Penisillien
|
|
Vrywaring: Die mediese inligting verskaf op Wikipedia dien slegs as 'n riglyn en dra geen waarborg van feitelike korrektheid nie. Enige vrae of klagtes oor u persoonlike gesondheid behoort na 'n dokter verwys te word. |
Penisillien is een van die belangrikste groepe antibiotikums. Dit is die eerste groep antibiotikums wat ontdek is deur Alexander Fleming in 1928 en was die eerste middel wat gewerk het teen stafilokok-infeksies en sifillis. Penisillien word gebruik om ʼn wye verskeidenheid van infeksies, insluitend longontsteking, oorinfeksies, bloedinfeksies en hartklepinfeksies te behandel. Hierdie medikasie is baie effektief, maar kan ernstige probleme veroorsaak as jy allergies daarvoor is.
Penisillien val in die beta-laktam groep van antibiotikums en val die selwand van bakteriëe aan. Dit word deesdae min gebruik as gevolg van die hoë vlakke van weerstandigheid teen die antibiotikum. Weerstand teen penisillien in bakteriëe word verkry deur die afskeiding van 'n ensiem, beta-laktamase, deur die bakteriëe wat dan die antibiotikum afbreek.
Penisillien is grootliks vervang deur ampisillien en amoksisillien.
Agtergrond wysig
In die verlede het mense dikwels doodgegaan wanneer hul wonde septies raak, dit wil sê wanneer dit begin sweer en hul bloed vergiftig het. Tydens die Eerste Wêreldoorlog (1914-1918) is meer soldate aan infeksie dood as op die slagveld. Selfs die skraap van 'n skerp doring kon destyds dodelik wees.
'n Skotse bakterioloog, dr Alexander Fleming, het in September 1928 toevallig die eerste antibiotikum (Grieks anti=teen; biotikos=te doen met lewe) ontdek toe hy voor die begin van sy vakansie petribakkies ('n vlak bakkie met 'n los deksel wat in laboratoriums gebruik word om bakterieë te kweek) met die Staphylococcus-bakterie in sy deurmekaar laboratorium in die St Mary’s Hospitaal in Londen laat oopstaan het sonder om dit te was. Toe hy terugkeer, ontdek hy dat spore van die swam Penicillium notatum (soortgelyk aan die groen skimmel wat op brood groei wanneer dit muf) op 'n manier, dalk deur 'n oop venster, in een van die bakkies beland en begin groei het. Fleming het besef dat hierdie skimmel 'n chemiese stof geproduseer het wat die bakterieë in die bakkie aangeval en gedeeltelik vernietig het. Hy het sy uitvinding penisillien genoem. Dit was egter onstabiel en moeilik om te verfyn. As dokter was hy nie toegerus om so 'n taak aan te pak nie.
Eers byna 12 jaar later, in 1939, het twee sielkundiges van die Universiteit van Oxford, Howard Florey en Ernst Chain, Fleming se werk herontdek en daarmee begin eksperimenteer. Hulle het die penisillien-molekuul bestudeer en daarin geslaag om dit te isoleer. Daarna het hulle dit tot 'n geneesmiddel ontwikkel wat teen infeksies gebruik kon word. Dit was die eerste antibiotikum.
Van 1940 af is hierdie nuwe medisyne oor die hele wêreld gebruik. In 1945 het Florey, Chain en Fleming saam die Nobelprys vir geneeskunde ontvang.
Penisillien was 'n groot uitkoms in 'n tyd toe siektes soos cholera en gangreen dodelik was. Vandag word meer as 50 miljoen kilogram antibiotiese middels elke jaar in die wêreld vervaardig. Dit red jaarliks miljarde mense se lewens.
Weerstand wysig
Ongelukkig het sommige bakterieë weerstandig geraak teen die antibiotikum. Die beweerde rede is dat die gebruik daarvan nie genoegsaam beheer word nie. Daar is dokters wat antibiotika voorskryf vir virusinfeksies, terwyl dit net effektief is vir bakteriese infeksies. Sommige pasiënte gebruik ook nie die dosis presies soos dit voorgeskryf is nie. Hierdie weerstandige bakterieë teel aan tot “superkieme” wat nie deur antibiotika vernietig kan word nie.
Beroepe om die gebruik van antibiotika te verminder, kom al hoe meer na vore. Die doel is nie om 'n verbod op die gebruik van antibiotika te plaas nie, maar om versigtig met die gebruik daarvan om te gaan. Daardeur sal die effektiwiteit van die middels verleng word, en sal daar ook aan die residuregulasies (opspoorbaarheid van antibiotika in vleis, organe en melk na toediening van antibiotika) voldoen word.
Die wêreldwye probleem van antibiotikaweerstand is vir almal van groot belang. Wanneer antibiotika misbruik word, vir mindere gesondheidsprobleme aangewend word of swak higiëniese praktyke vervang, styg die voorkoms van antimikrobiese weerstand in mens en dier!
Verdere nuwe soorte antibiotika is sedertdien die ontdekking van penisillien ontwikkel, maar die bron van nuwe antibiotika het byna opgedroog. Menige bakterieë is nou weerstandig teen die ouer sowel as nuut ontwikkelde antibiotika met die gevolg dat siekteverwekkende bakterieë mens en dier nou besmet. Sommige analiste voorspel dat antibiotika nog slegs vir minder as 'n eeu in totaal effektief gaan wees.
Onderliggende oorsake van bakteriële weerstandigheid wysig
Bakteriële faktore wysig
Bakterieë en die selle in ons liggame is dieselfde op grond van die manier waarop hulle vermeerder. Hulle verdubbel in grootte en dan verdeel hulle in twee ewe groot helftes. Hulle dra ook hulle genetiese materiaal in DNS. Bakterieë dra egter dikwels ook 'n plasmied, wat 'n klein ekstra sirkel van DNS is. Beide die plasmied en die normale gene dra antibiotika weerstandbiedende gene. Wanneer die bakteriese sel vermeerder, verdubbel die plasmied om twee sirkels te vorm en een eindig op in elk van die nuwe bakteriële selle. Een plasmied dra dikwels weerstandbiedende gene vir baie verskillende soorte antibiotika. Plasmiede kan vinniger vermeerder as bakterieë en die ekstra kopie van die plasmied word dan geskenk aan 'n ander bakterie.
Farmaseutiese faktore wysig
Baie min nuwe antibiotika word tans ontwikkel. Antibiotika moet bakterieë en nie-menslike en dierlike selle teiken anders sal hulle te toksies vir gebruik wees. Daar is slegs 'n beperkte aantal verskille tussen bakteriële-, soogdier- en voëlliggaamselle. Navorsing om uit te vind wat versteuring in bakteriële verdeling kan bewerkstellig, het al daartoe gelei dat nuttige antibiotika ontwikkel is. Meeste van die huidige navorsing is daarop gerig om bestaande antibiotika te verander om die werksaamheid daarvan te verbeter en nie om nuwe antibiotika te vervaardig nie. Die ontwikkeling van nuwe antibiotika is geweldig duur.
Penisillienallergieë wysig
Vir die meeste mense is penisillien 'n veilige en doeltreffende antibiotika vir baie infeksies. Maar vir mense met 'n penisillienallergie kan dit gevaarlik wees.
'n Penisillienallergie is meer algemeen in sommige mense as ander. Byvoorbeeld, diegene wat allergies is vir ander medikasie, 'n familiegeskiedenis van medikasie-allergieë het, of baie medikasie in hul lewens geneem het, is meer geneig om 'n penisillienallergie te ontwikkel. Penisillien kan anafilakse veroorsaak – 'n ongewone of oordrewe allergiese reaksie teen 'n vreemde stof. Wanneer 'n allergeen – 'n stof soos penisillien wat 'n allergiese reaksie kan veroorsaak - die liggaam binnedring, vervaardig die immuunstelsel immunoglobulien, of teenliggaampies. Dié teenliggame versprei dan deur die liggaam en heg aan masselle. Masselle is groot bindweefsel met 'n klein sferiese kern en groot basofiele of witbloedselgranules wat onder andere serotonien en histamien bevat wat tydens beserings of infeksie vrygestel word. Wanneer die allergiese persoon die allergeen weer ontvang, kan dit tot skielike anafilakse lei, met simptome soos jeukerigheid, swelling van die lippe, gesig of keel, braking, diarree, duiseligheid en lighoofdigheid.
Bronne wysig
- Vermaak, A. 2018. Vrae en feite vir nuuskierige agies: Vir kinders van alle ouderdomme. Struik
