Noorse Taalbeweging

Sedert die einde van die veertiende eeu het die huidige Noorweë, Swede, Finland en Denemarke 'n eenheid gevorm, wat heelwat daartoe bygedra het dat die huidige standaardtale in die lande vandag onderling betreklik goed verstaanbaar is. Die Skandinawiese lande is vanuit Denemarke bestuur, wat beteken het dat Deens 'n groot invloed op die taalontwikkeling van die hele gebied gehad het, in so 'n mate dat Deens die standaardtaal van Noorweë geword het en byna ook van Swede.

Nuwe Skandinawiese tale

Vroeg in die sestiende eeu het die Sweedse elite nog prominent verklaar dat Deens en Sweeds één taal was, maar met die afskeiding van Swede in 1523 het die Swede groot verskille tussen Sweeds en Deens ontdek. Die Swede het 'n eie geskrewe norm vir Sweeds ontwikkel, wat so ver moontlik van Deens moes afwyk. In een generasie is van geskrewe Deens na Sweeds in talle provinsies oorgeskakel, sonder dat die gesproke taal verander het. Teen die begin van die agtiende eeu, was die nuwe standaard al goed ingeburger.

In 1809 breek Finland weg van Swede, en in 1814 verkry Noorweë sy onafhanklikheid van Denemarke. Dieselfde denkstroom vir 'n eie taal in die nuwe onafhanklike state kom op gang soos wat Sweeds in Swede tot stand gekom het. In Finland was Fins 'n minderheidstaal, wat geografie en funksie betref, maar het dit 'n nasionale simbool geword, en Sweeds uitgedruk. In 1980 was daar in Finland nie meer as 6.4% Sweedstaliges oor nie.

Nuwe Taal in Noorweë

In 1840 is in Noorweë deur Knudsen 'n eie spelling opgestel. Deens was egter teen hierdie tyd 'n gevestigde taal onder die elite en stedelike bevolking. Hierdie norm van Knudsen het derhalwe weinig van Deens afgewyk, sodat gepraat is van Deens-Noors of Bokmål (boektaal), of deur sommige Riksmål (Staatstaal) genoem is. Nasionaliste, uit die dialeksprekende platteland was nie hiermee gediend nie, en onder leiding van Ivar Aasen, wat op sy eie 'n norm uit die Noorse dialekte opgestel het, en Landsmål genoem is, is geveg vir 'n eie Noorse taal wat veel meer van Deens moes afwyk as Bokmål. 'n Stryd tussen die twee tale het losgebars, wat in hewigheid toegeneem het teen die einde van die 19de eeu. In 1885 is Bokmål en Landsmål (of Nynorsk) as amptelike tale van Noorweë erken. Tot vandag is Noorweë dus 'n tweetalige land.

Taalmaatreëls

In 1892 is 'n wet aanvaar wat bepaal het dat skole self kon kies welke taal aan die kinders geleer moes word. Landsmål of Nynorsk het ook in populariteit toegeneem, veral na die Eerste Wêreldoorlog. In 1944 het die taal 'n hoogtepunt in sy populariteit bereik toe 34.1% van die skole die taal gebruik het. Daarna het die populariteit begin taan. In 1980 het tussen 16% en 20% van die skole Nynorsk nog gebruik. Die agteruitgang van Landsmål of Nynorsk is te wyte aan die feit dat die variëteit weinig status het. Die taal word met die laaggeskoolde plattelanders geassosieer. Daar is min boeke in geskryf en geen enkele koerant nie.

Landsmål of Nynorsk (Nieuw Noors) maak daarop aanspraak dat dit 'n meer nasionalistiese taal is en die "regte" en inheemse taal is van Noorweë. Bokmål daarenteen, word as 'n gekultiveerde, elitêre taal beskou. Die stryd tussen die twee tale is nog nooit bygelê nie, maar Nynorsk blaas die aftog. Bokmål is die stedelike taal, die taal van die jeug en die elite, die taal wat oorheers in die kerk, die pers, die radio en televisie. Nynorsk kry tans ongeveer 20% van die sendtyd op televisie en die radio, alhoewel daar 'n wet is wat bepaal dat die ten minste 25% van die sendtyd in Nynorsk moet wees. Daar was in die verlede pogings gewees om die twee tale te verenig onder die naam Samnorsk, maar dit is laat vaar.

Daar word algemeen aanvaar dat Nynorsk nie meer vir lank sal bestaan nie.