderlike kulturele ervarings bloot te stel. Maar ek dink dit sou beter wees om die geld te bestee aan musiekopleidingsprogramme.

Verwysings wysig

  • Bridgett, D. J., & Cuevas, J. (2000). Effects of listening to Mozart and Bach on the performance of a mathematical test. Perceptual and Motor Skills, 90, 1171-1175.
  • Campbell, Don 1997 The Mozart Effect: Tapping the Power of Music to Heal the Body, Strengthen the Mind, and Unlock the Creative Spirit ISBN 0-380-97418-5
  • "Georgia's Governor Seeks Musical Start for Babies," Kevin Sack, The New York Times, 15 Januarie 1998 bl. A12
  • "Mozart For Baby? Some Say, Maybe Not", Erica Goode, The New York Times, 3 Augustus 1999 bl. 1 e.vv.: Rauscher, "the money could be better spent on music education programs."
  • Thompson, W.F., Schellenberg, E.G., & Husain, G. (2001). Arousal, mood, and the Mozart Effect. Psychological Science, 12(3), 248-251.
  • Kenneth M. Steele Geargiveer 27 Februarie 2007 op Wayback Machine Noem baie verhandelinge deur Steele wat die Mozart-effek in twyfel trek, met aflaaibare herdrukke in PDF-formaat, insluitende die verhandeling in die tydskrif 'Nature' "Prelude or requiem for the 'Mozart effect'?"

Bron wysig

Eksterne skakels wysig