Pan-Afrika Kongres

Die Pan-Afrika Kongres wat op 19, 20 en 21 Februarie 1919 in Parys gehou is, was die tweede geleentheid in die geskiedenis dat 'n deel van die swart wêreldbevolking hul verenig het, en hoewel gematigd, gepleit het vir meer selfbesking en selfbestuur. Die begrip panafrikanisme, wat vir die eerste keer op die Pan-Afrika Konferensie van 1900 in Londen gebruik is, het na die kongres in 1919 eers 'n gehoor verwerf. Die Amerikaanse intellektuele, professor en redakteur W.E.B. Du Bois (1868-1963) was verantwoordelik vir die organisasie en bly 'n onontbeerlike faktor vir die sukses van die kongres. Behalwe vir die oproep om meer regte verklaar die 57 afgevaardigdes dat daar ook internasionale wetgewing nodig was om die inheemser bevolking van Afrika te beskerm teen uitbuiting, lyfstraf en slawerny en hulle van goeie onderwys te voorsien. 'n Ander doel was om internasionale toesig te bewerkstellig vir die voormalige Duitse kolonies Tanzanië, Kameroen, Togo en Suidwes-Afrika wat dit na die Eerste Wêreldoorlog verloor is. Ondanks die feit dat 'n groot deel van Afrika nie op die kongres is verteenwoordig en die direkte gevolge van die kongres minimaal was, het dit 'n belangrike rol gespeel in die evolusie van die panafrikaanse stroming. Na die kongres in Parys is daar nog vier ander Pan-Afrikaanse kongresse in 1921, 1923, 1927 en 1945 gehou.

Agtergrond

Oorsprong

W.E.B. Du Bois

Die Pan-Afrikaanse Kongres van 1919 in Parys word deur baie historici gesien as die eerste suksesvolle poging om pan-afrikanisme as 'n georganiseerde stroming op die kaart te sit. Die Amerikaanse intellektuele, professor en redakteur W.E.B. Du Bois (1868-1963) was die belangrikste faktor by die reel van die kongres (en die vier kongresse wat hier op volg) en word as die vader van die pan-afrikanisme gesien. Die konsep vind egter sy oorsprong tydens die Pan-Afrikaanse Konferensie van 1900 in Londen, georganiseer deur 'n advokaat uit Trinidad, genaamd Henry Sylvester Williams (1869-1911).

Du Bois woon die konferensie in die Westminster Hall in 1900 by as 'n bestuurder en was verantwoordelik vir die opstel van die amptelike dokument Adress of the Nations of the World. Die dokument spel uit die universele stryd om politieke gelykheid , sosiale -, ekonomiese- en menseregte en sou na alle koloniale magte in die wêreld gestuur word. Al word die konferensie as 'n klein stap gesien en het dit nie tot direkte aksie gelei nie, was Du Bois daarvan oortuig dat dit die aandag getrek het en dat dit die regte manier was om die Afrika vraagstuk onder die aandag van die wêreld te bring. Gedurende die konferensie in Londen word die woord panafrikanisme vir die eerste keer gebruik. Ook het Du Bois tydens hierdie konferensie vasgestel dat "die probleem van die twintigste eeu, die probleem van die kleurlyn is". Nog belangriker was sy mededeling oor die noodsaaklikheid van 'n drastiese sosiale verandering en die beëindiging van die Europese uitbuiting in Afrika, aangesien dit sentraal sou kom by die begrip panafrikanisme:

"Laat die nasies van die wêreld die integriteit en onafhanklikheid van die vrye Neger-state van Abessinië (Ethiopië), Liberië, Haiti en die res respekteer, en laat die inwoners van hierdie state, die onafhanklike stamme van Afrika, die Negers van die Wes-Indië en Amerika, en die swart onderdane van alle nasies moed skep, onophoudelik streef en dapper veg, sodat hulle vir die wêreld hul onbetwisbare reg kan bewys om onder die groot broederskap van die mensdom te tel. "

Motiewe

Die motiewe van Du Bois om 'n tweede Pan-Afrikaanse kongres, hierdie keer in Parys in 1919 te organiseer, kan die oorsprong van die panafrikanisme help verklaar. Du Bois beskou Afrika as sy 'geboorteland' en het 'n romantiese en humanitêre betrokkenheid met die bevolking van hierdie kontinent. Daarbenewens het hy hoop gesien in die feit dat die imperialistiese Duitsland in die Eerste Wêreldoorlog verslaan is. Die konsep selfbeskikking en anti-imperialisme was aan die orde van die dag en was vir Du Bois ook die belangrikste redes om die kongres te organiseer. Du Bois stel dat: "laat daar op die donker vasteland 'n laaste groot kruistog vir die mensdom begin. Met Afrika verlos, sou Asië veilig wees en Europa inderdaad triomferend wees."

Du Bois het die maandelikse byeenkoms van die Amerikaanse interrasse protestgroep die National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) in September 1918 gekies om sy idees vir die kongres voor te stel. Du Bois werk as redakteur vir die organisasie se tydskrif The Crisis en was ook lid van die bestuur van die NAACP. Dit bly onduidelik waarom hy regtig hierdie maand vir sy voorstel uitkies, maar die logiese antwoord blyk te wees dat dit toe reeds duidelik geword het dat die geallieerde sou wen, en het hy die noodsaaklik gesien vir die NAACP om direkte stappe te onderneem betreffende die toekoms van Afrika.

Memorandum oor die toekoms van Afrika

President Woodrow Wilson tree op 4 Desember 1918 aan boord van die George Washington vir 'n vaart na die deur oorlog verwoeste Europa. Die doel van sy besoek aan Parys was die aanbied van sy veertien punte en die onderhandeling van die Verdrag van Versailles. In Oktober is Du Bois se voorstel deur die NAACP bevestig en vertrek hy vier dae na Wilson, aan boord van die amptelike persboot Orizaba, in die rigting van Parys. Du Bois het sy plek op die Orizaba hoofsaaklik ten danke aan sy memorandum On the Future of Africa. Die memorandum was die produk van baie jare aan navorsing en belangstelling oor Afrika en in die verbeterings van die status van Afrikane in die Verenigde State. In die dokument dui Du Bois aan dat daar 'n sentrale Afrika staat geskep moes word, bestaande uit die voormalige Duitse kolonies en Belgiese-Kongo. Hierdie staat staan in die belang van die hele Afrika bevolking en van beskawing in die algemeen. Alhoewel Du Bois 'n einde wou maak aan die handel in en uitbuit van die Afrika bevolking, het die memorandum 'n gematigde toon en geen verwysings na stryd of die gebruik van geweld nie.

Die besluit van die NAACP om Du Bois na Parys te stuur kom egter nie voort uit die belangstelling in sy voorstel van 'n Pan-Afrikaanse Kongres nie. Die NAACP was eerder geïnteresseerd in swart verteenwoordiging by die vredesbesprekings in Versailles en in 'n omvangryke ondersoek na die behandeling van swart soldate tydens die Eerste Wêreldoorlog. Du Bois se memorandum lei tot 'n besluit om 25 Amerikaanse afgevaardigdes na Parys te stuur om met president Wilson die toekoms van Afrika te bespreek. Du Bois gebruik die ondersoek na Amerikaanse Afrikaanse soldate indirek om toestemming te kry vir die kongres. Die NAACP sou uiteindelik die hele kongres finansier.

Organisasie van die kongres

Steun van die Verenigde State bly ontwykend

Die volgende stap vir Du Bois in die organisering van die Pan-Afrikaanse Kongres, was om te verseker dat die belangrikste lede van die Wilson administratie sy memorandum te lees kry. Ook hoop Du Bois dat hy gekies sou word as amptelike swart afgevaardigde by die vredesbesprekings in Versailles. Hy skryf aan Wilson 'n brief waarin hy benadruk dat hy die vakuum sou kan vul wat ontstaan het deur die besluit om geen afgevaardigde van die swart gemeenskap te hê nie: "dit sou 'n ramp wees vir die twee honderd miljoen swart mense om absoluut sonder stem te wees of verteenwoordiging by hierdie groot transformasie van die wêreld."

Onder die Amerikaanse afgevaardigdes vir die vredesbesprekings in Versailles was daar intussen die vrees dat die kongres sou gebruik word om die land in diskrediet te bring. Die Amerikaners was bang dat Du Bois die diskriminasie van swart Amerikaners in die Verenigde State sou bekend maak. Dit was veral bang om deur ander lande te gekonfronteer te word met gruwelikhede soos lynchs, wat destyds 'n realiteit in die Verenigde State was. Du Bois se pogings om president Wilson te oortuig van die feit dat die kongres nie oor Afro-Amerikaners sou gaan nie, het misluk omdat hy Wilson se hoofadviseur, kolonel Edward House, nie kon oortuig nie. Een gevolg hiervan was dat baie swart afgevaardigdes van die Verenigde State nie hul paspoorte gekry het nie en daarmee nie deel kon neem aan die kongres nie.

Rol van Blaise Diagne

Blaise Diagne in 1921

Die Amerikaanse geheime diens was oortuig daarvan dat Du Bois se pogings om politici, joernaliste en akademici vir sy kongres te wen, tot niks sou lei nie. Hierdie oortuiging blyk nie ver van die werklikheid af te wees nie en dit geluk Du Bois ook nie om toestemming van die Amerikaanse Kongres te kry nie. Ook die minister-president van Groot-Brittanje, David Lloyd George, was ontoeganklik. Die Franse regering, oortuig van die feit dat die kongres oor Afrika selfbeskiking sou gaan, het ook besluit op 'n verbod. Die ommekeer het gekom in die vorm van Blaise Diagne (1872-1934) van Senegal. Diagne was die eerste Afrikaan wat lid was van die Franse Kamer van Afgevaardigdes en die hoogste kommissaris met spesiale gesag in die Franse gedeelte van Wes-Afrika.

Diagne het goeie bande met die Franse minister-president Georges Clemenceau gehad, hoofsaaklik as gevolg van sy suksesvolle pogings om in die Eerste Wêreldoorlog duisende Afrika troepe vir die Franse leër te werf. Die Afrika soldate was vir 'n groot deel verantwoordelik vir die stuit van die Duitse offensief by die Slag by die Marne in 1918. Diagne het Clemenceau se toestemming vir die Kongres bekom, al benadruk die Franse minister-president dat die kongres nie aangekondig moet word nie, wat die gevoeligheid oor die byeenkoms des te meer onderstreep. Diagne sou uiteindelik president word van die Pan-Afrikaanse Kongres, met Du Bois die sekretaris.

Steun vir die Kongres

Du Bois het aan die begin van Januarie reeds 'n gedetailleerde organisasieplan en alle besprekingsonderwerpe gereed. Hy wou 'n komitee vorm wat verantwoordelik was vir die voorbereidings van die kongres en die stuur van uitnodigings. Ook hoop Du Bois dat die Pan-Afrikaanse Kongres van 1919 'n permanente organisasie sou word. Hy wou in Parys gehoor word en die kongres moes 'n gevolg kry. Hierdie hoop was ook teenwoordig by die eerste Pan-Afrikaanse Konferensie in 1900, maar blyk toe tevergeefs. As deel van sy plan soek hy samewerking met die gekleurde lede van die Franse parlement en verskeie blanke liberale organisasies soos die Aborigines Protection Society of England, the American Peace Society, the International Bureau for Protection of Aborigines, the International Geographical Institute of Belgium en the League for the Rights of Man. 'n Ander belangrike wins was die steun van Madame Calman-Levy, weduwee van 'n bekende Franse uitgewer, wat sorg dat die voorbereidings in een van die mees prominente salonne van Parys kon plaasvind. Du Bois bewerkstellig verder kontak met Afrikane wat al in Parys teenwoordig was, met die onafhanklike regerings van Liberië, Haïti en Ethiopië en met Amerikaanse organisasies soos die Amerikaanse leër, die YMCA en die YWC.

Die Kongres

Afgevaardigdes

Die Pan-Afrika Kongres wat op 19, 20 en 21 Februarie 1919 in Parys gehou is

Die Pan-Afrikaanse Kongres was uiteindelik meer 'pan' as Afrika, aangesien slegs 'n handvol van die 57 afgevaardigdes daadwerklik afkomstig was van die Afrika vasteland. Soos die sekretaris van die kongres self, het Du Bois en sy kollegas uit die Verenigde State (16 afgevaardigdes) self nog nooit Afrika besoek nie. Sewe afgevaardigdes was afkomstig uit Haïti en dieselfde aantal het uit Frankryk. Algerië, Belgiese-Kongo, die Spaanse en Portugese kolonies, Ethiopië en Egipte het elk een afgevaardigde. Uitsonderlik genoeg was dit ook net een afgevaardigde wat die hele Britse Afrika moes verteenwoordig, naamlik die gekleurde voormalige burgemeester van die wyk Battersea in Londen. Lloyd George se regering het duidelik geen belangstelling gehad nie en die ander Britse belangstellendes moes rekening hou met die verbod op hul paspoorte.

Land	Afgevaardigdes
Verenigde State	16
Frans West-Indië en Frans-Guyana	13
Haïti	7
Frankryk	7
Liberië	3
Spaanse kolonies	2
Portugese kolonies	1
Ethiopië	1
Sint-Domingue	1
Groot-Brittanje	1
Engels-Afrika	1
Frans-Afrika	1
Algerië	1
Egipte	1
Belgiese-Kongo	1
Totaal	57

Besluite

Die toesprake en die amptelike dokumente tydens die kongres was hoofsaaklik gerig aan die koloniale magte in Afrika. Die uitlatings het egter 'n gematigde toon en was weinig krities. President van die Pan-Afrikaanse Kongres, Blaise Diagne, het Frankryk selfs vir sy beleid in Afrika geloof. Ook die gruweldade van die Belgiese en Portugese regering in Afrika is nie aangeraak nie. Daarbenewens was daar net 'n handvol Afro- Amerikaanse delegasie lede wat die ongelyke situasie van die swart bevolking in die Verenigde State onder die aandag gebring het, maar het dit is ook in 'n gematigde toon gedoen.

Die meeste aandag het tydens die kongres word gefokus op 'n petisie wat aan die Volkebond gerig was. Die petisie versoek die geallieerde moondhede om die voormalige Duitse kolonies van Tanzanië, Kameroen, Togo en Suidwes-Afrika onder internasionale toesig te plaas. Die gedagte hieragter was dat hierdie lande hul uiteindelik self kon bestuur en daarmee onafhanklik sou wees. Du Bois sou 'n aantal jare later beweer dat die besluit oor die koloniale gebiede, die stelsel van die mandaatgebied, wat tydens die vredesbesprekings van Versailles gemaak was, gebaseer sou wees op die petisie van die Pan-Afrikaanse Kongres. Hierdie bewering word egter as nie bewys nie en selfs ligtelik oordrewe beskou.

Resolusies

Die 57 afgevaardigdes van die Pan-Afrikaanse Kongres in Parys was nie van mening dat die gekoloniseerde Afrika lande vir volledige onafhanklikheid moes stry nie. Hulle was egter van mening dat die lande meer regte en kontrole in hul eie regering moes kry, maar het tegelykertyd aagedui dat dit nie vinniger moes wees as wat hul "ontwikkeling" sou toelaat nie. Behalwe vir meer regte verklaar die afgevaardigdes dat daar 'n pakket van internasionale wetgewing nodig was om die inheemse bevolking van Afrika te beskerm en hulle te voorsien van goeie onderwys. Ook moes daar nuwe wette kom wat uitbuiting, slawerny en lyfstraf sou teengaan. Die Volkenbond moes 'n permanente buro oopmaak om te kontroleer of aan hierdie politieke, sosiale en ekonomiese wette voldoen word. Daarbenewens was daar geëis dat die swart-en spesifiek die Afrika-bevolking voortaan volgens die volgende beginsels sou regeer word:

• Die land: wanneer die inheemse bevolking in staat is om die land en die natuurlike grondstof winsgewend te ontwikkel, sal hulle die reg hê.
• Kapitaal: die belegging in kapitaal en die verlening van tegemoetkominge moet gereël word om uitbuiting te voorkom. Ook moet rekening gehou word met die sosiale en materiële behoefte van die inheemse bevolking.
• Arbeid: Slawerny en lyfstraf word afgeskaf, met die uitsondering van gedwonge arbeid as gevolg van kriminaliteit.
• Onderwys: dit is die reg van elke inheemse kind om hul eie taal en die taal van die koloniale mag te lees en skryf. Ook is dit die taak van die staat om aan so 'n groot moontlike groep te voorsien van tegniese en kulturele kennis.
• Medisyne en higiëne: die staat sal verantwoordelik wees vir die verskaffing van mediese sorg en sanitêre voorsiening. Ook moet die staat so gou moontlik te sorg vir 'n aansienlike inheemse mediese werk gemeenskap.
• Die Staat: die inheemse bevolking van Afrika het die reg om deel uit te maak van hul regering. Hulle moet direk deel kan neem in plaaslike en stamowerhede en deelname in hoër ampte van die staat sal, na die ontwikkeling van die bevolking toeneem, word geleidelik uitgebrei.
• Kultuur en Godsdienste: daar sal nie 'n spesifieke godsdiens opgedring word nie en daar sal vryheid van gewete bestaan. Inheemse tradisies, sosiale erfgoed en die individu sal gerespekteer word solank hulle nie teenstrydig is met die algemene beginsels van beskawing nie.
• Ontwikkelde inheemse individue: as 'n individu van Afrika afkoms kan bewys dat hy ontwikkel is, sal hy dieselfde regte kry as sy medeburgers. Sy stem sal nie geweier word op grond van ras of kleur nie, hy sal nie anders voor die reg behandel word nie en sal dieselfde ekonomiese en sosiale regte kry.
• Volkebond: 'n Groter mate van veiligheid van lewe en eiendom sal gewaarborg word. Die inheemse bevolking sal dieselfde verteenwoordiging van alle internasionale instellings van die Volkenbond geniet. Die ontwikkeling van die Afrika bevolking is 'n heilige missie vir die beskawing. Die bogenoemde beginsels moet daarom aanvaar word in die ontwikkeling van die Volkebond.

Aandag van die pers

Die rede dat die Pan-Afrikaanse Kongres byna sestig mense getel het, was grotendeels weens Calman-Levy se prominente salon en deur die publisiteitsveldtog en koördinasie van Du Bois en sy assistent-sekretaris, Ida Gibbs. Aangesien die Verenigde State prakties geen paspoorte meer aan Afro- Amerikaanse burgers verleen het nie, is die meeste Afro- Amerikaanse afgevaardigdes uiteindelik in Parys self gewerf. Toe Du Bois eens in Le Havre aangekom het, verspil hy geen tyd om die Pan-Afrikaanse Kongres onder die aandag te bring nie. Koerante in die Verenigde State het op die voorblad berigte van Du Bois en sy memorandum geplaas. So het Louis Sieblad van die New York World gesê: "Die voorste negers van die Verenigde State sal die Vredeskonferensie vra om die Duitse kolonies in Afrika terug te gee aan plaaslike beheer in Afrika vir die nasionale organisasie deur diegene wat daar nou en deur ander negers is wat dalk wil leef onder 'n regering deur en van hul eie ras in die ou Afrika-land".

Oor die algemeen kan gesê word dat die kongres redelike aandag van die pers ontvang. Du Bois sien hierdie aandag hoofsaaklik as gevolg van sy skakeling met die 'algemene blanke pers' tydens sy reis op die persskip Orizaba. Die New York Evening Globe het aan die gebeurtenis in Parys aansienlike aandag gegee. Twee dae na die kongres het ook die New York Herald geskryf dat daar niks "onredelik" in Du Bois se program te vind was nie. 'n Korrespondent in die Chicago Tribune het geskryf dat die memorandum wat Du Bois oorspronklik ontwerp het, baie utopies was en gegee aan: "Dit het minder as 'n Chinees se kans om iewers by die Vredeskonferensie te kom." Tog skryf die koerant ook dat die idees wel "interessant" was. Positiewe aandag het die kongres van die Amerikaanse swart koerant die New York Age gekry. Die koerant publiseer op 22 Februarie 1919 'n uitgebreide agtergrond artikel oor die kongres waarin dit aangedui word dat die hele swart wêreldbevolking van 157 000 000 verteenwoordig word. Die Franse pers was meer besorg en volg Du Bois se planne met argwaan.

Historiese relevansie

Afloop

Op Woensdagmiddag, 19 Februarie 1919, het Blaise Diagne die eerste Pan-Afrikaanse Kongres geopen. Hy het 'n toespraak gegee oor die moontlikhede wat die Franse kolonialisme aan haar onderdane aangebied het en druk sy hoop uit dat die idee van rasse eenheid almal van Afrika afkoms sou inspireer. Daar kan gesê word dat die driedaagse Pan-Afrikaanse Kongres onbepland en haastig was, maar ook verbasend in sy voorbereiding en uitvoering. Alle sessies van die kongres is gehou in die Grand Hotel op die Boulevard des Capucines. Die resolusies van die kongres sou vir die vredes besprekings in Versailles aangebied word. Dit was egter moontlik om kontak met hoëgeplaatste lede van die Wilson-administrasie te maak. Walter Lipp Mann, een van Wilson se belangrikste adviseurs by die vredesbesprekings van Versailles, het ná afloop gesê hy was baie geïnteresseerd in die idees van die kongres.

Die suksesvolle afloop van die Pan-Afrikaanse Kongres, laat die reputasie van Du Bois styg. Hy het duisende kopieë van die resolusies versprei aan afgevaardigdes op die vredesbesprekings van Versailles. Die koste van die totale reis was beraam op VSA $ 2 291, maar die werklike koste vir die kongres was slegs $ 750. In 'n artikel in The Crisis het Du Bois aangevoer dat die uitkomste nog beter kon gewees het as daar meer geld was. Hierdie uitspraak word as onrealisties gesien: "As die Negers van die Wêreld, as Pan-Afrikaners, tydens die sessies van die Vredeskonferensie in Parys gebly het, 'n sentrale hoofkwartier met kundiges, klerke en helpers, kon hulle die toekoms van Afrika gevestig het teen 'n koste van minder as $ 10 000. "

Uitkomste

Wat het die Pan-Afrikaanse Kongres van 1919 in Parys nou eintlik beteken ? Oor die algemeen kan gesê word dat die resolusies van die kongres nie revolusionêr of dreigend was in hul eise was nie. Die vereistes vir die afskaffing van slawerny en lyfstraf, die verbetering van onderwys, die beskerming teen uitbuiting en onteiening van land en die toesig van die Volkenbond, is destyds as redelik algemeen gesien. Baie van hierdie punte was selfs al genoem op die Pan-Afrikaanse Konferensie van 1900 in Londen. Ook die eis om Afrikane geleidelik te laat regeer, is reeds aangedui op die konferensie in Londen.

Ook al is Afrika net gedeeltelik verteenwoordig op die kongres in Parys, was die persentasie en die verhouding met die heersende Afrika opinie baie groter as die Pan-Afrikaanse Konferensie van 1900. Ten spyte van hierdie verbeterde verteenwoordiging is die beslissings nog steeds deur die middelklasse gemaak en was ook gematig in toon. Die geallieerde magte by die vredesbesprekings van Versailles het egter nooit die resolusie van die Pan-Afrikaanse Kongres ernstig oorweeg nie. Die manifes is "in beginsel" aanvaar, maar het nooit tot 'n spesifieke beleid gelei nie. Die onteiening van grond en die ekonomiese uitbuiting van Afrika sou nog baie jare voortgaan, net soos gedwonge arbeid en baie aspekte van slawerny. Wel was daar klein verbeterings in die onderwys, maar ook al kon Afrikane steeds meer deel uitmaak van hul regerings, word inspraak altyd tot 'n minimum beperk.

Vervolg

Gedenkplaat vir die Vyfde Pan-Afrika Konferensie in Manchester

Du Bois het die Pan-Afrikaanse Kongres in Parys gesien as 'n persoonlike oorwinning en 'n groot sukses. Ook al kan daar gestel word dat die vergadering weinig tasbare uitkomste gehad het, moet daar genoem word dat die ontmoeting van 57 afgevaardigdes in 'n tyd toe die onderwerp baie onpopulêr was, 'n prestasie op sigself is. Alhoewel die resolusies nie direk opgeneem is nie, sorg hulle wel vir goeie toekomstige propaganda. Ondanks die nie-revolusionêre karakter van die kongres, is dit belangrik vir die evolusie van die panafrikanisme. Die kongres van 1919 het meer publisiteit as die konferensie van 1900 gekry, maar Du Bois het geweet dat daar 'n taak was wat moontlik nog belangriker was om die doelwitte van die panafrikanisme te realiseer. Vanuit die kongres van 1919 ontstaan 'n strategie wat potensiaal het om tot 'n Pan-Afrikaanse organisasie te ontwikkel. Dit behels 'n moontlike Pan-Afrika-Assosiasie wat Afrikane kan bystaan by die vreedsame oorgang na selfbeskikking en selfbestuur. Die volgende kongres sou in 1921 plaasvind in Londen en Brussel. In 1923 was dit die beurt van sowel Londen as Lissabon, om vervolgens in 1927 in New York gehou te word. Die vyfde en laaste kongres is op 1945 in Manchester gehou.

Literatuur

• African Study Center. African Series, Volume VIII: October 1913--June 1921
• Contee, Clarence G. (1972). Du Bois, the NAACP, and the Pan-African Congress of 1919. The Journal of Negro History, Association for the Study of African-American Life and History. Vol. 57, No. 1, p. 13-28.
• Contee, Clarence G. (1969). The Emergence of Du Bois as an African Nationalist. The Journal of Negro History, Association for the Study of African-American Life and History. Vol. 54, No. 1, p. 48-63.
• Du Bois, W.E.B. (1919), The Crisis. Vol. 18, p. 7-9
• Du Bois, W.E.B. (1955): Africa and the American Negro intelligentsia. In: Présence Africaine, no. 5 (Déc. - Janvier 1955/56), p. 43-51.
• Fierce, Milfred C. (1993). Fierce, Milfred C. The Pan-African Idea in the United States, 1900-1919: African-American Interest in Africa and Interaction with West Africa. New York: Garland Publishers. ISBN 0-8153-1460-4.
• Foner, Philip (1970). W.E.B. Du Bois Speaks: Speeches and Addresses 1890-1919. New York: Pathfinder Press. ISBN 0-87348-125-9.
• Hargreaves, J.D. (1968): 'Maurice Delafosse on the Pan-African Congress of 1919'. In: African Historical Studies, vol. 1, no. 2 (1968), p. 233-241.
• Lewis, David L. (1993). W.E.B. Du Bois – Biography of a Race. Henry Hold and Company, Inc. ISBN 0-8050-2621-5.
• Moore, Jack B. (1981). W.E.B. Du Bois. Twayne Publishers. ISBN 0-8057-7329-0.
• Rucker, Walter (2002). '“A Negro Nation Within the Nation”: W.E.B. Du Bois and the Creation of a Revolutionary Pan-Africanist Tradition, 1903-1947'. Vol. 32. No. 3-4, p. 37-46

Nota

• Hierdie artikel is vertaal vanuit die Nederlandse Wikipedia