Wikipedia

Renaissance filosofie

Renaissance filosofie verwys na die gedagte van die tydperk wat ongeveer tussen 1400 en 1600 in Europa geduur het.[1] Die datums skuif vorentoe vir Sentraal- en Noord-Europa en vir gebiede soos Spaans-Amerika, Indië, Japan en China onder Europese invloed. Dit oorvleuel dus beide met laat Middeleeuse filosofie, wat in die veertiende en vyftiende eeue beïnvloed is deur noemenswaardige figure soos Albert die Grote, Thomas Aquinas, Willem van Ockham en Marsilius van Padua, en vroeë moderne filosofie, wat konvensioneel by René Descartes begin het met sy publikasie van die Diskoers oor metode in 1637.

Die Athene denkskool, fresko deur Raphael

Filosowe verdeel gewoonlik die tydperk minder spesifiek en spring van Middeleeuse na vroegmoderne filosofie, met die veronderstelling dat geen radikale perspektiefverskuiwings in die eeue onmiddellik voor Descartes plaasgevind het nie. Intellektuele historici neem egter faktore soos bronne, benaderings, gehoor, taal en literêre genres naas idees in ag wanneer hierdie periodes oorweeg word. Hierdie artikel bespreek beide die veranderinge in konteks en inhoud van die Renaissance- filosofie en sy merkwaardige kontinuïteit met die verlede.

Kontinuïteite wysig

Die struktuur, bronne, metode en onderwerpe van filosofie in die Renaissance het baie in gemeen gehad met dié van vorige eeue.

Struktuur van filosofie wysig

Veral sedert die herwinning van 'n groot gedeelte van Aristoteliese geskrifte in die twaalfde en dertiende eeue, het dit duidelik geword dat, benewens Aristoteles se geskrifte oor logika, wat reeds bekend was, daar talle ander was wat rofweg te make het met natuurfilosofie, morele filosofie en metafisika. Hierdie gebiede het die struktuur vir die filosofie-kurrikulum van die opkomende universiteite verskaf. Die algemene aanname was dat die mees 'wetenskaplike' vertakkinge van die filosofie dié was wat meer teoreties was en dus wyer toepaslik was. Gedurende die Renaissance het baie denkers dit ook as die belangrikste filosofiese gebiede beskou, met logika wat 'n opleiding van die verstand verskaf het om die ander drie te benader.

Bronne van filosofie wysig

 
Beeld van Aristoteles

'n Soortgelyke kontinuïteit kan in die geval van bronne gesien word. Alhoewel Aristoteles nooit 'n onbetwiste gesag was nie [2] (hy was meer dikwels as nie 'n springplank vir bespreking, en sy opinies is dikwels saam met dié van ander bespreek, of die onderrig van die Heilige Skrif), het Middeleeuse lesings in fisika bestaan uit die lees van Aristoteles se Fisika, lesse in morele filosofie het bestaan uit ondersoeke van sy Nicomachese Etiek (en dikwels sy Politiek), en metafisika is deur sy Metafisika benader. Die aanname dat Aristoteles se werke die grondslag van 'n begrip van filosofie was, het nie verdwyn tydens die Renaissance nie, wat 'n opbloei van nuwe vertalings, kommentare en ander interpretasies van sy werke gesien het, beide in Latyn en in die volksmond. [3] Na die Reformasie was Aristoteles se Nicomachean Etiek steeds die hoofgesag vir die dissipline van etiek by Protestantse universiteite tot die laat sewentiende eeu, met meer as vyftig Protestantse kommentare wat voor 1682 oor die Nicomachean Etiek gepubliseer is. [4]

Wat metode betref, is filosofie gedurende die laat Middeleeue beskou as 'n vak wat robuuste ondersoek vereis het van mense wat opgelei was in die vak se tegniese woordeskat. Filosofiese tekste en probleme is tipies benader deur universiteitslesings en 'vrae'. Laasgenoemde, in sekere opsigte soortgelyk aan moderne debatte, het die voor- en nadele van bepaalde filosofiese standpunte of interpretasies ondersoek. Hulle was een van die hoekstene van die ' skolastiese metode ', het studente wat vrae voorgestel of daarop gereageer het vinnig op hul voete gemaak, en het 'n diepgaande vertroudheid vereis met al die bekende filosofiese tradisie, wat dikwels ter ondersteuning van of teen spesifieke argumente. Hierdie styl van filosofie het steeds 'n sterk aanhang in die Renaissance gehad. Pico della Mirandola se Disputasies het byvoorbeeld direk van hierdie tradisie afgehang, wat glad nie tot universiteitslesingsale beperk was nie.

Onderwerpe in filosofie wysig

Gegewe die merkwaardige reeks van Aristoteliese filosofie, was dit moontlik om allerhande kwessies in die Middeleeuse en Renaissance-filosofie te bespreek. Aristoteles het probleme direk behandel soos die baan van missiele, die gewoontes van diere, hoe kennis verkry word, die vryheid van die wil, hoe deug met geluk verbind word, die verhouding van die maan- en die ondermaanwêreld. Indirek het hy bespreking gestimuleer oor twee punte wat veral vir Christene van belang was: die onsterflikheid van die siel en die ewigheid van die wêreld. Al hierdie was steeds van groot belang vir Renaissance-denkers, maar ons sal sien dat die oplossings wat aangebied is in sommige gevalle aansienlik verskil het as gevolg van veranderende kulturele en godsdienstige landskappe. [5]

Diskontinuïteite wysig

Nadat vasgestel is dat baie aspekte van filosofie gedurende die Middeleeue en die Renaissance gemeen was, sal dit nou nuttig wees om te bespreek op watter gebiede veranderinge aan die gang was. Dieselfde uiteensetting as hierbo sal gebruik word, om aan te toon dat daar binne tendense van kontinuïteit ook verrassende verskille gevind kan word.

Bronne van filosofie wysig

Dit is dus nuttig om te heroorweeg wat hierbo oor filosofiese bronne genoem is. Die Renaissance het 'n aansienlike verbreding van bronmateriaal gesien. Plato, wat slegs deur twee en 'n half dialoë in die Middeleeue regstreeks bekend was, het bekend geword deur talle Latynse vertalings in vyftiende-eeuse Italië, wat 'n hoogtepunt bereik het in die uiters invloedryke vertaling van sy volledige werke deur Marsilio Ficino in Florence in 1484. [6] Petrarca kon Plato nie direk lees nie, maar hy het hom baie bewonder. Petrarca was ook 'n groot bewonderaar van Romeinse digters soos Vergilius en Horatius en van Cicero vir Latynse prosaskryf. Nie alle Renaissance-humaniste het sy voorbeeld in alles gevolg nie, maar Petrarca het bygedra tot 'n verbreding van sy tyd se 'kanon' (heidense poësie is voorheen as ligsinnig en gevaarlik beskou), iets wat ook in die filosofie gebeur het. In die sestiende eeu het elkeen wat homself as 'au fait' beskou het, Plato sowel as Aristoteles gelees en soveel as moontlik (en nie altyd baie suksesvol) probeer om die twee met mekaar en met die Christendom te versoen. Dit is waarskynlik die hoofrede waarom Donato Acciaiuoli se kommentaar op Aristoteles se Etiek (die eerste keer gepubliseer in 1478) so suksesvol was: dit het die drie tradisies pragtig vermeng.

Ander bewegings uit die antieke filosofie het ook weer die hoofstroom betree. Terwyl dit selde die geval was vir Epikurisme, wat grootliks gekarikatuur en met agterdog beskou is, het Pyrrhonisme en Akademiese Skeptisisme 'n terugkeer gemaak danksy filosowe soos Michel de Montaigne, en Neostoïsisme het 'n populêre beweging geword as gevolg van die geskrifte van Justus Lipsius . [7] In al hierdie gevalle is dit onmoontlik om die heidense filosofiese leerstellings te skei van die Christelike filter waardeur hulle benader en wettig gemaak is.

Struktuur van filosofie wysig

 
Gedurende die 13de eeu het St Thomas Aquinas gepoog om Aristoteles se filosofie met Augustynse teologie te versoen. Aquinas het beide rasionele denke en geloof toegepas in filosofie.

Terwyl die Aristoteliese struktuur van die takke van die filosofie oor die algemeen in plek gebly het, het interessante ontwikkelings en spanninge binne hulle plaasgevind. In morele filosofie, byvoorbeeld, was 'n posisie wat deur Thomas Aquinas en sy talle volgelinge konsekwent beklee was dat die drie subvelde daarvan (etiek, ekonomie, politiek) verband hou met progressief wyer sfere (die individu, die gesin en die gemeenskap). Politiek, het Thomas gedink, is belangriker as etiek omdat dit die goeie van die groter getal in ag neem. Hierdie posisie het in die Renaissance toenemend onder druk gekom, aangesien verskeie denkers beweer het dat Thomas se klassifikasies onakkuraat was, en dat etiek die belangrikste deel van moraliteit was. [8]

Ander belangrike figure, soos Francesco Petrarca (Petrarch) (1304–1374), het die hele aanname bevraagteken dat die teoretiese aspekte van filosofie die belangrikstes was. Hy het byvoorbeeld aangedring op die waarde van die praktiese aspekte van etiek. Petrarca se standpunt, sterk en amusant uitgedruk in sy invective On His Own Ignorance and That of Many Others (De sui ipsius ac multorum ignorantia) is ook om 'n ander rede belangrik: dit verteenwoordig die oortuiging dat die filosofie hom deur retoriek moet laat lei, dat die doel van filosofie is dus nie soseer om die waarheid te openbaar nie, maar om mense aan te moedig om die goeie na te streef. Hierdie perspektief, so tipies van die Italiaanse humanisme, kan maklik daartoe lei dat alle filosofie tot etiek gereduseer word, in 'n stap wat aan Plato se Sokrates en aan Cicero herinner.

Metode van filosofie wysig

As, soos hierbo genoem, skolastiek bly floreer het, het die Italiaanse humaniste (dit wil sê liefhebbers en beoefenaars van die geesteswetenskappe) sy oppergesag uitgedaag. Soos ons gesien het, het hulle geglo dat filosofie onder die vlerk van retoriek gebring kan word. Hulle het ook gedink dat die vakkundige diskoers van hul tyd nodig was om terug te keer na die elegansie en akkuraatheid van sy klassieke modelle. Hulle het dus probeer om die filosofie in 'n meer aantreklike drag aan te trek as wat hulle voorgangers gehad het, wie se vertalings en kommentare in tegniese Latyn was en soms bloot die Grieks getranslitereer het. In 1416–1417 het Leonardo Bruni, die vooraanstaande humanis van sy tyd en kanselier van Florence, Aristoteles se Etiek hervertaal in 'n meer vloeiende, idiomatiese en klassieke Latyn. Hy het gehoop om die elegansie van Aristoteles se Grieks te kommunikeer terwyl hy ook die teks meer toeganklik maak vir diegene sonder 'n filosofiese opvoeding. Ander, insluitend Nicolò Tignosi in Florence omstreeks 1460, en die Fransman Jacques Lefèvre d'Étaples in Parys in die 1490's, het probeer om die humaniste tevrede te stel, hetsy deur in hul kommentare op Aristoteles aantreklike historiese voorbeelde of aanhalings uit poësie in te sluit, of deur die standaard te vermy. skolastiese formaat van vrae, of albei.

Die dryfveer oortuiging was dat filosofie vrygemaak moes word van sy tegniese jargon sodat meer mense dit sou kon lees. Terselfdertyd is allerhande opsommings, parafrases en dialoë voorberei wat oor filosofiese kwessies handel, ten einde hul onderwerpe 'n wyer verspreiding te gee. Humaniste het ook die studie van Aristoteles en ander skrywers van die oudheid in die oorspronklike aangemoedig. Desiderius Erasmus, die groot Nederlandse humanis, het selfs 'n Griekse uitgawe van Aristoteles voorberei, en uiteindelik moes diegene wat filosofie aan die universiteite onderrig ten minste voorgee dat hulle Grieks ken. Humaniste was egter nie groot aanhangers van die volkstaal nie. Daar is slegs 'n handjievol voorbeelde van dialoë of vertalings van Aristoteles se werke in Italiaans gedurende die vyftiende eeu. Nadat daar egter vasgestel is dat Italiaans 'n taal met literêre verdienste is en dat dit die gewig van filosofiese bespreking kan dra, het talle pogings in hierdie rigting begin verskyn, veral vanaf die 1540's. Alessandro Piccolomini het 'n program gehad om die hele Aristoteliese korpus in die volkstaal te vertaal of te parafraseer.

Ander belangrike figure was Benedetto Varchi, Bernardo Segni en Giambattista Gelli, almal aktief in Florence. Pogings het aan die gang gekom om Plato se leerstellings ook in die volksmond aan te bied. Hierdie opkoms van volksfilosofie, wat nogal die Cartesiaanse benadering voorafgegaan het, is 'n nuwe navorsingsveld waarvan die kontoere nou eers duidelik begin word. [9]

Onderwerpe in filosofie wysig

Dit is baie moeilik om te veralgemeen oor die maniere waarop besprekings van filosofiese onderwerpe in die Renaissance verskuif het, hoofsaaklik omdat om dit te doen 'n gedetailleerde kaart van die tydperk vereis, iets wat ons nog nie het nie. Ons weet dat debatte oor die vryheid van die wil steeds opvlam (byvoorbeeld in die beroemde woordewisseling tussen Erasmus en Martin Luther , dat Spaanse denkers toenemend behep was met die idee van adel, dat tweegevegte 'n praktyk was wat 'n groot literatuur in die sestiende eeu (was dit toelaatbaar of nie?).

Vroeëre geskiedenisse het miskien onnodige aandag gegee aan Pietro Pomponazzi se uitsprake oor die onsterflikheid van die siel as 'n vraag wat nie filosofies opgelos kon word op 'n manier wat ooreenstem met die Christendom nie, of aan Pico della Mirandola se Oration on the Dignity of Man, asof dit tekens van die tydperk se toenemende sekularisme of selfs ateïsme. Trouens, die suksesvolste kompendium van natuurfilosofie in die tydperk (Compendium philosophiae naturalis, die eerste keer gepubliseer in 1530) is geskryf deur Frans Titelmans, 'n Franciskaanse monnik uit die Lae Lande wie se werk 'n baie sterk godsdienstige geur het. [10] Ons moet nie vergeet dat die meeste filosowe van die tyd ten minste nominale, indien nie vroom, Christene was nie, dat die sestiende eeu beide die Protestantse en die Katolieke hervormings beleef het, en dat die Renaissance-filosofie 'n hoogtepunt bereik met die tydperk van die Dertigjarige Oorlog (1618) –1648). Met ander woorde, godsdiens het 'n massiewe belang in die tydperk gehad, en 'n mens kan skaars filosofie bestudeer sonder om dit te onthou.

Dit geld onder andere vir die filosofie van Marsilio Ficino (1433–1499), wat Plato herinterpreteer het in die lig van sy vroeë Griekse kommentators en ook van die Christendom. Ficino het gehoop dat 'n gesuiwerde filosofie 'n godsdienstige vernuwing in sy samelewing sou bewerkstellig en daarom het onsmaaklike aspekte van Platoniese filosofie (byvoorbeeld die homoseksuele liefde wat in die Simposium verhef is) omskep in geestelike liefde (dit wil sê, Platoniese liefde ), iets wat later deur Pietro getransformeer is. Bembo en Baldassare Castiglione in die vroeë sestiende eeu as iets wat ook van toepassing was op verhoudings tussen mans en vroue. Ficino en sy volgelinge het ook 'n belangstelling in 'verborge kennis' gehad, hoofsaaklik as gevolg van sy oortuiging dat alle antieke kennis onderling verbind was (Moses het byvoorbeeld sy insigte van die Grieke ontvang, wat dit op hul beurt van ander ontvang het, almal volgens God se plan en dus onderling konsekwent; Hermetisme is hier ter sake). Alhoewel Ficino se belangstelling in en beoefening van astrologie nie ongewoon was in sy tyd nie, moet 'n mens dit nie noodwendig met filosofie verbind nie, aangesien die twee gewoonlik as redelik apart beskou is en dikwels in teenstrydigheid met mekaar was.

Ten slotte, soos enige ander oomblik in die geskiedenis van denke, kan Renaissance-filosofie nie beskou word as iets heeltemal nuuts verskaf het nie en ook nie vir eeue voortgegaan om die gevolgtrekkings van sy voorgangers te herhaal nie. Geskiedkundiges noem hierdie tydperk die 'Renaissance' om die wedergeboorte aan te dui wat plaasgevind het van antieke (veral klassieke) perspektiewe, bronne, houdings teenoor literatuur en die kunste. Terselfdertyd besef ons dat elke hertoeëiening beperk word en selfs gelei word deur hedendaagse bekommernisse en vooroordele. Dit was nie anders vir die tydperk wat hier beskou word nie: die oue is vermeng met en verander deur die nuwe, maar hoewel geen aansprake gemaak kan word vir 'n revolusionêre nuwe beginpunt in die filosofie nie, het die sintese van Christendom, Aristotelianisme en Platonisme op baie maniere gebied. deur Thomas Aquinas uitmekaar geskeur is om plek te maak vir 'n nuwe een, gebaseer op meer volledige en gevarieerde bronne, dikwels in die oorspronklike, en beslis ingestel op nuwe sosiale en godsdienstige realiteite en 'n veel breër publiek.

Renaissance filosowe wysig

  • Coluccio Salutati (1331–1406)
  • Gemistus Pletho (1355–1452)
  • Leonardo Bruni (1370–1444)
  • Nicholas of Cusa (1401–1464)
  • Leon Battista Alberti (1404–1472)
  • Lorenzo Valla (1407–1457)
  • Marsilio Ficino (1433–1499)
  • Pietro Pomponazzi (1462–1524)
  • Giovanni Pico della Mirandola (1463–1494)
  • Erasmus of Rotterdam (1466–1536)
  • Niccolò Machiavelli (1469–1527)
  • Nicolaus Copernicus (1473–1543)
  • Thomas More (1478–1535)
  • Charles de Bovelles (1479–1553)
  • Francesco Guicciardini (1483–1540)
  • Martin Luther (1483–1546)
  • Bernardino Telesio (1509–1588)
  • Jean Bodin (1529–1596)
  • Michel de Montaigne (1533–1592)
  • Tycho Brahe (1546–1601)
  • Joest Lips (1547-1606)
  • Giordano Bruno (1548–1600)
  • Francisco Suárez (1548–1617)
  • Francis Bacon (1561–1626)
  • Galileo Galilei (1564–1642)
  • Tommaso Campanella (1568–1639)
  • Johannes Kepler (1571–1630)
  • Giulio Cesare Vanini (1585–1619)

Sien ook wysig

Verwysings wysig

  1. ↑ "Renaissance philosophy - Routledge Encyclopedia of Philosophy".
  2. ↑ Luca Bianchi, '“Aristotele fu un uomo e poté errare”: sulle origini medievali della critica al “principio di autorità”', in idem, Studi sull'aristotelismo del Rinascimento (Padua: Il Poligrafo, 2003), pp. 101–24.
  3. ↑ Charles B. Schmitt, Aristotle and the Renaissance (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1988).
  4. ↑ Sytsma, David (2021). "Aristotle's Nicomachean Ethics and Protestantism". Academia Letters. 1650: 1–8. doi:10.20935/AL1650. S2CID 237798959.
  5. ↑ Helpful if weighty guides to philosophical topics in the period are The Cambridge History of Later Medieval Philosophy, ed. by Norman Kretzman et al., and The Cambridge History of Renaissance Philosophy, ed. by Charles B. Schmitt et al.
  6. ↑ James Hankins, Plato in the Italian Renaissance, 2 vols (Leiden: Brill, 1990, 1991).
  7. ↑ On the melding of various traditions in moral philosophy see especially Jill Kraye, 'Moral Philosophy', in The Cambridge History of Renaissance Philosophy'
  8. ↑ David A. Lines, Aristotle's Ethics in the Italian Renaissance (ca. 1300–1650): The Universities and the Problem of Moral Education (Leiden: Brill, 2002), pp. 271–72.
  9. ↑ For now see Luca Bianchi, 'Per una storia dell'aristotelismo “volgare” nel Rinascimento: problemi e prospettive di ricerca', Bruniana & Campanelliana, 15.2 (2009), 367–85.
  10. ↑ David A. Lines, 'Teaching Physics in Louvain and Bologna: Frans Titelmans and Ulisse Aldrovandi', in Scholarly Knowledge: Textbooks in Early Modern Europe, ed. by Emidio Campi, Simone De Angelis, Anja-Silvia Goeing, Anthony T. Grafton in cooperation with Rita Casale, Jürgen Oelkers and Daniel Tröhler (Geneva: Droz, 2008), 183–203.

Bronnelys wysig

  • Copenhaver, Brian P., & Schmitt, Charles B., Renaissance Philosophy, New York: Oxford University Press, 1992.
  • Hankins, James, (red.), The Cambridge Companion to Renaissance Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
  • Riedl, John O., A Catalog of Renaissance Philosophers (1350–1650), Milwaukee: Marquette University Press, 1940.
  • Schmitt, Charles B., Skinner, Quentin (reds. ), The Cambridge History of Renaissance Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press, 1988.

Eksterne skakels wysig

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Renaissance_filosofie&oldid=2620271"