Skryf- en rekenkuns in ou Babilonië

   Hierdie artikel behoort versmelt te word met Babilonië.
Maak seker om die inhoud te skuif na die bladsy wat reeds aan Wikidata gekoppel is!
Indien altwee gekoppel is, sien hier.

Meer as 3 000 jaar gelede toe papier nog nie uitgevind was nie, het mense steeds die behoefte gehad om geskrifte op te stel en te skryf. Begrippe van berekenings moes uitgebeeld word, vir rekordhouding en om by die somtotaal van 'n berekening uit te kom. In Ou Babilonië het die beskawing reeds kreatiewe planne beraam voor die uitvindsels wat die omgaan van kommunikasie en berekening vergemaklik het.

Skryfkuns

In Ou Babilonië, meer as 3 000 jaar gelede, was klei meestal as skryfmateriaal gebruik. Die Babiloniërs het nie perkament gehad nie en papier was nog nie uitgevind nie. Die kleitablet was met ʼn silindervormige seël bestempel, sodat die uitgekerfde tekens in reliëf op die oppervlak van die klei uitstaan. As die kleitablet eers in ʼn oond gebak is of in die son droog geword het, hou die inskripsie eeue lank. Silindervormige seëls is sedert die vroegste tye in Babilonië gebruik.

Die Babiloniërs het hul beskawing van 'n ouer ras, die Sumeriërs, geërf. Meer as 3 000 jaar v.C. het hierdie Sumeriërs sulke kleiseëls gemaak, wat hulle gebruik het as amulette of gelukbringers om hulle teen onheil te beskerm. Op hierdie amuletseëls was magiese patrone uitgekerf, wat dan weer maklik op 'n stuk klei afgedruk kon word. Hierdie stuk klei met die patroon daarop is dan soms oor die prop van 'n wyn- of oliekan geplak om te wys dat die betrokke kan aan die eienaar van die seël behoort. Mettertyd het die kooplui en handelaars in Babilonië ontdek dat hulle hierdie sisteem baie handig kon gebruik in die handel. Party van die ryk koopmanne het seels gedra wat van kristal, oniks of albas gemaak is, sodat hulle hul kontrakte kon verseël.

Seëls is ook vir 'n ander doel gebruik: om op die fondamentstene van tempels, paleise en strate die name van die bouer of van die koning wat hul beplan het, aan te bring. Hierdie inskripsies het al dikwels die argeoloë gehelp om die ou stede van Babilonië wat onder die sand begrawe was, te rekonstrueer of om voorwerpe te dateer. Maar met 'n seël kon 'n mens natuurlik net dieselfde patroon oor en oor afdruk in die klei. Wanneer hulle werklik wou skryf, het die Babiloniërs gebruik gemaak van 'n stilus, 'n soort pen van 'n riet gemaak.

Een punt daarvan was skerp en die ander stomp. Die skerp punt is nie oor die klei getrek soos ons 'n pen oor papier trek nie, maar daarin gedruk, sodat elke teken ʼn min of meer wigvormige gaatjie was. Die Babiloniese skrif staan om hierdie rede bekend as wigskrif of spykerskrif. Wanneer die skrywer 'n sirkel wou maak, het hy die stomp kant van die stilus gebruik.

Rekenkuns

Die Babiloniërs het 'n uitstekende begrip van die beginsels van wiskunde gehad. Gedurende die tyd van hulle groot koning, Hammoerabi, omtrent 1700 v.C., is wiskunde-onderrig in die tempelskole van Babilonië aangebied. Sover ons kan aflei van die tablette wat behoue gebly het, het die berekeninge van hierdie tempelgeleerdes te make gehad met die handel, eiendom en erfenisse. Daar was inderdaad soveel saketransaksies om mee rekening te hou dat hierdie Babiloniese klerke hul stelsels so eenvoudig en doeltreffend as moontlik moes maak.

Hulle het dus 'n metode ontwerp om met breuke van 'n geheel te reken, wat nie op die vingers getel of met tellers bereken kon word nie. Mettertyd kon die Babiloniërs allerhande ingewikkelde probleme in verband met militêre geniewerk, landmeting en argitektuur oplos. Dit sou vir hulle onmoontlik gewees het sonder 'n kennis van wiskunde. Maar vir die alledaagse gebruik in die handel, vir aktiwiteite soos koop, verkoop en ruil, wat sonder ophou bedryf is in ʼn groot handelstad soos Babilon, was 'n eenvoudige, maar doeltreffende metode van vinnige berekening nodig.

Die Babiloniese handelaars het gebruik gemaak van 'n telapparaat wat vandag nog in China deur winkeliers gebruik word, en in 'n eenvoudiger vorm in, kleuterskole aangetref as die abakus. In Babilonië was die abakus 'n kleitablet met drie groewe; hierin is klein tellers van metaal, been of glas gesit, of dikwels is klippies gebruik.

Bronnelys

• KENNIS, 1980, ISBN 0798108231, volume 1, bl. 111