Suid-Afrika: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
→‎Buitelandse beleid: + Beeld & skakels
+ Beelde & Godsdiens-afdeling (vertaling van de:Südafrika en en:South Africa)
Lyn 12:
'''IRiphabliki yaseMzantsi Afrika''' ([[Xhosa]])<br />
'''IRiphabliki yaseNingizimu Afrika''' ([[Zoeloe]])<br />
'''''(al 11 name is amptelik)'''''</small><ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.constitutionalcourt.org.za/site/theconstitution/thetext.htm|title=The Constitution|publisher=Constitutional Court of South Africa|accessdate=18 Februarie 2015}}</ref>
|algemene_naam = Suid-Afrika
|beeld_vlag = Flag of South Africa.svg
Lyn 19:
|beeld_kaart = Location South Africa AU Africa.svg
|leuse = ''!ke e: ǀxarra ǁke''<br /><small>''([[ǀXam]] vir: "Verskillende mense verenig")''</small>
|volkslied = ''[[VolksliedNasionale lied van Suid-Afrika]]''<br /><center>[[Lêer:South Africa National Anthem.ogg]]</center>
|amptelike_tale = [[Afrikaans]], [[Engels]], [[Noord-Sotho]], [[Suid-Ndebele]], [[Suid-Sotho]], [[Swazi]], [[Tsonga]], [[Tswana]], [[Venda (taal)|Venda]], [[Xhosa]] en [[Zoeloe]]
|hoofstad = [[Kaapstad]] (wetgewend)<br />[[Pretoria]] (administratief)<br/> [[Bloemfontein]] (geregtelik)
Lyn 29:
|longm = 25
|longEW = O
|grootste_stad = [[Johannesburg]] <small>(2006)</small><ref>{{de}} {{cite web|url=http://www.citypopulation.de/Worldworld/Agglomerations.html |title=Principal Agglomerations of the World |publisher=Citypopulation.de |accessdate=1820 FebruarieSeptember 20152016}}</ref>
|regeringsvorm = Unitêre grondwetlike<br />parlementêre [[republiek]]
|leiertitels = <br />• [[President van Suid-Afrika|President]]<br />• [[Adjunkpresident van Suid-Afrika|Adjunkpresident]]<br />• [[Nasionale Raad van Provinsies|Voorsitter van die NRVP]]<br />• [[Speaker van die Nasionale Vergadering|Speaker van die NV]]<br />• Hoofregter
Lyn 38:
|oppervlakmi² = 471&nbsp;443
|persent_water = feitlik niks
|bevolking_skatting = 54&nbsp;960956&nbsp;000900<ref name=newpopest>{{en}} {{cite web|url=http://www.statssa.gov.za/publications/P0302/P03022015.pdf |title=Mid-year population estimates 2015 |publisher=Statistics South Africa |format=PDF |accessdate=20 September 2016}}</ref>
|title=Mid-year population estimates 2015 |publisher=Statistics South Africa |format=PDF |accessdate=18 Februarie 2015}}</ref>
|bevolking_rang = 25<sup>ste</sup>
|bevolking_skatting_jaar = 2015
|bevolking_rang = 25<sup>ste</sup>
|bevolking_sensus = 51&nbsp;770&nbsp;560<ref>{{af}} [http://afrikaans.news24.com/Suid-Afrika/Nuus/Byna-80-van-SA-bevolking-is-swart-20121030 ''nuus24, 30 Oktober 2012: Byna 80% van SA bevolking is swart'']</ref>
|bevolking_sensus_jaar = 2011
|bevolkingsdigtheid = 4542,4
|bevolkingsdigtheidmi² = 116109,68
|bevolkingsdigtheidrang = 169<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $711742,768461&nbsp;miljard<ref name=imf2>{{en}} {{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/20142015/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=61&pr.y=12&sy=20122015&ey=20192016&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=62&pr1.y=9&c=199614%2C668%2C638%2C674%2C616%2C676%2C748%2C678%2C618%2C684%2C624%2C688%2C622%2C728%2C626%2C692%2C628%2C694%2C632%2C714%2C636%2C716%2C634%2C722%2C662%2C718%2C642%2C724%2C643%2C199%2C644%2C733%2C646%2C734%2C648%2C738%2C652%2C742%2C656%2C746%2C654%2C754%2C664%2C698%2C666&s=NGDPD%2CNGDPPC%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Suid-AfrikaSouth Africa |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |accessdate=1820 FebruarieSeptember 20152016}}</ref>
|BBP_PPP_rang = 30<sup>ste</sup>
|BBP_PPP_jaar = 20142016
|BBP_PPP_per_kapita = $13&nbsp;077321<ref name=imf2/>
|BBP_PPP_per_kapita_rang = 8790<sup>ste</sup>
|BBP = $341326,216541&nbsp;miljard<ref name=imf2/>
|BBP_rang = 3435<sup>ste</sup>
|BBP_jaar = 20142016
|BBP_per_kapita = $65&nbsp;354859<ref name=imf2/>
|BBP_per_kapita_rang = 88<sup>ste</sup>
|onafhanklikheidstipe = Onafhanklikheid
|onafhanklikheidsgebeure = • [[Unie van Suid-Afrika]]<br />• [[Statuut van Westminster 1931|Statuut van Westminster]]<br />• Republiek<br />• [[Grondwet van Suid-Afrika|Huidige grondwet]]
|onafhanklikheidsdatums = <br />van die [[Verenigde Koninkryk]]<br />[[31 Mei]] [[1910]]<br />[[11 Desember]] [[1931]]<br />[[31 Mei]] [[1961]]<br />[[4 Februarie]] [[1997]]
|MOI = {{wins}} 0,658666<ref name="HDI">{{en}} {{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-enhdr_2015_statistical_annex.pdf |title=20142015 Human Development Report Summary |date=20142015 |accessdate=1820 FebruarieSeptember 20152016 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref>
|MOI_rang = 118116<sup>de</sup>
|MOI_jaar = 20132014
|MOI_kategorie = {{kleur|#fc0|medium}}
|Gini = 63,1<ref name="wb-gini">{{en}} {{cite web |url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=182 FebruarieMaart 20152011}}</ref>
|Gini_rang = 2<sup>de</sup>
|Gini_jaar = 2009
Line 80 ⟶ 79:
}}
 
'''Suid-Afrika''' is 'n [[republiek]] aan die suidpunt van [[Afrika]]. Dit grens in die noorde aan [[Namibië]] <small>(967&nbsp;km grens)</small>, [[Botswana]] {{kleiner|75%|(1840 &nbsp;km grens)}} en [[Zimbabwe]] {{kleiner|75%|(225 &nbsp;km grens)}}, en in die noordooste aan [[Mosambiek]] {{kleiner|75%|(491 &nbsp;km grens)}} en [[Swaziland]] {{kleiner|75%|(430 &nbsp;km grens)}}. [[Lesotho]] {{kleiner|75%|(909 &nbsp;km grens)}} vorm 'n [[enklawe]] binne die grense van Suid-Afrika.
 
Suid-Afrika is een van die mees etnies diverse lande in Afrika. Die land het meer [[Europa|Europese]] immigrante ontvang as enige ander land in Afrika en het die hoogste bevolking van Europese, Indiese en gemengde afkoms. Rasse- en etniese stryd was nog altyd 'n groot deel van die geskiedenis en politiek van die land. 'n Ander belangrike faktor in die ontwikkeling van die land is die ryk mineraalbronne waaroor die land beskik. [[Ekonomie van Suid-Afrika|Die land se [[ekonomie]] is die grootste en mees ontwikkelde op die kontinent met moderne infrastruktuur oor die hele land.
 
Rassekonflik tussen die wit minderheid en die swart meerderheid het die land se geskiedenis en politiek oorheers. Die tema het 'n hoogtepunt bereik met die [[apartheid]]sbewind tussen [[1948]] en die negentien-negentigs. Nadat die [[Nasionale Party]] in 1948 aan bewind gekom het, is verskeie stelsels ingestel gegrond op eie rasse-ontwikkeling. Wette wat suiwer op eie rasse-ontwikkeling gegrond is, is vanaf 1990 afgeskaf na 'n lang en soms gewelddadige stryd teen apartheid waarin swart mense die leiding geneem het. [[Blanke Suid-Afrikaners|Wit]], [[Kleurlinge|Bruin]] en [[Asiatiese Suid-Afrikaners|Indiër-Suid-Afrikaners]] het egter ook deelgeneem en buitelandse druk was 'n belangrike faktor in die uiteindelike aftakeling van apartheid.
 
Die dramatiese verandering in die politieke stelsel is egter op die ou einde op wonderbaarlike wyse relatief vreedsaam bewerkstellig. Suid-Afrika is een van die min lande in Afrika (en die res van die ontwikkelende lande) wat nie 'n staatsgreep ondergaan het nie. Die veelpartysamesprekings, waarvolgens die ''nuwe Suid-Afrika'' in plek gestel is, het gelei tot die ontwikkeling van die [[Grondwet van Suid-Afrika|grondwette]] met stewige beskerming van [[menseregte]]. Ongelukkig beskerm die [[Grondwet van Suid-Afrika]] nie die [[Afrikaner]] op die veld van die arbeidsgebied en privaatsektor nie, omdat die grondwet toelaat dat die huidige regering [[Swart Ekonomiese Bemagtiging]] en [[Regstellende aksie]] teen die Afrikanerminderheid ingestel kon word. Dit beteken dat Afrikaners nie staatskontrakte kan kry nie, tensy hulle hul besighede verdeel en 'n 51 persent aandeel aan 'n swart besigheidsman gee.
 
Vandag word daar gereeld na Suid-Afrika as die ''Reënboognasie'' verwys - 'n term wat aanvanklik deur Aartsbiskop [[Desmond Tutu]] bedink is en later op uitgebrei is deur die toenmalige President [[Nelson Mandela]] - as 'n metafoor vir die land se nuutgevonde multikulturele diversiteit na die beëindiging van die skeiding wat deur die apartheidsideologie meegebring is. Suid-Afrika is die eerste, en sover enigste, land wat [[kernwapen]]s ontwikkel het en daarna vrywillig sy hele kernwapenprogram ontbind het.
 
== Ander name ==
Suid-Afrika het [[Tale in Suid-Afrika|11 amptelike tale]], met slegs [[Indië]] wat meer het. As gevolg hiervan is daar vele aanvaarde amptelike name vir die land. Agt nie-amptelike tale word ook erken: [[Fanagalo]], Lobedu, [[Noord-Ndebele]], Phuthi, [[Gebaretaal]], Khoe, [[Nama]] en San. Sien ook [[tale in Suid-Afrika]].
 
== Geskiedenis ==
:''Hoofartikel: [[Geskiedenis van Suid-Afrika]].''
=== Prehistoriese geskiedenis ===
[[Lêer:San Painting, Ukalamba Drakensberge 1.JPG|duimnael|links|Rotstekeninge van die San in die [[Drakensberge]]]]
[[Lêer:MapungubweHill.jpg|duimnael|Die Mapungubweberg, waar die hoofstad van die voormalige Koninkryk van Mapungubwe geleë was]]
Suid-Afrika het een van die oudste [[argeologie]]se terreine in Afrika. Uitgebreide [[fossiel]]oorblyfsels by die [[Sterkfontein]]-, [[Kromdraai-fossielterrein|Kromdraai]]- en Makapansgatgrotte dui aan dat verskeie lede van ''[[Australopithecus]]'' in Suid-Afrika gewoon het vanaf ongeveer drie miljoen jaar gelede. Hulle is gevolg deur verskeie ''[[Homo]]''-spesies insluitend ''[[Homo habilis]]'', ''[[Homo erectus]]'' en die moderne mens, ''[[Homo sapiens]]''.
 
Bantoe ystergebruikende landbouers en veewagters het teen die [[4de eeu|4de-]] of [[5de eeu]] suid oor die [[Limpopo (rivier)|Limpoporivier]] in hedendaagse Suid-Afrika in beweeg (die Bantoe-uitbreiding). Hulle het stadig verder suid getrek, waar die vroegste ystergieterye in die hedendaagse [[KwaZulu-Natal]]provinsie uit ongeveer [[1050]] gedateer word. Die mees suidelike groep was die [[Xhosas]] wat tot by die [[Groot-Visrivier]] getrek het, wat vandag in die [[Oos-Kaap]]provinsie lê. Die [[ystertydperk]]groepe het vroeëre jagter-versamelaargroepe verplaas soos hulle suid getrek het.
 
=== Nederlanders en Xhosas in die Kaap ===
:''Hoofartikel: [[Nederlandse Kaapkolonie]].''
[[Lêer:Charles Bell - Jan van Riebeeck se aankoms aan die Kaap.jpg|duimnael|Skildery wat Jan van Riebeeck se aankoms in die Kaap uitbeeld]]
Die geskrewe geskiedenis van Suid-Afrika begin op [[6 April]] [[1652]] toe 'n verversingstasie by die [[Kaap die Goeie Hoop]] deur [[Jan van Riebeeck]] namens die [[Verenigde Oos-Indiese Kompanjie]] gevestig is. Wat hulle hier gevind het was geen universiteite, geen biblioteke, geen tegnologie en geen kultuur. Hulle het 'n mensdom hier ontmoet genaamd die Koi San, wat op die brink van die oermens gevestig was. Dié antieke mensdom het op daardie stadium nog nie eers die wiel ontdek nie. In die Kaap was geen sien van enige ander beskawings behalwe die Koi San. Vir die grootste deel van die [[17de eeu|17de]] en [[18de eeu]]eeeue was die vestiging, wat stadig aan die uitbrei was, 'n [[Nederland]]se besitting. Die Nederlandse setlaars het uiteindelik naby die Visrivier met die Xhosas, wat besig was om in 'n suidwestelike rigting uit te brei, in aanraking gekom. Ook hulle was 'n baie primitiewe en selde beskaafde nomadiese trekvolk wat in hulle beslag geen form van ontwikkeling of tegnologie gehad het, behalwe die vorm van ystertydperk tipe assegaaie nie. Ook hulle het nie die wiel al uitgevind nie en was afhanklik van die spies en die assegaai op oorlewing.
 
'n Reeks oorloë, wat as die [[Kaapse grensoorloë]] bekend staan, het hierop gevolg. Die oorloë is meestal deur botsende belange veroorsaak en veediefstal. Om arbeidstekorte in die Kaap te verlig, is [[slawerny|slawe]] uit [[Indonesië]], [[Madagaskar]], en Indië deur die Nederlandse owerheid ingevoer. Die meeste afstammelinge van dié slawe, wat gereeld met Nederlandse setlaars getrou het, is later saam met die oorblyfsels van die oorspronklike [[Khoikhoi]] as Kaapse kleurlinge en "[[Kaapse Maleiers]]" geklassifiseer. Hierdie twee groepe verteenwoordig sowat vyftig persent van die bevolking van die provinsie [[Wes-Kaap]]. Die Europese immigrante uit Nederland is onder meer aangevul deur [[Duitsland|Duitsers]] en [[Frankryk|Franse]] [[Hugenote]].
 
=== Britse kolonie ===
Lyn 112:
[[Lêer:Storming the Cape 1806.jpg|duimnael|Die [[Slag van Blaauwberg]] op 8 Januarie 1806]]
[[Lêer:Langlaagte.jpg|duimnael|Die plek van die eerste [[Goud]]myne in Johannesburg]]
[[Verenigde Koninkryk|Groot-Brittanje]] neem die Kaap die Goeie Hoop in [[1797]] vir die eerste keer tydens die Vierde Engelse-Nederlandse oorlog in besit. Nederland is in 1795 deur die Franse weermag onder die leierskap van [[Napoleon Bonaparte]] oorwin. Brittanje wou verhoed dat die Kaap in Franse hande val en die Britse weermag, onder Generaal Sir [[James Henry Craig]] vaar na Kaapstad om die kolonie te beskerm namens die Stadhouer [[Prins Willem V van Oranje]].
 
Die goewerneur van Kaapstad weier aanvanklik om enige instruksies van die prins te gehoorsaam, maar na die Britte gedreig het om kragdadig op te tree, stem hy in. In Februarie 1803 lei die [[Vrede van Amiens]] daartoe dat die kolonie weer onder Nederlandse beheer kom in die vorm van die [[Bataafse Republiek]]. Ná oorlog weer uitbreek, word 'n Britse mag weereens na die Kaap gestuur en na 'n slag in Januarie 1806 op die strande van Tafelbaai gee die Nederlandse vesting van die Kasteel oor aan die Britte onder Sir [[David Baird]], en die Britte annekseer die [[Kaapkolonie]] in [[1806]].
 
Die Britte sit die oorlog teen die Xhosas voort en stoot die oostelike grens ooswaarts tot by 'n lyn van [[fort]]e, wat langs die Visrivier opgerig is, en konsolideer die gebied deur [[1820-Setlaars|Britse Setlaars]] aan te moedig om hulle in dié gebied te vestig. As gevolg van druk deur afskaffingsverenigings in Brittanje, beëindig die Britse parlement sy wêreldwye slawehandel in [[1806]] en skaf slawerny in al sy kolonies af in [[1833]].
 
Die voortslepende grensoorloë, ongelukkigheid met die wyse waarop slawerny afgeskaf is en ander verskille met die Britse owerheid lei daartoe dat 'n gedeelte van die Nederlandssprekende bevolking as deel van die [[Groot Trek]] verder in die binneland in trek buite Britse beheer. Die groep, wat eers as [[Voortrekkers]] en later as [[Boere]] bekend sou staan, kom in teenstand met swart stamme soos die [[Zoeloes]]. Hulle vestig 'n reeks [[Boererepubliek]]e, waarvan die [[Transvaal|Zuid-Afrikaansche Republiek]] en [[Oranje-Vrystaat]] die belangrikste is.
 
=== Eerste en Tweede Vryheidsoorloë ===
:''HoofartikelHoofartikels: [[Eerste Vryheidsoorlog]] en [[Tweede Vryheidsoorlog]].''
[[Lêer:Boers at Spion Kop, 1900 - Project Gutenberg eText 16462.jpg|duimnael|Boere by Spioenkop in 1900]]
Die ontdekking van [[diamant]]e in [[1867]] en [[goud]] in [[1886]] het ekonomiese groei en immigrasie aangemoedig wat tot verdere onderdrukking van die plaaslike bevolking gelei het. Die Boere weer Britse indringing in die [[Eerste Vryheidsoorlog]] (1880–1881) suksesvol af deur taktiek wat baie meer gepas tot plaaslike toestande is, te gebruik.
 
Die Boere het byvoorbeeld kakiekleure gedra wat dieselfde kleur as die veld was terwyl die Britte helderrooi baadjies gedra het wat hulle maklike teikens vir die Boereskerpskutters gemaak het. Die Britte keer ondanks teenstand deur die Liberale Party in die Britse Parlement in die [[Tweede Vryheidsoorlog]] (1899–1902) in groter getalle terug. Ondanks aanvanklike suksesse en verbete weerstand deur die Boere, oorweldig die Britse magte die Boere as gevolg van hulle getalleoorwig en beter toevoerlyne.
Lyn 132:
:''Hoofartikel: [[Unie van Suid-Afrika]].''
[[Lêer:Kaart van die provinsies van Suid-Afrika 1910-1976 met Afrikaanse byskrifte.svg|duimnael|Die vier provinsies van die Unie van Suid-Afrika]]
Na vier jaar van onderhandelinge is die Unie van Suid-Afrika geskep uit die [[Kaapkolonie|Kaap]]- en]] [[Natalkolonie]]s en die [[Oranje-Vrystaat]] en [[Zuid-Afrikaansche Republiek|Transvaalse Republieke]] op [[31 Mei]] [[1910]], presies agt jaar na die einde van die Tweede Vryheidsoorlog. Die nuut geskepte Unie van Suid-Afrika was 'n Britse dominium. In [[1934]] smelt die [[Suid-Afrikaanse Party]] en die [[Nasionale Party]] saam om die [[Verenigde Party]] te vorm, wat versoening tussen Afrikaners en Engelssprekende blankes nagestreef het. Dit skeur egter in 1939 oor die Unie se deelname aan die [[Tweede Wêreldoorlog]] as 'n bondgenoot van die [[Verenigde Koninkryk]]. Die Nasionale Party het met [[Nazi-Duitsland]] gesimpatiseer omdat baie [[Boere]] dit nie goed gedink het om die Kakies te ondersteun na wat hulle als aan die Boere volk gedoen het nie.
 
=== Bosoorlog 1966–1989 ===
Lyn 141:
:''Hoofartikel: [[Apartheid]].''
[[Lêer:ApartheidSignEnglishAfrikaans.jpg|duimnael|'n Kennisgewing in die [[apartheid]]sera]]
[[Lêer:SafrikaIMGBantustans 8414in South Africa.JPGsvg|duimnael|[[Robbeneiland]]Kaart sevan gevangenisgeboue, met dievoormalige [[TafelbergBantoestan]]s in die agtergrondSuid-Afrika]]
[[Lêer:SafrikaIMG 8414.JPG|duimnael|Gevangenisgeboue op [[Robbeneiland]], met die [[Tafelberg]] in die agtergrond]]
In [[1948]] klop die [[Nasionale Party]] die [[Verenigde Party]] van genl. [[Jan Christian Smuts]] in die algemene verkiesing en word 'n reeks strawwe afsonderingswette ingestel om die [[apartheid]]sbeleidapartheidsbeleid te implementeer. Onder apartheid, is mense van verskillende rasse geskei en is swart mense stemreg binne die "wit Suid-Afrika" ontsê. Implementering van die beleid veroorsaak oneindige leed aan miljoene Suid-Afrikaners deur gedwonge verskuiwings, beperkings op beweging, indiensneming en gewelddadige onderdrukking van die stryd teen apartheid.
 
Apartheid knou ook die ekonomiese vooruitgang van veral swart Suid-Afrikaners. Terwyl die wit minderheid van die hoogste lewenstandaarde in Afrika geniet het, in baie opsigte soortgelyk aan die in die "eerste wêreld" se westerse lande, is die swart meerderheid agtergelaat in terme van byna elke moontlike meetbare standaard, insluitend inkomste, opvoeding, behuising, en lewensverwagting.
 
Apartheid het al hoe meer omstrede geword in die internasionale arena wat tot [[sanksies]] en onttrekking van beleggings gelei het, wat gepaard gegaan het met al hoe erger onluste. Die spanning het 'n hoogtepunt bereik in 1984-851984–85 toe die regering met al hoe strawwer teenmaatreëls reageer. Dit het weer gelei tot feller weerstand van [[anti-apartheidbeweging]]s (veral die [[African National Congress]]). Weerstands bewegings soos MK onder leiding van Nelson Mandela homself het talle mense vermoor.
 
Die land is geruk deur die kombinasie van internasionale boikotte en ekonomiese sanksies, stakings, optogte, betogings, en sabotasie. In 1990 doen die Nasionale Partyregering die eerste stappe tot 'n onderhandelde skikking toe dit die ANC en ander politieke organisasies ontban en ANC-leier Nelson Mandela na 27 jaar in die tronk vrylaat. Die tronk wat hy uit vrygelaat was, was nie die sel op Robbeneiland nie, maar die sowat 24 jaar se huisarres wat hy moes deurbring in sy spoghuis in Johannesburg. Apartheidwetgewing is geleidelik geskrap en die eerste veelrassige verkiesing is in 1994 gehou. Die ANC het met 'n oorweldigende meerderheid gewen en is steeds aan bewind. Korrupsie en wanbesteding van staatsfondse en belastingbetalers se geld was nog nooit in die geskiedenis van Suid-Afrika so erg nie.
Line 152 ⟶ 153:
Ten spyte van die beëindiging van Apartheid leef miljoene swart Suid-Afrikaners, maar ook honderdduisende blankes steeds in armoede. Terwyl swart armoede gereeld toegeskryf word aan die nalatingskap van apartheid, skenk min waarnemers aandag aan die feit dat Suid-Afrika se ekonomiese en politieke raamwerk nooit dié van 'n moderne welvaartstaat gevolg het nie, maar dat dit eerder op 'n neoliberale vryemarkekonomie berus wat aan markkragte en globalisering blootgestel is.
 
Al is daar ook druk op die huidige regering om dienslewering op te knap en sosiale vraagstukke aan te spreek en is baie vordering gemaak wat betref behuising, elektrisiteitsvoorsiening en toegang tot water, sal miljoene armes, wat nie by die vereistes van 'n geglobaliseerde ekonomie kan aanpas nie, die verloorders wees. So word na raming reeds 400&nbsp;000 blanke Suid-Afrikaners in krotbuurte en plakkerskampe gehuisves.<ref>{{en}} [http://www.bbc.co.uk/news/magazine-22554709 ''BBC News Magazine, 19 Mei 2013: Do white people have a future in South Africa?'']</ref>
 
Terwyl die ANC-regering hom tot die bou van 'n nie-rassige samelewing verbind het, word sy strategie in hierdie verband - die beleid van swart ekonomiese bemagtiging - dikwels bevraagteken. Terwyl hierdie beleid die vorming van 'n groeiende swart bourgeoisie en middelklas bevorder en versnel het, lewer ander sosiale groepe kritiek op die newe-effekte van dié beleid - nepotisme, die akkumulasie van kapitaal in min swart hande, groeiende ongelykheid en inkomstegaping binne die swart gemeenskappe, en voortgesette diskriminasie teen blanke werknemers waardeur die ekonomie en die hele samelewing ook dekades ná die einde van apartheid volgens rasselyne georganiseer word.<ref>{{en}} Okechukwu C. Iheduru: ''Black economic power and nation-building in post-apartheid South Africa''. In: ''The Journal of Modern African Studies'', jaargang 42, nommer 1, Maart 2004, bl. 1-301–30</ref>
 
== Politiek ==
Line 160 ⟶ 161:
Suid-Afrika het 'n tweekamerparlement wat bestaan uit 'n Nasionale raad van Provinsies (of hoër-huis) met 90 lede, en 'n Nasionale Vergadering (of laerhuis) met 400 lede. Lede van die laerhuis word volgens proporsionele verteenwoordiging verkies: helfte van die lede word direk verkies op grond van nasionale lyste en die ander helfte word verkies uit provinsiale lyste. Tien lede word verkies om elke provinsie in die Nasionale Raad van Provinsies te verteenwoordig, ongeag die bevolkingsgrootte van die provinsie. Verkiesings vir beide kamers word elke vyf jaar gehou. Die regering word in die laerhuis gevorm, en die leier van die meerderheidsparty in die Nasionale Vergadering is die President.
 
Tans word Suid-Afrikaanse politiek oorheers deur die [[African National Congress]] (ANC) wat 62.,15% van die stemme in die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 2014|algemene verkiesing van 2014]] ontvang het. Die hoofteenstander teen die ANC se heerskappy is die [[Demokratiese Alliansie]] (DA) wat 22.,23% van die stemme ontvang het. Die derde party is die [[Ekonomiese Vryheidsvegters]] (EFF) wat slegs 6.,35% van die stemme ontvang het. Die voorheen dominante [[Nuwe Nasionale Party]], waarvan die voorganger, die [[Nasionale Party]], apartheid aanvanklik ingestel het, het na 1994 spoedig steun verloor en het op [[9 April]] [[2005]] gestem om finaal te ontbind.
 
=== Politieke partye in die parlement in 2014 ===
Line 167 ⟶ 168:
* [[Demokratiese Alliansie]] (DA)
* [[Ekonomiese Vryheidsvegters]] (EFF)
* [[Inkatha -Vryheidsparty]] (IFP)
* [[NasionaleNational VryheidspartyFreedom Party]] (NFP)
* [[United Democratic Movement]] (UDM)
* [[Vryheidsfront Plus]] (VF+)
Line 176 ⟶ 177:
* [[Agang]]
* [[Pan Africanist Congress of Azania]] (PAC)
* [[African People’s Convention]] (APC)
 
=== Politieke ontwikkeling ===
[[Lêer:Uniegebou.jpg|duimnael|Die [[Uniegebou]] in Pretoria, setel van die Suid-Afrikaanse regering]]
[[Lêer:ConstitutionalCourtofSouthAfrica-entrance-20070622.jpg||duimnael|Die Konstitusionele Hof in Johannesburg]]
Ondanks alle retoriek van 'n "reënboognasie" weerspieël verkiesingsresultate in Suid-Afrika steeds die demografiese verdeling van sy bevolking. Swart kiesers het 'n sterk neiging om vir die ANC te stem, blankes en bruines steun die DA, die OD word merendeels deur die minderheidsgroepe (bruines, blankes, Indiërs) verkies. Nasionale verkiesings het sodoende die karakter van 'n etniese sensus.<ref>{{de}} [http://www.bpb.de/gesellschaft/sport/fussball-wm-2010/64167/anc-forever?p=0 ''bpb - Helga Dickow: ANC forever? Innenpolitische Entwicklungen und Parteien in Südafrika. Besoek op 18 Junie 2013'']</ref> 'n Hoë persentasie stemburgers uit minderheidsgroepe is veronseker en bly buite stemming in verkiesings. Diegene, wat wél hul stemme uitbring, stem volgens rasionale oorwegings - en verkies diegene politieke leiers waarvan verwag kan word dat hulle hul eie etniese groep min of meer sal bevoordeel.
 
Al word 'n sodanige indruk deur verkiesingsresultate geskep, vorm swart kiesers allesbehalwe 'n monolitiese blok. Verskille tussen armes en welvarendes het groter geword in die nuwe Suid-Afrika, en dit is tot dusver veral 'n klein, alhoewel groeiende, swart middelklas wat die meeste ekonomiese voordeel uit die nuwe bedeling kan trek. Hulle was die teikengroep vir die nuwe swart opposisieparty COPE wat dan ook min stemme in landelike omgewings of benadeelde woonbuurte getrek het.
Line 191 ⟶ 193:
Suid-Afrika is 'n streeksmoondheid in [[Afrika suid van die Sahara]] wat in baie opsigte 'n baanbrekerrol speel en as voorbeeld vir ander Afrikalande kan dien. Ná dekades van internasionale isolasie gedurende die apartheidjare het die buitelandse beleid onder president Nelson Mandela (1994–1999) nog in 'n fase van heroriëntasie en versigtige hertoetreding tot die internasionale gemeenskap geval.
 
Mandela se opvolger, [[Thabo Mbeki]] (1999–2008), het gedurende sy ampstermyn reeds die kans vir die herdefinisie van Suid-Afrika se buitelandse beleid gesien wat volgens hom op twee pilare gerus het – die voortsetting van strategiese samewerking met die Noorde, maar as gelykwaardige vennoot, en die uitbreiding van koöperasie met die Suide. Sentraal in die konsep van Suid-Suid-samewerking het die uitbou van bestaande multinasionale instellings op die Afrikavasteland gestaan (die sogenaamde "[[Afrika Renaissance]]"), waaronder die [[Afrika-unie]] (AU) en die [[Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap]] (SADC), en die sogenaamde "skoenlapper-strategie" gestaan waarvolgens die samewerking met [[Asië]] en [[Latyns-Amerika]] uitgebou is, met Afrika in die sentrum.<ref name="rennkamp">{{de}} Britta Rennkamp: ''Außenpolitik und gesellschaftliche Entwicklung in Südafrika und Brasilien''. In: ''APuZ. Aus Politik und Zeitgeschichte''. Jaargang 63, nommer 50–51/2013, 2 Desember 2013, bl. 41</ref> Vanweë Mbeki se agterlike beleid ten opsigte van kwelvrae soos [[Vigs]] – hy het onder meer enige samehang tussen die [[MIV]]-virus en Vigs ontken – het sy internasionale reputasie egter heelwat skade gely.<ref name="rennkamp"/>
 
Gedurende die presidentskap van [[Jacob Zuma]] fokus Suid-Afrika se buitelandse beleid steeds op die samewerking met ander ontluikende lande, maar hoe meer aandag aan binnelandse kwessies geskenk word, hoe meer beweeg die Zuma-regering weg van die vorige konsep van "presidensiële diplomasie". 'n Kernbeleid in die vroeë 21ste eeu is die samewerking met [[Brasilië]], Indië, [[Volksrepubliek van Sjina|Sjina]] en [[Rusland]] binne die sogenaamde BRICS-groep van ontluikende ekonomieë nadat Suid-Afrika in 2010 uitgenooi is om tot die destydse BRIC-groep toe te tree.
Line 200 ⟶ 202:
:''Hoofartikel: [[Provinsies van Suid-Afrika]].''
[[Lêer:Kaart van Suid-Afrika met Afrikaanse byskrifte.svg|duimnael|Die nege provinsies van Suid-Afrika]]
Suid-Afrika het tot [[1994]] uit slegs vier [[provinsie]]s bestaan: [[Transvaal]], [[Oranje-Vrystaat]], [[Natal]] en die [[Kaapprovinsie]]. Sedert die totstandkoming van die volskaalse demokratiese Suid-Afrika in 1994, is die land verdeel in 9 provinsies (die provinsie se hoofstad volg in hakies op die provinsie se naam):
* [[Gauteng]] ([[Johannesburg]])
* [[KwaZulu-Natal]] ([[Pietermaritzburg]])
Line 215 ⟶ 217:
[[Lêer:Kaart Suid-Afrika.png|duimnael|Kaart van Suid-Afrika]]
[[Lêer:Upland South Africa Savanna.jpg|duimnael|links|Bosveld van die KwaZulu-Natalse middellande naby Pietermaritzburg]]
[[Lêer:Composite satellite image of South Africa in November 2002.jpg|duimnael|Saamgestelde [[Nasa]]-satellietbeeld van Suid-Afrika, geneem in November 2002.]]
Suid-Afrika is aan die heel suidelikste deel van Afrika geleë met 'n lang kuslyn van meer as 2&nbsp;500&nbsp;kilometer (1&nbsp;550&nbsp;myl) wat oor twee oseane strek (die [[Atlantiese Oseaan|Atlantiese]] en [[Indiese Oseaan|Indiese]]). Suid-Afrika het 'n groot verskeidenheid klimaatsones, van die woestyntoestande in die [[Kalahari]] naby [[Namibië]] tot welige subtropiese klimaat langs die grens met [[Mosambiek]]. Dit rys vinnig oor 'n bergagtige platorand tot die binnelandse plato wat as die hoëveld bekend staan. Selfs al word Suid-Afrika as semi-droog beskou, is daar aansienlike wisseling in klimaat sowel as topografie.
 
Ondanks sy ligging in die subtropiese klimaatsone word groot dele van die land danksy die invloed van die oseane en die feit dat die sentrale gebiede meer as 1&nbsp;000 meter bo [[seevlak]] geleë is eerder deur 'n gematigde en sonnige klimaat gekenmerk. Pretoria se gemiddelde jaarlikse temperatuur is net 0,5&nbsp;°C hoër as dié van Kaapstad. Kaapstad se gemiddelde 8,6 daaglikse sonskynure vergelyk baie gunstig met byvoorbeeld die [[Spanje|Spaanse]] hoofstad [[Madrid]] (7,9 ure) en die [[Italië|Italiaanse]] hoofstad [[Rome]] (6,5 ure).
 
Die Suid-Afrikaanse binneland wissel van die bergagtige en yl bevolkte [[Karoo]] tot [[grasveld|gras-]] en [[bosveld]] in die noordelike dele van die land. Die ooste van die land lê in die somerreënstreek - die oostelike kuslyn kry heelwat reën en is amper tropies in aard. Die heel suidwestelike gedeelte van die land is weer mediterreens met nat winters en warm, droë somers. Die suidwestelike gebiede van die Wes-Kaap produseer die meeste van [[Suid-Afrikaanse wyn|Suid-Afrika se wyn]]. Dit word gekenmerk deur wind, wat die grootste deel van die jaar met tussenposes in Maart en April waai. Kaapstad staan veral bekend vir sy suidoosterwind.
 
Die felheid van die winde het die vaart om die kus van die Kaap van Goeie Hoop in die verlede lewensgevaarlik vir seevaarders gemaak en baie skipbreuke is daardeur veroorsaak. Effens verder oos aan die suidkus van die land, waar reënval in die vorm van kort buie meer gereeld deur die jaar is, word die [[Tuinroete]] aangetref, wat bestaan uit 'n beeldskone groen landskap.
Line 228 ⟶ 230:
Suid-Afrika het meer as 20&nbsp;000 verskillende inheemse plante, of omtrent 10% van alle spesies op aarde, wat beteken dat dit baie ryk aan [[biodiversiteit]] is.
 
Suid-Afrika se mees algemene [[bioom]] is [[grasveld]], veral op die Hoëveld waar die plantegroei oorheers word deur verskillende grasse, lae struike en doringbome, hoofsaaklik [[kameeldoring]] en witdoring. Plantegroei is selfs yler in die noordweste as gevolg van die lae reënval. Dáár kom verskeie vetplantspesies voor wat water stoor soos [[aalwyn]]e en [[Naboom|nabome]] in die baie warm en droë Namakwaland. Die gras- en doringsavanne verander stadig in bosveld in die noordooste van die land met digter plantegroei. Daar is ook 'n beduidende hoeveelheid [[kremetartboom|kremetartbome]] in die gebied naby die noordelike punt van die [[Nasionale Krugerwildtuin]].
 
== Ekonomie ==
:''Sien ookHoofartikels: [[Ekonomie van Suid-Afrika]], [[Politieke ekonomie van Suid-Afrika]], en [[Geskiedenis van die ekonomiese ontwikkeling van Suid-Afrika]].''
[[Lêer:Johannesburg Stock Exchange.jpg|duimnael|Die Johannesburgse Aandelebeurs is die grootste aandelebeurs in [[Afrika]]]]
Suid-Afrika se nywerheidsektor is die grootste en belangrikste op die vasteland van Afrika, en met sy rykdom minerale is die republiek ook een van die wêreld se voorste mynboulande. Nogtans het die land nooit daarin geslaag om tot 'n nywerheidsland te ontwikkel nie - 'n feit wat deur sommige deskundiges aan Suid-Afrika se vroeëre beleid van Apartheid toegeskryf word.<ref>{{de}} [http://liportal.inwent.org/suedafrika/wirtschaft-entwicklung.html ''liportal.inwent.org: Suid-Afrika - Ekonomie'']</ref> Een van die grootste uitdagings vir die land bly dan ook om die swart bevolking te leer dat deur hard te werk, die regverdige verdeling van rykdom en hulpbronne dan moontlik is. Die algemene verstaan van die begrip van regverdige verdeling van rykdom en hulpbronne word deur politieke figure soos Julius Malema verdraai deur om sy ondersteuners te vertel dat 'n mens nie nodig het om hard te werk nie. Hy glo sy ondersteuners is geregtig op grond en rykdom sonder om 'n vinger te lig.
 
=== Mynbou ===
[[Lêer:South Africa-Cullinan Premier Mine01.jpg|duimnael|links|Die Premier-diamantmyn, Cullinan, Gauteng, Suid-Afrika]]
Suid-Afrika beskik oor die wêreld se grootste reserwes goud en [[platinum]], asook reuse-reserwes van ander metale en minerale soos [[chroom]], [[mangaan]], [[steenkool]] en ystererts. Die enigste belangrike natuurlike hulpbronne, wat nie plaaslik voorkom nie, is bauxiet en ru-olie. Jaarliks word minerale en metale ter waarde van sowat 700 miljard ZAR gemyn wat grotendeels uitgevoer word.
 
Line 242 ⟶ 245:
=== Landbou ===
:''Hoofartikel: [[Landbou in Suid-Afrika]].''
[[Lêer:Gauteng-Sheep Farming-001.jpg|duimnael|'n Skaapplaas in [[Gauteng]]]]
Naas mynbouprodukte bly die uitvoergerigte landbou die tweede belangrikste verskaffer van buitelandse valuta vir die land. Dit lewer sowat drie persent van die BGP op. Veral Suid-Afrikaanse wyn, vrugte en groente is gewild op oorsese markte. Danksy gunstige klimaattoestande trek veral die provinsie Wes-Kaap voordeel uit die - in vergelyking met die Noordelike Halfrond - teenoorgestelde seisoene. Verskeie produkte kan sodoende langer na Europese bestemmings gelewer word. Landbou in die res van die land word egter deur swak grondgehalte, watertekorte en grond eise gestrem.
 
=== Wynbou ===
[[Lêer:Vignes palissées à Stellenbosch.jpg|duimnael|Wingerd in Stellenbosch]]
[[Lêer:Harvest Parade 2014 121.jpg|duimnael|Die Stellenbosse Oesparade in 2014]]
Volgens historiese oorlewering is die eerste wyn aan die Kaap reeds op 2 Februarie 1659 gekelder.<ref>{{de}} Suid-Afrikaanse Toerismeraad: ''Südafrika. Rebe, Wein und Jahrgang''. Brosjure (1984), bl. 4</ref> Maar dit was veral Franse Hugenote-vlugtelinge uit tradisionele Franse wynboustreke wat in 1688 gevorderde kennis en tegnologie van wynbou na Suid-Afrika gebring het. Hul besonderse wynvermoëns en -geheime het verseker dat duursame wyn aan die Kaap geproduseer is, wat onontbeerlik was vir verbygaande skepe. Hierdie geheimenisse van wynvervaardiging is oor generasies heen binne families bewaar wat van Hugenote-immigrante die leidende wynprodusente gemaak het.<ref>{{af}} [http://www.scielo.org.za/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0041-47512011000300005 '''n Ongelyke oes: die Franse Hugenote en die vroeë Kaapse wynbedryf''. In: ''Tydskrif vir Geesteswetenskappe'', volume 51, nommer 3, Pretoria 2011]</ref>
 
In die laat 18de eeu het die wynmaker Hendrik Cloete internasionale erkenning vir sy rooi en wit-dessertwyne gekry wat op die landgoed Constantia naby Kaapstad geproduseer is. Die deurbraak vir droë witwyne het in 1957 gekom toe op die wyngoed Twee Jonge Gezellen vir die eerste keer koue fermentasie toegepas is.<ref>{{af}} [http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1993/09/22/16/6.html ''Die Burger, 22 September 1993: Twee Jonge Gezellen-wyne uniek. Besoek op 5 April 2016'']</ref> Hierdie proses van gekontroleerde fermentasie is oorbodig in Europa waar die stoor van wyne in ondergrondse kelders en koeler temperature in die najaar, wanneer druiwe geoes word, wyn van hoë gehalte waarborg. Om die fermentasieproses te optimaliseer en tot twee of drie weke te verleng, word jong witwyne aan die Kaap tot 15&nbsp;°C verkoel.
 
Suid-Afrika is met 2,7 persent van die jaarlikse produksie, wat gelykstaan aan 730 miljoen liter, tans die negende grootste wynprodusent ter wêreld en die vierde grootste buite Europa. Sowat 4&nbsp;450 wynprodusente is in die land geregistreer. Die gewildste soorte vir die internasionale mark is [[Chenin Blanc]] en [[Cabernet Sauvignon]].
 
Danksy die toenemende internasionale gewildheid van Suid-Afrikaanse wyne het die uitvoersyfers sedert die jare negentig skerp gestyg en in [[2010]] reeds byna 400&nbsp;miljoen&nbsp;liter beloop (teenoor 'n skrale 25&nbsp;miljoen in [[1991]]). So het Suid-Afrikaanse wynuitvoerders byvoorbeeld in 2009 op die Britse mark by hul Franse eweknieë verbygesteek en van die RSA die vierde grootste verskaffer van wyn gemaak.<ref>{{en}} [http://www.southafrica.info/business/trade/export/ukwine-290310.htm#.UavTnduiN8w ''www.southafrica.info: SA overtakes France in UK wine sales, 29 Maart 2010'']</ref>
 
=== Verwerkende nywerhede ===
[[Lêer:Graaff Fruit-Ceres packing.jpg|duimnael|Werkers verpak pere vir uitvoer in die [[Ceres]]-vallei]]
Net soos Suid-Afrika se mynbou- en landbousektor is ook die land se verwerkende nywerhede sedert 1994 aan skerp internasionale mededinging en aanhoudende prysdruk op die wêreldmark blootgestel. Die plaaslike verwerking en veredeling van die land se minerale-skatte, swaar nywerhede en vervaardiging van masjiene het steeds belangriker geword. Die sterk groei in 'n aantal nywerheidsektore soos die boubedryf word deur die binnelandse vraag gedryf.
 
Die tweede grootste nywerheidsbedryf met 'n lang tradisie van plaaslike vervaardiging is die motorbedryf. Groot Duitse produsente soos [[BMW]] en VW[[Volkswagen]] het 'n beduidende persentasie van hul vervaardigingskapasiteite na Suid-Afrika uitgeplaas en produseer hier ook vir oorsese markte. Nogtans het die bedryf 'n sterk sikliese karakter - weens dalende vraag van oorsese ekonomieë is produksie in 2008 en 2009 merkbaar verminder. Ander belangrike nywerheidsektore sluit chemie, inligtings- en kommunikasietegnologie asook tekstiele in.
 
=== Energiebedryf ===
Line 265 ⟶ 270:
=== Infrastruktuur ===
[[Lêer:Map of the National Roads of South Africa with labels.svg|duimnael|Kaart van Suid-Afrika se [[Nasionale paaie in Suid-Afrika|Nasionale Padstelsel]]]]
[[Lêer:Gautrain-rail reserve-Midrand-001.jpg|duimnael|Die Gautrein se dubbelspoorlyn in Midrand]]
Sedert 1994 met die oorgaan na 'n demokrasie en ook die oorgaan tot 'n vryemark stelsel, het die Suid-Afrikaanse infrastruktuur tot 'n hewige stilstand gekom. Waar daar voor 1994 nog stelselmatig aan die infrastruktuur gewerk is as gevolg van die feit dat die spoorweë, paaie en publieke vervoer aan staatbeheer onderworpe was, het die ANC as nuwe regerende party 'n liberale ekonomiese beleid gevolg en hierdie instansies geprivatiseer. Die uitbrei van infrastruktuur en die onderhoud van die alreeds bestaande infrastruktuur is vervolgens onder meer as gevolg van korrupsie tot 'n halt geruk het.
 
Sedert 1994 is baie selde aandag aan nuwe infrastruktuurprojekte geskenk. As gevolg hiervan het die spoorlynstelsel, wat nog in 1992 as die rugstring van die Suid-Afrikaanse ekonomie bestempel is, agteruit beweeg en het die spoorlyn al hoe gevaarliker geword. Dit het beteken dat 'n groot persentasie van die spoorlynvragte deur besighede van die spoorlyne af verwyder is, en eerder aan die privaatsektor se transportryers en vervoermaatskappye oorgelaat is. Dit het opsig self ook 'n groter druk op die land se paaie geplaas, en met die instandhouding van die paaie wat sedert 1994 agteruit gegaan het, het dit beteken dat die land se paaie vandag as van die slegstes in die wêreld beskou word.
 
Die eerste werklike poging van die nuwe bedeling om 'n plan te maak ten opsigte van infrastruktuur, is met die koms van die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010]] onderneem. 'n Oormaat toeriste is verwag, en dus het die regerende party dit goed gedink om die wol oor almal die wêreld heen se oë te trek met die bou van snelweë en 'n passasierstreinstelsel genaamd die [[Gautrein]]. Daar is met mooi praat en beloftes aan die bevolking van Suid-Afrika vertel dat die opgradering van die infrastruktuur meestal vir die koms van toeriste sou wees met die aanbied van die Sokker-Wêreldbekertoernooi. Dit was nie die geval nie en het die regering dit goed gedink om al die kostes wat hulle aangegaan het met 'n elektroniese tolstelsel genaamd [[E-Tolltol]] op te maak. Dit het eers na die tyd aan die lig gekom dat dit die regering se plan van die begin af was om die tolstelsel te gebruik om hulself en hul pensioenfonds aan te vul en te verryk.
 
Dus betaal Suid-Afrikaners vandag 'n duur prys vir 'n elitegroep se voordele en vryheid.
 
=== Toerisme ===
[[Lêer:Pafuri Gate (North Entrance Kruger Park).jpg|duimnael|Die [[Krugerwildtuin]] se ingang]]
Volgens 'n ondersoek, wat deur ''Standard Bank'' gedoen is, is [[toerisme]] tans een van die belangrikste [[Verskaffer (ekonomie)|verskaffers]] van buitelandse valuta vir die land, met 'n inkomste van R53,9&nbsp;miljard in [[2003]] (of sewe persent van die bruto binnelandse produk) - nog voor die goudmynbou, wat R35,3&nbsp;miljard verdien het.
 
Volgens die voormalige minister van toerisme, [[Marthinus van Schalkwyk]], het die aantal buitelandse toeriste wat Suid-Afrika in 2009 besoek het, eksponensieel gegroei tot meer as 9,9 miljoen. Die toerismesektor se direkte en indirekte bydrae tot die ekonomie het tussen 1994 en 2009 byna verdubbel - van 4,9 tot 7,9 persent of ZAR 89,4 miljard.<ref>{{af}} [http://www.nuus24.com/Reis/Nuus/Kortbroek-Toeriste-stroom-na-Suid-Afrika-20100930 ''nuus24.com - Kortbroek: Toeriste stroom na Suid-Afrika. (Besoek op 30 September 2010)'']</ref>
 
== Vervoer ==
Line 283 ⟶ 290:
[[Lêer:South Africa rail network map with cities.svg|duimnael|Die Suid-Afrikaanse spoornetwerk]]
[[Lêer:Shosholoza Meyl roete 2012.svg|duimnael|Spoornetwerk van die Shosholoza Meyl]]
Die diamant-, goud- en steenkoolmynbedryf in Suid-Afrika was van die begin af op spoorlyne aangewese om mynbouprodukte, wat vir uitvoer na oorsese bestemmings bestem was, na die land se seehawens te vervoer. Om koste te bespaar, het die Britse koloniale bewindhebbers spoorlyne nie volgens die Europese standaardspoorwydte van 4 voet 8,5 duim laat bou nie, maar in die smaller spoorwydte van 1067 millimeter wat oorspronklik deur die [[Noorweë|Noorse]] ingenieur Carl Abraham Pihl ontwikkel en waarna volgens sy inisiale aanvanklik as CAP-spoorwydte verwys is. Dié spoorwydte is wêreldwyd op nuwe spoorlyne toegepas, maar dit het veral in Suid-Afrika algemeen gebruiklik geword. Hier het mense ook gaandeweg hul eie etimologie vir dié spoorwydte ontwikkel en dit "Kaapspoor" begin noem.<ref>{{de}} Michael Dörflinger: ''Das große Buch der Lokomotiven. Illustrierte Technikgeschichte mit den besten Modellen der Welt.'' Zug (sonder jaargetal): Planet Medien AG, bl. 70</ref> Kaapstad is deur die Britse kolonialis Cecil John Rhodes as die beginpunt van 'n beplande spoorverbinding tussen die Kaap en [[Kairo]] aangewys wat egter nooit verwesenlik is nie.
 
Die eerste Suid-Afrikaanse stoomtrein het op 26 Junie 1860 tussen Durban en Durban-Punt geloop. Hierdie eerste amptelike treinrit in die land oor 'n afstand van 3,2 km het slegs sowat vyf minute geneem, maar was die beginpunt vir die bou van 'n uitgebreide spoorwegnetwerk. 'n Tweede spoorwegverbinding tussen Kaapstad en Eersterivier is op 13 Februarie 1862 amptelik geopen.<ref>{{en}} [http://www.sahistory.org.za/dated-event/first-railway-line-south-africa-between-durban-and-point-officially-opened ''South African History Online: 26 June, 1860 - The first railway line in South Africa, between Durban and the Point, is officially opened. Besoek op 28 Desember 2014'']</ref> Die vinnige ontwikkeling van Suid-Afrika se mynboubedryf het die bou van steeds meer spoorlyne noodsaaklik gemaak, waaronder die Kaapse hoofspoorlyn tussen De Aar en Kimberley.
 
Die [[stoomlokomotief|stoomlokomotiewe]] op Suid-Afrikaanse spoorweë is aanvanklik in Engelse en Skotse fabrieke vervaardig. Eers vanaf die 1920's is hulle ook uit ander lande ingevoer. Een van die belangrikste reekse was [[Klas 19-stoomlokomotief|Klas 19D-lokomotiewe]] wat vanaf 1936 deur die Duitse vervaardigers Krupp en Borsig verskaf is. Hierdie 2’D1’-lokomotiewe, waarvan sommige ook ná die Tweede Wêreldoorlog deur Britse fabrieke volgens die Duitse ontwerpe gebou is, het hoofsaaklik goederetreine getrek.
Line 297 ⟶ 304:
== Misdaad ==
[[Lêer:Hi-jacking hot spot.JPG|duimnael|'n Straatbord naby Witbank waarsku teen motorkapers op die N4-snelweg]]
[[Lêer:Plaas-Moored.jpg|duimnael|Naasbestaandes plant kruise vir slagoffers van [[Plaasmoorde in Suid-Afrika|plaasaanvalle]]]]
[[Lêer:People's March Anti Xenophobia.jpg|duimnael|'n Protesoptog teen xenofobie in April 2015 in Jeppestraat ("Klein-Ethiopië"), Johannesburg]]
Naas die vigs-epidemie word [[misdaad]] in Suid-Afrika as 'n nasionale krisis beskou. Gepaardgaande met hierdie misdaad syfer kan 'n geweldige moord syfer en verkragtings syfer ook gevind word. Die moord op Afrikaners en [[Plaasmoorde]] word ten sterkste deur die huidige regering ontken, maar is 'n werklikheid en 'n grootskaalse probleem wat gekoppel word aan [[Volksuitwissing]] of "[[Genocide]]". Suid-Afrika is een van vyf lande wêreldwyd waar georganiseerde misdaad 'n negatiewe effek op die ekonomie het en hoë ekstra koste veroorsaak. Volgens 'n ondersoek van 1997 van die Duitse Handelskamer het sowat 15 persent van die ondernemings wat deelgeneem het, nuwe beleggings weens die hoë misdaadsyfers gestaak. Meer as twee derdes het gekla oor inbrake en motordiefstalle.
 
Misdaad word volgens die ondersoek deur Duitse bestuurders en hulle gesinne ook as 'n persoonlike bedreiging beskou. Oor 'n gemiddelde tydduur van sowat 18 maande word elkeen van hulle of 'n familielid die slagoffer van 'n misdaad. Twintig persent van die ondernemings het in die twee jaar voor die ondersoek medewerkers as gevolg van moord verloor. By 47 persent van die ondernemings het bestuurders of hoogs gekwalifiseerdes die land weens die misdaadprobleem verlaat.
 
In 1995 was die moordsyfers in Suid-Afrika reeds die hoogstes ter wêreld - daar is gemiddeld twee mense per uur vermoor. Die provinsies Gauteng en Wes-Kaap word die meeste geraak; na Johannesburg is in dié verband in 1998 in 'n spesiale uitgawe van die Duitse tydskrif "DEG aktuell" selfs as die "wêreld se moordhoofstad van die jaar 1997" verwys.
 
Die Amerikaanse Departement van Buitelandse Sake waarsku VSA-burgers dat Suid-Afrika 'n swak rekord in misdaadbekamping het.<ref name = "mg">{{en}} [https://www.osac.gov/Reports/report.cfm?contentID=61632 Overseas Security Advisory Council: South Africa 2007 Crime & Safety Report], besoek op 22 Februarie 2007</ref> Die situasie het blykbaar sedert 2006 verder versleg, aangesien nou ook buitelanders in welvarende voorstede deur kriminele bendes bedreig word. In Februarie 2007 het ses Amerikaanse diplomate in Pretoria die slagoffers van 'n gewapende roof geword, en nuusberigte staaf dat buitelandse diplomate se vrees vir misdaad ná 'n reeks soortgelyke voorvalle steeds groter word.
 
Dwelmhandel vier sedert die einde van die apartheid eweneens hoogty in die land, wat vroeër danksy sy isolasie nouliks deur hierdie probleem geraak is. Kaapstad dien nou naas Lagos in Nigerië as een van die Suid-Amerikaanse en Asiatiese kartelle se hoofinvoerhawe vir dwelmmiddels in Afrika. Suid-Afrika is een van die belangrikste lande vir die internasionale dwelmhandel en het ook die grootste produsent van dagga geword. Dagga ter waarde van 45 miljard rand is hier reeds in 1994 op 83&nbsp;000 hektaar verbou.
Line 309 ⟶ 318:
Ook as 'n gevolg van politiese steunwerwing, het sekere politieke figure geweldmisdaad aangeblaas ter ondersteuning van hulle politiese ideale. Hierdie geweldmisdaad word veral teen sagte teikens soos plaasbewoners gepleeg. Veral [[Plaasmoorde in Suid-Afrika|plaasmoorde]], die afmaai en vermoor van meestal wit plaaseienaars ([[Boere]]) en hul gesinne, trek die aandag van Suid-Afrikaanse en internasionale media.
 
Sommige van die slagoffers van [[Plaasmoorde in Suid-Afrika|plaasmoorde]] is nog kinders en sommige is bejaarde mense wat op hul eie kapasiteit geen bedreiging vir misdadigers kan inhou nie en as weerloos bestempel word. Politici van die regerende [[ANC]] ontken die verskynsel en maak dit af as bog. Hulle verwys na plaasmoorde, wat deur baie Afrikaners as volksmoord bestempel word, as net deel van die algemene misdaadstatistiek en weier om enige aandag daaraan te skenk. As gevolg hiervan is geen werklike statistiek daarvan beskikbaar nie, alhoewel sekere privaat instansies en persone probeer om die syfers en getalle op te neem. Die werklike syfers van rasgebaseerde moorde in stedelike gebiede is nog minder duidelik.<ref name = "Plaasmoorde">{{af}} [https://www.beeld.com/nuus/2013-06-18-plaasmoorde-hartseer-erger], besoek op 18 Junie 2013</ref>
.<ref name = "Plaasmoorde">[https://www.beeld.com/nuus/2013-06-18-plaasmoorde-hartseer-erger], besoek op 18 Junie 2013</ref>
 
== Demografie ==
:''Hoofartikel: [[Demografie van Suid-Afrika]].''
=== Groei van die blanke bevolking ===
[[Lêer:South Africa - population migrations.svg|duimnael|links|Migrasies wat die moderne Reënboognasie gevorm het]]
[[Lêer:South Africa dominant population group map.svg|duimnael|Dominante bevolkingsgroepe in Suid-Afrika:
{{clear}}
Line 327 ⟶ 336:
Suid-Afrika se blanke bevolking is die enigste etniese groep waarvan die demografiese groei vanaf die middel van die 17de eeu deur amptelike sensusse en ander statistieke gedokumenteer is. Die eerste landswye sensus volgens moderne metodes het egter eers in 1904 plaasgevind sodat vroeëre statistieke nie altyd as akkuraat beskou kan word nie.
 
Die eerste bevolkingsopname is in 1658 deur die [[Verenigde Oos-Indiese Kompanjie]] ([[VOC|VOIK]]) gedoen, ses jaar nadat Kaapstad as verversingspos vir VOIK-skepe op pad na Oos-Indië gestig is. Die blanke bevolking het destyds slegs 166 beloop. As aandelemaatskappy het die VOIK uitsluitlik in die winsgewendheid van sy onderneming belang gestel, en daar kon dus geen sprake wees van doelgerigte kolonisasie nie. So het die blanke bevolking teen 'n baie stadige koers gegroei. Teen die begin van die 18de eeu was daar 1&nbsp;300 Europese setlaars aan die Kaap, en toe in 1731 'n bevolkingsopname gedoen is, het die blanke bevolking op 1&nbsp;544 gestaan. Dit het verder gegroei tot 10&nbsp;000 in 1778 en sowat 22&nbsp;000 teen die einde van die eeu.<ref>{{en}} N. Worden e.a.: ''Cape Town: the making of a city''. Kaapstad: David Philip 1998, bl. 26 en 50</ref>
 
In 1855 was daar 155&nbsp;000 blanke Suid-Afrikaners, en eers daarna het groter getalle immigrante na die Britse Kaapkolonie en die Boererepublieke gestroom nadat diamante en goud ontdek is. So het die getal blanke inwoners in 1891 620&nbsp;000, in 1904 reeds meer as 1,1 miljoen en in 1913, toe die eerste nasionale volkstelling gehou is, 1,3 miljoen beloop. In 1938 was 'n vyfde van die totale blanke bevolking, wat destyds op 2,1 miljoen beraam is, in die buiteland gebore.
Line 334 ⟶ 343:
==== Vroeë kolonisasieprojekte ====
[[Lêer:Eastern Frontier, Cape of Good Hope, ca 1835.png|duimnael|Die ligging van plase in die Oos-Kaapse Albany-distrik waarop 1820-Setlaars geboer het]]
[[Lêer:Thomas Baines - The British Settlers of 1820 Landing in Algoa Bay - 1853.png|duimnael|"Die Britse setlaars van 1820 land in Algoabaai", deur Thomas Baines, 1853]]
[[Lêer:PMB Town Hall.JPG|duimnael|Victoriaanse boukuns in Suid-Afrika: die Raadsaal in [[Pietermaritzburg]], KwaZulu-Natal]]
In die vroeë 19de eeu is Britse immigrasie na Suid-Afrika grotendeels deur die Britse regering of weldadigheidsorganisasies bevorder en gefinansier. Nadat die Kaapkolonie in 1806 onder Britse bewind gekom het, is drie klein privaat kolonisasieprojekte van stapel gestuur wat die vestiging van immigrante georganiseer het. Die belangrikste hiervan was dié van 196 arm en werklose leerjongens wat in 1817 onder leiding van ene Benjamin Moodie vanuit Leith in Skotland vertrek het om 'n nuwe heenkome aan die Kaap te vind. Die meeste van hulle was meganici of ongeskoolde werkers wat kontrakte aangegaan het om in Suid-Afrika te werk. Ná hul aankoms het die meeste van hierdie immigrante egter hul kontrakte verbreek en ander, meer lukratiewe werkgeleenthede aanvaar. Die kolonisasieprojek was onsuksesvol, en Moodie het bankrot gespeel.<ref>{{en}} William E. Van Vugt en G. Daan Cloete: ''Race and Reconciliation in South Africa. A Multicultural Dialogue in Comparative Perspective''. Lanham, Maryland: Lexington Books 2000, bl. 22-2322–23</ref>
 
==== Die 1820-Setlaars ====
Die Britse regering het sy houding teenoor die vestiging van Britse setlaars vanaf 1819 om strategiese redes verander. Die Kaapkolonie, wat die Verenigde Koninkryk van Nederland oorgeneem het, was immers merendeels deur inheemse volke bewoon, en ter stabilisering van die Britse bewind was dit raadsaam om die kolonie deur middel van blanke immigrasie te ontwikkel en uit te brei en so sterk moontlik te angliseer. In 1820 het die regering 'n bedrag van £50&nbsp;000 beskikbaar gestel om sowat 5&nbsp;000 Britse setlaars - wat later as [[1820-Setlaars]] bekend sou staan - in die Albany-gebied naby [[Algoabaai]], nie ver van die huidige [[Port Elizabeth]] nie, te vestig. Protestants-Christelike etiek en liberale houdings het by die projek hul invloed laat geld. So het die setlaars vrye landbougrond ontvang, maar hul kontrakte was aan sekere voorwaardes gebonde. Hulle is verbied om slawe aan te hou of om inboorlinge in diens te neem. Anders sou hulle hul grond weer kwytraak. Die owerheid het sowat 90&nbsp;000 aansoeke van voornemende emigrante ontvang.
 
==== Sosiale agtergrond ====
Vir Britse emigrante in dié tyd sou Noord-Amerika 'n meer gewilde bestemming gewees het. Alhoewel die beroepsagtergrond en -ervaring van die 5&nbsp;000 suksesvolle aansoekers op die oog af met dié van tipiese emigrante op pad na die Verenigde State ooreengekom het - sowat veertig persent was voorheen in die landboubedryf werksaam, 'n derde was opgeleide ambagsmanne of meganici, 'n tiende was in die handel werksaam en die res ander geskooldes, was daar 'n groot verskil: die meeste van hulle was werkloos of het hulle om ander redes in 'n moeilike situasie bevind. Emigrasie na 'n oorsese bestemming was dus 'n uitweg. Maar aangesien hulle nie oor die nodige finansiële middele vir emigrasie beskik het nie, was hulle aangewese op staatsubsidies.
 
Historici het na die feit verwys dat 'n relatief groot persentasie van hierdie vroeë Britse immigrante uit ekonomies benadeelde streke in Engeland gekom het - anders as voornemende immigrante wat die VSA as bestemming gekies het. Hulle het dikwels uit graafskappe gekom waar nywerhede gefloreer en hoë lone betaal is.
 
Nogtans was 'n groot persentasie van vroeë Britse immigrante in Suid-Afrika geletterd, in teenstelling met inheemses, en die stigting van skole, biblioteke en 'n vrye pers aan die Kaap was, net soos die verbeterde onderwys vir inheemses, aan hulle invloed te danke. Onafhanklike, selfstandige denke is deur hulle net soos die konsep van selfregering bevorder, en dit was Britse setlaars wat 'n stedelike en kommersiële beskawing na die binneland van Suider-Afrika gebring het.
Line 363 ⟶ 373:
Sowat twee derdes van die Natalse [[Byrne-Setlaars|immigrante]] het onder leiding van Joseph Charles Byrne na die kolonie gekom. Byrne, die seun van 'n Ierse veehandelaar wat tydelik na Australië geëmigreer en op sy terugvaart na Groot-Brittanje in Kaapstad aangekom het, het daar sakemanne ontmoet wat van voorneme was om Natal ekonomies te ontwikkel. Terug in Engeland, het Byrne 'n fortuin met spekulatiewe transaksies verdien en kennis gemaak met sakelui in die skeepvaartbedryf wat dieselfde belang in die ontwikkeling van Natal gestel het. Byrne het 'n ooreenkoms met die Britse ''Colonial Office'' aangegaan waarvolgens hy die vervoer van Britse emigrante na Natal sou reël. Mits die setlaars met sukses op plase in Natal gevestig sou word, sou die ''Colonial Office'' sy koste vergoed.
 
Vir Byrne was dit duidelik dat die kolonie slegs deur boere met kapitaal en ambagsmanne ontwikkel kon word, en so het hy 'n aansoekprosedure ontwikkel wat daarop gemik was om boere, plaaswerkers en ambagsmanne te werf. Die aansoeke, wat ontvang is, het uiteindelik van stedelike fabriekarbeiders, dagloner en klerke gekom wat hulle as landboukundiges voorgegee het - moontlik het slegs een persent van die applikante werklik oor die nodige kennis en ervaring vir suksesvolle boerdery beskik. Daarbenewens was die grond, wat in Natal aan voornemende boere beskikbaar gestel is, nie geskik vir kleinboere nie. So het Byrne sy belegging van £14&nbsp;000 kwytgeraak en moes bankrot speel.
 
Die immigrante was beter daaraan toe. Sowat 1&nbsp;000 van hulle het in 1852 na Australië vertrek nadat daar goud ontdek is. Die res het uit Byrne se skema bedank en hulle in die nuut ontwikkelende stedelike nedersettings, veral Durban, gevestig waar hulle hul oorspronklike beroepe weer uitgeoefen of werk in ander bedrywe gevind het. Net soos die 1820-Setlaars het ook die Natalse immigrante uiteindelik grootliks bygedra tot die ontwikkeling van die kolonie, al was dit op 'n heel ander manier as beplan. Sommige het selfs aktief aan die politieke lewe deelgeneem, maar in 'n omgewing waar daar geen Afrikaners was nie, was hulle ook nie genoodsaak om kragte met bruines of swartes saam te snoer om 'n teengewig teen 'n Afrikanermeerderheid te vorm nie. So het hulle die liberale houding, wat kenmerkend vir die Kaapse samelewing was, laat vaar en 'n beleid van wit bevoorregting en rasseskeiding ingestel.
Line 370 ⟶ 380:
 
==== Immigrasie van vroue ====
Daar was ook suksesvolle pogings om arm jong vroue in Suid-Afrika te vestig. So het byvoorbeeld vroulike huisbediendes finansiële steun ontvang om die tekort aan vroue in Suid-Afrika effens te probeer verlig. In 1857 het sowat 1&nbsp;000 Ierse vroue in Suid-Afrika aangekom.<ref>{{de}} Ulrike Kirchberger: ''Aspekte deutsch-britischer Expansion. Die Überseeinteressen der deutschen Migranten in Großbritannien in der Mitte des 19. Jahrhunderts''. Stuttgart: Franz Steiner Verlag 1999, bl. 80</ref> Ander skema's, soos dié wat deur die ''Female Middle Class Emigration Society'' van stapel gestuur is, het die immigrasie van gekwalifiseerde en gesofistikeerde vroue bevorder wat as sendelinge en onderwysers gewerk het en 'n waardevolle bydrae tot die opvoeding van inheemses gelewer en op politieke en sosiale hervorming aangedring het.
 
==== Laat 19de eeuse immigrasie ====
Line 386 ⟶ 396:
==== Sosiale gaping ====
[[Lêer:Boerfamily1886.jpg|duimnael|Wit armoede: 'n Afrikanergesin in 1886]]
Die unieke geologie van Suid-Afrika het die sosiale gaping tussen hoogs gekwalifiseerde mynboudeskundiges en ongeskoolde werkers nog versterk. Die land se laegraadse goud- en ertsneerslae lê diep sodat die plaaslike mynboubedryf op ingenieurs en kapitaal aangewese is. Die Britse immigrante, wat poste in die bedryf gevul het, net soos dié in ander sektore soos handel en finansies, het 'n elite gevorm. Mynbou-ondernemings se aggressiewe uitbreiding was een van die beslissende faktore wat die ontstaan van 'n rasgebaseerde, ongelyke arbeidsmark met wetlike en sosiale benadeling vir swartes bevorder het.<ref>Van Vugt/Cloete (2000), bl. 31-3231–32</ref>
 
Maar ook Afrikaners is deur die vestiging van 'n mynboubedryf en die toenemende industrialisasie geraak. Groot getalle arm blankes het na die stede gestroom waar veelrassige krotbuurte ontstaan het. Vanaf die 1880's tot in die laat 1930's het 'n reeks natuurrampe, oorloë en ekonomiese agteruitgang tienduisende Afrikaanssprekendes in grootskeepse armoede gedompel. Terwyl die getal armblankes in amptelike statistieke op meer as 121&nbsp;000 beraam is, het omstreeks 1924 reeds 'n kwart van die Afrikanerbevolking in die armblanke-kategorie geval. Die situasie het dramaties versleg met die ekonomiese insinkings van die Groot Depressie waartydens 'n derde van alle Afrikaners, sowat 300&nbsp;000 mense, as armlastig beskou is.<ref>{{af}} Edward-John Bottomley: ''Armblankes''. e-Boek//Kindle-uitgawe. Kaapstad: Tafelberg, pos. 60</ref> Vir die koloniale owerheid - en latere blanke Suid-Afrikaanse regerings - was wit armoede 'n besondere probleem wat wit aansien kon bedreig. Deur middel van rasseskeiding, waarby benadeelde blankes in die volgende dekades in wit enklawes van armoede en in werkskeppingskemas van staatsondernemings en nywerhede in staatsbesit weggesteek is, is die vraagstuk opgelos totdat dit in 1994 skielik weer opgeduik het.
 
Die Tweede Suid-Afrikaanse Oorlog het potensiële immigrante afgeskrik sodat min Britte hulle in die laaste jare van die 19de eeu aan die Kaap gevestig het. Die Britse besluit om Afrikanervroue en -kinders as 'n soort gyselaars in konsentrasiekampe aan te hou, het net soos die Afrikaners se guerilla-oorlogtaktiek verbittering veroorsaak. Uiteindelik was blanke politieke eenheid, en die stabiliteit wat dit vir die Britse Ryk in Suider-Afrika sou verseker, vir die Britse ''Colonial Office'' meer belangrik as die politieke regte van swart en bruin Suid-Afrikaners. Toe die land in 1910 selfregering as Unie van Suid-Afrika gekry het en 'n einde aan politieke inmenging uit Londen gemaak is, is die weg gebaan vir 'n politieke stelsel wat dekades lank op rasseskeiding berus het.
 
Nog voor die Uniewording het Groot-Brittanje pogings onderneem om meer Britse immigrante as boere na die Suid-Afrikaanse platteland te bring. Een doelwit was om die kloof tussen die twee wit bevolkingsgroepe te oorbrug, 'n ander was die bestryding van Afrikanernasionalisme deur anglisering. Die skema is uiteindelik gestaak aangesien ander oorsese bestemmings soos Kanada en Australië met hul eie skema's vir Britse immigrante meer aanloklik was.
Die hoeveelheid geskikte landbougrond in Suid-Afrika was beperk, en die nuut ontwikkelende nywerheidsektor was danksy die beskikbaarheid van swart mannekrag nie aangewese op groot getalle immigrante nie. Britse immigrasie was dus beperk. In 1910 het 8&nbsp;314 Britse immigrante in Suid-Afrika aangekom, in 1913 (een van min jare in dié tyd met uitvoerige statistieke) het 14&nbsp;251 nuwe aankomelinge hulle in die land gevestig, waarvan 10&nbsp;009 Britte.<ref>{{en}} Stephen Constantine (red.): ''Emigrants and Empire. British Settlement in the Dominions Between the Wars''. Manchester: Manchester University Press 1990, bl. 174</ref>
 
Maar ook in die volgende dekades het Britte hulle in Suid-Afrika gevestig, en immigrasiesyfers het in die tyd ná die Tweede Wêreldoorlog selfs gestyg. Tradisioneel is Britse immigrante en hul nakomelinge as meer liberaal gesind beskou as Afrikaners, tog is hierdie soort stereotipes in die nuwe Suid-Afrika afgebreek. Die aantal Britse migrante in Suid-Afrika is in 2015 op 318&nbsp;000 beraam.<ref>{{en}} [http://www.bbc.com/news/uk-politics-eu-referendum-36560519 ''BBC News, 17 Junie 2016: Reality Check: Which EU countries have the most UK citizens? Besoek op 19 Junie 2016'']</ref>
 
=== Duitse immigrasie ===
Line 403 ⟶ 413:
Vyf van die eerste vryburgers aan die Kaap, wat in 1657 uit hul diens by die VOIK getree het om hulle as boere te vestig, was van Duitse afkoms. Steeds meer Duitse immigrante het na die Kaap gestroom en, weens die gebrek aan Duitse vroue, dikwels met Nederlandse, Franse of slawevroue uit Afrika en Asië getrou.
 
Duitse huursoldate en ander personeel in diens van die VOIK was, anders as die breë massa in hul tyd, meestal geletterd. Baie van hulle het weens die moeilike ekonomiese situasie in Duitsland ná die einde van die [[Dertigjarige Oorlog]] na Nederland geëmigreer. So verskyn op VOIK-lyste onder meer seuns van dominees en amptenare, adellikes en sakelui, en selfs akademici soos wiskundiges, landopmeters en botanici.<ref>{{de}} Dieter en Elke Losskarn: ''Südafrika''. Ostfildern: Dumont 2006, bl. 40</ref>
 
Die eerste wetenskaplike publikasies oor Suid-Afrika se natuurlewe en ander onderwerpe is deur Duitse navorsers geskryf wat verskeie kere verkenningstogte in die binneland van Suid-Afrika onderneem het. Die eerste Khoi-woordeboek is in die vroeë 1660's deur 'n boorling van [[Hannover]], Georg Friedrich Wende, saamgestel.
Line 409 ⟶ 419:
Naas Franse Hugenote het Duitse immigrante 'n belangrike rol by die vestiging van die wynboubedryf aan die Kaap gespeel. Een van hulle, Henning Hüsing, het sy loopbaan as arm soldaat by die VOIK en veewagter begin. As vryburger was hy een van vyf boere wat hulle as veetelers bekwaam en vleis aan die VOIK verskaf het. As een van die welvarendste burgers aan die Kaap het Hüsing later groot graanvelde aangelê en raadslid in Stellenbosch geword waar hy herehuise soos Meerlust en ander woongeboue laat bou het. Volgens oorlewerings het hy meer as 100&nbsp;000 wingerdstokke geplant. 'n Ander wynboer was Carl Georg Wieser, 'n boorling van [[Heidelberg, Duitsland|Heidelberg]], wat ná sy loopbaan as soldaat in 1731 met 'n Kaapstadse vrou getrou en later die Constantia-wyngoed gekoop het. Suksesvolle huwelike het van [[Martin Melck]], 'n boorling van [[Oos-Pruise]], die welvarendste man aan die 18de eeuse Kaap gemaak.
 
Baie wynboere het hulle wonings deur Duitse boumeesters laat bou. Die bekendste van hulle was [[Anton Anreith]] (1754-18221754–1822), 'n boorling van [[Freiburg im Breisgau]], wat sy kunsvolle gewels en houtsnywerk in Constantia en Kaapstad (soos die leeue waarmee die kansel van die Lutherse kerk versier is) geskep het.
 
Ander domeine van Duitse immigrante was gesondheidsdienste en politiek. In die Nederlandse tyd het sowat vyftig Duitse geneeskundiges aan die Kaap gepraktiseer. Jan van Riebeeck se opvolger as kommandeur was Zacharias Wagenaar (Wagner), 'n boorling van [[Dresden]]. Maar dit was ook Duitsers wat dikwels protes teen VOIK-besluite aangeteken het.
 
Boeregesinne van Duitse afkoms soos die Bothas, Pretoriuse en Albrechts was in die geledere van die eerste groep van die Groot Trek. Die tweede groep is aangevoer deur Johannes van Rensburg, 'n boorling van Rendsburg in [[Sleeswyk-Holstein]]. Die derde Boereleier, Andries Hendrik Potgieter, het sy wortels in Osnabrück gehad. 'n Voorouer van Paulus[[Paul Kruger]], die latere president van die Zuid-Afrikaansche Republiek (Transvaal), Jacob(us) Kruger (ook Cruger of Krüger gespel), is in 1690 in [[Prignitz]], 'n streek in [[Brandenburg]] gebore en het in 1713 as soldaat in diens van die VOIK getree.
 
Tussen 1848 en 1858 het groot getalle Duitse immigrante hulle in die Oos-Kaap, veral rondom Oos-Londen, gevestig - in 'n gebied wat deur die Britse koloniale owerheid as 'n soort buffersone tussen blanke gebiede en die Xhosa-stamland geskep is. Sowat 4&nbsp;000 Duitse setlaars het hier 'n nuwe tuiste gevind nadat hulle gratis seevervoer en finansiële steun ontvang het.
 
Die Duitse invloed is steeds sterk, sowel op ekonomiese asook kulturele gebied. Suid-Afrika is daarnaas 'n gewilde reisbestemming vir Duitse toeriste asook die gewildste bestemming vir Duitse emigrante op die vasteland van Afrika. Volgens amptelike Duitse statistieke het in 2013 1&nbsp;100 Duitsers na Suid-Afrika geëmigreer, terwyl 1&nbsp;102 na hul geboorteland teruggekeer het.<ref>{{de}} [http://auswandern-info.com/suedafrika.html ''Auswandern nach Südafrika aktuell. Besoek op 2 Junie 2015'']</ref>
 
=== Noorse immigrasie ===
'n Dertigtal Noorse gesinne uit Ålesund het op 29 Augustus 1882 in Natal aangekom. Voor 1880 het Noorse emigrante hulle merendeels in die Verenigde State gevestig, maar danksy die persartikels van 'n Noorse sendeling in Zululand, ene kaptein Landmark, het voornemende Noorse emigrante belang daarin gestel om 'n nuwe tuiste in Natal te vind. Hul vaart na Natal is onder meer deur die Regering van Natal se agente in Londen gereël. Nakomelinge van die Noorse immigrante het die ''Norwegian Settlers Association of Marburg'' gestig.<ref>{{en}} [http://www.norsettler.co.za/history.htm ''www.norsettler.co.za: How it began. Besoek op 17 Maart 2016'']</ref>
 
=== Joodse immigrasie ===
Line 426 ⟶ 436:
Al het die eerste Joodse immigrante hulle reeds in die 17de eeu aan die Kaap gevestig, kon daar eers met die grootskaalse immigrasie van Russies-Litause Jode vanaf die 1880's sprake van 'n georganiseerde Joodse gemeentelewe in Suid-Afrika wees. Omstreeks 1880 is die plaaslike Joodse bevolking op sowat 4&nbsp;000 beraam, met 40&nbsp;000 nuwe aankomelinge in die volgende drie dekades. Gedurende die 1930's was Suid-Afrika 'n toevlugsoord vir Joodse vlugtelinge uit die Duitse Ryk. So het die Joodse bevolking gegroei tot 90&nbsp;000 in 1936 en 115&nbsp;000&nbsp; in 1960.<ref name="Brenner">{{de}} {{cite book |last=Brenner |first= Michael |title=Kleine jüdische Geschichte|year=2008 |page=341, 342|publisher= C.H. Beck/Bundeszentrale für politische Bildung|location= München en Bonn}}</ref>
 
In die ou bedeling het Joodse burgers dieselfde bevoorregte status geniet soos ander blankes, ondanks anti-semitiese tendense in bepaalde nasionalistiese Afrikanerkringe, so in die verregse vleuel van die regerende Nasionale Party. Die anti-semitiese rassisme in dele van Europa, wat sy hoogtepunt in die stelselmatige [[Sjoa|Sjoa-volksmoord]] deur die Nasionaal-Sosialistiese Duitse bewind tydens die Tweede Wêreldoorlog gevind het, was vir baie Suid-Afrikaanse Jode rede genoeg om openlik weerstand te bied teen die beleid van rasseskeiding. So het 'n relatief groot persentasie Joodse Suid-Afrikaners by die anti-Apartheid-beweging aangesluit, onder wie die skryweres en wenner van die [[Nobelprys vir Letterkunde]], [[Nadine Gordimer]], die politikus [[Helen Suzman]] wat jare lank, tussen 1961 en 1974, die enigste afgevaardigde van die [[Progressiewe Party]] in die Suid-Afrikaanse parlement was, en [[Joe Slovo]], 'n kommunistiese stryder wat - ná meer as twintig jaar in ballingskap - na Suid-Afrika teruggekeer het as een van min blanke leiersfigure in die African National Congress.<ref name="Brenner"/>
 
Ander Joodse burgers het die NP-bewind gesteun. Opvallend was die groot persentasie aanhangers van Sionisme wat nou betrekkinge met Israel gehandhaaf het - meer as in enige ander land. So het Suid-Afrika voor 1994 steeds goeie betrekkinge met Israel onderhou, ondanks dié land se afkeuring van Pretoria se rassebeleid. Ná die eerste demokratiese verkiesing in 1994 het baie Joodse inwoners by die groot golf van blanke emigrante aangesluit.<ref name="Brenner"/>
 
=== Immigrasiebeleid voor 1994 ===
[[Lêer:The National Archives UK - CO 1069-1-9.jpg|duimnael|Februarie 1960: die Britse premier Harold Macmillan bring 'n amptelike besoek aan Suid-Afrika en lewer sy befaamde "Wind-van-verandering"-toespraak in die Suid-Afrikaanse parlement. Desondanks stroom duisende Britse immigrante na die Kaap<br /><small>The National Archives UK</small>]]
Saam met die implementering van die Apartheids-wetgewing, waarvolgens die toegang van swart Suid-Afrikaners tot die arbeidsmark in 'n toenemende mate gereguleer en beperk is, net soos die vrye beweging van swart werknemers, en met die oog op die beplande uiteindelike ontneming van Suid-Afrikaanse burgerskap van swart inwoners in die laaste stadium van die Apartheidstelsel, was daar 'n dringende behoefte om die getalle van gekwalifiseerde blankes te verhoog. In 1958 het die Viljoen-kommissie, wat die toekomstige ontwikkeling van Suid-Afrika se nywerheidsektor ondersoek het, in sy verslag bevind dat die heersende groeikoers van die ekonomie net volgehou kon word met die werwing van jaarliks sowat 25&nbsp;000 immigrante.<ref>{{en}} Daniel Conway and Pauline Leonard: ''Migration, Space and Transnational Identities. The British in South Africa''. Basingstoke: Palgrave Macmillan 2014, bl. 39</ref>
 
Die NP-bewind het die Suid-Afrikaanse Immigrante-organisasie (Samorgan) in die lewe geroep om blanke immigrasie te bevorder, maar hierby aanvanklik veral op Nederland en Duitsland gefokus - en nie op die Verenigde Koninkryk as die tradisioneel belangrikste land van herkoms van immigrante nie. Vir die eerste minister Hendrik F. Verwoerd, 'n immigrant van Nederlandse herkoms, was Suid-Afrika se republiekwording en onttrekking aan die Britse Gemenebes in 1960/1961 'n persoonlike triomf wat hy as een van die beslissende gebeurtenisse in die geskiedenis van die land en as die Afrikanervolk se uiteindelike onafhanklikwording van Britse kolonialisme beskou het. Gevolglik het die NP-bewind se houding teenoor Britse immigrasie ingrypend verander. Gepaardgaande met hierdie maatreëls is Engelssprekende Suid-Afrikaners stelselmatig uit die staatsburokrasie en die weermag verwyder en is die grense van kiesafdelings aangepas om meerderhede vir NP-kandidate te verseker en die Verenigde Party se politieke invloed te verminder.
 
Verwoerd was daarvan oortuig dat Engelssprekende Suid-Afrikaners in die nuutgestigte republiek maklik aan Afrikaners geassimileer kon word en dat Britse immigrante sodoende nie meer as 'n moontlike nasionale bedreiging beskou moes word nie. Met jaarlikse groeisyfers van tussen ses en agt persent in die periode tussen 1964 en 1972 en voortgesette werkreservering, wat wit en bruin Suid-Afrikaners bevoorregte toegang tot sekere kategorieë werk gegee het, was die Suid-Afrikaanse ekonomie dringend aangewese op gekwalifiseerde immigrante. Die nuut benoemde Engelssprekende minister van immigrasie, A. E. Trollip, het dit duidelik gestel dat die ekonomie sonder immigrasie sou desintegreer. In 1961 is 'n nuwe immigrasieskema ingevoer wat voorsiening vir ruim finansiële bystand aan immigrante gemaak het, en die regering was realisties genoeg om weer op voornemende immigrante uit die Verenigde Koninkryk te fokus.
Line 446 ⟶ 456:
=== Onlangse bevolkingsopnames ===
[[Lêer:South-africa-demography.svg|duimnael|Ontwikkeling van Suid-Afrika se bevolking]]
Teen die middel van 2015 is die bevolking van Suid-Afrika deur Statistieke Suid-Afrika op 54&nbsp;956&nbsp;900 beraam, onder wie 44&nbsp;228&nbsp;000 swartes (80,5 persent van die totale bevolking), 4&nbsp;832&nbsp;900 bruinmense (8,8 persent), 4&nbsp;534&nbsp;000 blankes (8,3 persent) en 1&nbsp;362&nbsp;000 Asiërs (2,5 persent). Van die totale bevolking was 28&nbsp;078&nbsp;700 mense vroulik en 26&nbsp;878&nbsp;300 manlik.<ref>{{en}} [http://www.statssa.gov.za/publications/P0302/P03022015.pdf ''Statistieke Suid-Afrika - Mid-year population estimates 2015'']</ref>
 
In die sensus van 9 Oktober 2011 het 41 miljoen Suid-Afrikaners hulself as swart beskryf, 4,62 miljoen as bruin, 4,59 miljoen as wit en 1,3 miljoen as Indiërs of ander Asiërs. 0,3 miljoen mense het hulself as "ander" beskryf - 'n kategorie wat ook mense insluit wat volgens sensusbeamptes weier om hulself in terme van ras of etniese groep te beskryf. Die totale bevolking het op die dag van die sensus 51,8 miljoen beloop.
 
Die aantal ekonomiese migrante, wat onwettiglik in die land bly, word op tussen drie en vier miljoen beraam.<ref>{{af}} [http://www.nuus24.com/Suid-Afrika/Nuus/Ses-buitelanders-vas-vir-vals-paspoorte-20100625 ''nuus24.com: Ses buitelanders vas vir vals paspoorte, 25 Junie 2010'']</ref>
 
=== Godsdiens ===
Omtrent 63% van Suid-Afrikaners is religieus.<ref>http://www.news24.com/SouthAfrica/News/Fewer-religious-people-in-SA-survey-20120810</ref> Die grootste godsdiens is die [[Christendom]] (sien [[demografie van Suid-Afrika]] vir meer inligting).
:''Hoofartikels: [[Boeddhisme in Suid-Afrika]] en [[Islam in Suid-Afrika]].''
[[Lêer:Groote Kerk Adderley Street Cape Town - Frontal view.JPG|duimnael|Die Groote Kerk in Kaapstad is die oudste bestaande kerk in Suider-Afrika]]
Omtrent 63% van Suid-Afrikaners is religieus.<ref>{{en}} http://www.news24.com/SouthAfrica/News/Fewer-religious-people-in-SA-survey-20120810</ref> Die grootste godsdiens is die [[Christendom]] met sowat 80% van die totale bevolking in 2001, gevolg deur 15% ongebonde, 1,5% [[Moslem]]s, 1,2% [[Hindoeïsme|Hindoes]], 0,3% tradisionele Afrika-godsdienste en 0,2% [[Jode]]. Ondanks 'n meerderheid aan Christene is daar nie een dominante denominasie nie. Belangrike Christelike kerke sluit in die [[Rooms-Katolieke Kerk]] (7,1%), die Nederduits Gereformeerde kerke ([[Nederduitse Gereformeerde Kerk]], [[Nederduitsch Hervormde Kerk]] en [[Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika]] met 6,7%) en die [[Anglikaanse Kerk van Suider-Afrika]] (3,8%).
 
[[Lêer:South Africa-Ladysmith-Sufi Mosque-01.jpg|duimnael|links|Soefi-[[Moskee]] in [[Ladysmith]], KwaZulu-Natal]]
Die [[Islam]] het Suid-Afrika in drie fases bereik. Die eerste het met die aankoms van die Nederlandse koloniste in die 17de eeu begin. Die eerste Moslems is as slawe deur die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie uit die [[Maleise argipel]] aan die Kaap gebring en was die voorouers van die Kaapse Maleiers. Die tweede was die immigrasie van Indiërs uit [[Brits-Indië]] ná die [[Natal (kolonie)|Natalkolonie]], waar hulle in die Britse suikerplantasies gewerk het. Sowat 176&nbsp;000 Indiërs van alle gelowe is ná Natal gebring, waarvan 7–10% Moslems. Die derde fase het met die einde van Apartheid begin, nadat Moslems uit Afrika en Indië ná Suid-Afrika begin migreer. Die meeste Moslems is Soenniete, gevolg deur Ahmadi, veral in Kaapstad.<ref>{{en}} {{cite book |url=http://books.google.co.uk/books?id=eR019JqPbBkC&pg=PA104&dq&hl=en&sa=X&ei=ibqJU8mLNYO7PeKPgfgK&ved=0CEUQ6AEwBA#v=onepage&q&f=false | title=Islamic Resurgence in South Africa: The Muslim Youth Movement | author=Abdulkader Tayob | page=104 | accessdate=31 Mei 2014}}</ref>
 
[[Lêer:Old Sinagogue, Pretoria.JPG|duimnael|Die [[Sinagoge, Paul Krugerstraat|Sinagoge in Paul Krugerstraat]], Pretoria]]
In Suid-Afrika leef sowat 70&nbsp;000 Jode, die grootste groep in Afrika. Die eerste Jode het tydens die Britse Kaapkolonie in die 19de eeu ná Suid-Afrika gekom. Tydens die apartheidsbewind het Suid-Afrikaanse Jode 'n belangrike rol in die Anti-apartheidsbeweging gespeel, terwyl ander hulself vir nou bande tussen Suid-Afrika en Israel bewyer het.<ref>{{en}} {{cite news
|url=http://fr.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1162378307806&pagename=JPost/JPArticle/ShowFull |title=P.W. Botha felt Israel had betrayed him |accessdate = 2 November 2006 |publisher=Jerusalem Post |date=2 November 2006 }}</ref>
 
Suid-Afrika se 550&nbsp;000 Hindoes vorm die tweede grootste Hindoebevolking in Afrika ná dié van [[Mauritius]], waarvan die meeste in die provinsie KwaZulu-Natal leef.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2005/51496.htm|title= South Africa - Section I. Religious Demography|publisher=U.S. Department of State|accessdate=20 September 2016}}</ref> Die meeste Hindoes is nakomelinge van Indiërs wat uit Brits-Indië ná KwaZulu-Natal geneem is om daar te werk.
 
Suid-Afrika beskik moontlik oor die grootste bevolking aan Boeddhiste in Afrika, waarvan die meeste van Asiatiese afkoms is.
 
=== Internasionale net-migrasie ===
Line 461 ⟶ 485:
! Periode !! Afrikane !! Indiërs/Asiate !! Blankes
|-
| 1986-20001986–2000 || 828&nbsp;750 || 14&nbsp;476 || -304&nbsp;512
|-
| 2001-20052001–2005 || 561&nbsp;398 || 23&nbsp;335 || -133&nbsp;782
|-
| 2006-20112006–2011 || 673&nbsp;706 || 34&nbsp;689 || -112&nbsp;046
|-
| 2011-20152011–2015 || 779&nbsp;593 || 40&nbsp;929 || -95&nbsp;158
|}
 
=== Verstedeliking ===
[[Lêer:Johannesburg CBD.jpg|duimnael|Johannesburg is die grootste stedelike sentrum van Suid-Afrika]]
In [[2000]] was 95 persent van die Blanke en Asiatiese, 79 persent van die [[KleurlingKleurlinge]] en 41 persent van die Swart bevolking verstedelik. Behuisingstekorte en onvoldoende infrastruktuur is veral in die metropolitaanse gebiede 'n groot probleem, en as gevolg daarvan word veral die randgebiede van stede deur informele woonstrukture soos plakkerskampe gekenmerk. Die boubedryf is tans nie in staat om in die groeiende aanvraag na behuising te voorsien nie. Swart stedelike gebiede soos Soweto ly onder oorbevolking; in hierdie stad woon nog steeds tussen drie en vier miljoen mense op 'n oppervlakte van net 130 vierkante kilometer.
 
Die verstedelikingsproses van die Swart bevolking sal ook in die eerste dekade van die 21ste eeu voortgaan, terwyl die landelike bevolking met tussen vyf en tien persent sal krimp.
Line 481 ⟶ 505:
 
=== Sosiale struktuur ===
Suid-Afrika bly 'n land wat langs ras-, etniese-, taal-, godsdiens- en klaslyne, maar ook langs die lyn tussen sentrum en periferie verdeel is. Die plaaslike historiese ontwikkeling het van die Suid-Afrikaanse samelewing 'n soort rasgebaseerde kastestelsel gemaak - ras en velkleur het daarin meer betekenis gekry as klas, taal en ander sosiale kriteria.<ref>{{de}} [http://liportal.inwent.org/suedafrika/gesellschaft.html#c1608 ''liportal.inwent.org: Suid-Afrika - Samelewing en kultuur''] {{de}}</ref>
 
=== Engels in Suid-Afrika ===
[[Lêer:South Africa 2011 English speakers proportion map.svg|duimnael|Suid-Afrikaanse distrikte met 'n meerderheid van Engelstaliges in 2011:<br />
Terwyl Suid-Afrika algemeen as 'n multikulturele, veelrassige en veeltalige staat beskryf word, het Engels - ongeag sy relatief klein demografiese basis van ongeveer drie miljoen moedertaalsprekers en sy beperkte geografiese verspreiding - tans die status van 'n [[lingua franca]] in die meeste openbare domeine, waaronder politiek en ekonomie. Hoe meer dit as 'n taal van hoër status waargeneem word, hoe meer vind taalverskuiwing plaas. Daarnaas word dit ter wille van kostebesparing (vertalings in die ander tien ampstale geniet lae prioriteit as beskikbare finansiële middele beperk is) en om praktiese redes (daar word veronderstel dat die meeste Suid-Afrikaners Engels min of meer magtig as) bo Suid-Afrika se ander tale verkies, ongeag die feit dat die regering homself tot veeltaligheid verbind het.
{{Kolomme2
|Kolom1=
{{legend|#EDF8E9|0–20%}}
{{legend|#BAE4B3|20–40%}}
{{legend|#74C476|40–60%}}
|Kolom2=
{{legend|#31A354|60–80%}}
{{legend|#006D2C|80–100%}}}}]]
[[Lêer:South Africa 2011 English speakers density map.svg|duimnael|Geografiese verspreiding van Engels in Suid-Afrika volgens bevolkingsdigtheid per vierkante kilometer in 2011:<br />
{{Kolomme2
|Kolom1=
{{legend|#ffffcc|&lt;1/km²}}
{{legend|#ffeda0|1–3/km²}}
{{legend|#fed976|3–10/km²}}
{{legend|#feb24c|10–30/km²}}
{{legend|#fd8d3c|30–100/km²}}
|Kolom2=
{{legend|#fc4e2a|100–300/km²}}
{{legend|#e31a1c|300–1000/km²}}
{{legend|#bc0026|1000–3000/km²}}
{{legend|#800026|&gt;3000/km²}}}}]]
Terwyl Suid-Afrika algemeen as 'n multikulturele, veelrassige en veeltalige staat beskryf word, het Engels - ongeag sy relatief klein demografiese basis van ongeveer drie miljoen moedertaalsprekers en sy beperkte geografiese verspreiding - tans die status van 'n [[lingua franca]] in die meeste openbare domeine, waaronder politiek en ekonomie. Hoe meer dit as 'n taal van hoër status waargeneem word, hoe meer vind taalverskuiwing plaas. Daarnaas word dit ter wille van kostebesparing (vertalings in die ander tien ampstale geniet lae prioriteit as beskikbare finansiële middele beperk is) en om praktiese redes (daar word veronderstel dat die meeste Suid-Afrikaners Engels min of meer magtig as) bo Suid-Afrika se ander tale verkies, ongeag die feit dat die regering homself tot veeltaligheid verbind het.
 
So word die aktiewe gebruik van Afrikaans toenemend beperk tot die gesinsdomein, opvoedkundige instellings wat die beginsel van moedertaalonderwys volg, die Afrikaanse kultuurbedryf en Afrikaanse media. Van alle openbare domeine is godsdiens die minste geraak deur taalverskuiwing na Engels.
Line 490 ⟶ 536:
In sy gesproke vorm toon Engels in Suid-Afrika dieselfde dinamiese ontwikkeling soos in ander Afrikalande waar Engels as oorkoepelende taal dien. Naas Engels as tweede taal, soos dit deur baie swart Suid-Afrikaners gebesig word, vorm Britse immigrante, wat hul streeksgebonde moedertaalvariëteit van Engels na die Kaap saamgebring het, en vastelandse Europese en Asiatiese immigrante, wat deur Britse Engelssprekendes geassimileer is, die demografiese basis van Suid-Afrikaanse Engels.
 
Net soos in ander Britse kolonies is Engels aanvanklik deur soldate en amptenare aan die Kaap ingevoer. Hulle is opgevolg deur sendelinge, setlaars en fortuinsoekers.<ref>{{en}} [http://public.oed.com/aspects-of-english/english-in-use/south-african-english/ ''Oxford English Dictionary: South African English. Besoek op 16 Maart 2016'']</ref> Met die stigting van Engelse nedersettings in die Oos-Kaap vanaf 1820 en in Natal (1841-511841–51) asook die diamantstormloop van Kimberley en die goudstormloop aan die Witwatersrand het Engels posgevat as een van die tale van Suider-Afrika.
 
Die vroegste variëteit van Engels was dié van Suidoos-Engeland se laer klasse wat deur die eerste Britse immigrante, onder wie die 1820-setlaars, gepraat is en vanweë vergelykbare immigrasiepatrone baie ooreenkomste, veral ten opsigte van uitspraakgewoontes, met Australiese Engels toon sodat daar dikwels na 'n gemeenskaplike variëteit van Suidelike Halfrond-Engels verwys word.<ref>{{de}} Gerhard Leitner: ''Weltsprache Englisch. Vom angelsächsischen Dialekt zur globalen Lingua franca''. München: C. H. Beck 2009, bl. 214</ref>
 
'n Tweede golf van Engelssprekende setlaars het tussen die 1840's en laat 1860's in Suid-Afrika aangekom. Hul sosiale, kulturele en geografiese agtergrond het merkbaar verskil van dié van vroeëre immigrante. So was die meeste setlaars in dié periode afkomstig uit die middelklas van die ''Midlands'' van Sentraal-Engeland en die noorde van Engeland en hulle vestigingsgebied hoofsaaklik beperk tot Natal. Naas die breë werkersklasaksent van die Kaap is sodoende 'n tweede variëteit van Engels in Suid-Afrika gevestig wat as meer respektabel geag is. Anders as byvoorbeld in Australië het die verskillende variëteite in Suid-Afrika min neiging getoon om met mekaar te vermeng.
Line 500 ⟶ 546:
Die status en rol van Engels is van begin af bepaal deur politieke omstandighede. Engels was in die 19de eeu die taal van die bewindhebbers wat in 1822 Nederlands as ampstaal van die Kaapkolonie vervang het. Die bevordering van Afrikaans was een van die hoofdoelwitte van 20ste eeuse Afrikaner-nasionaliste wat ná die regeringsoorname deur die Nasionale Party (NP) in 1948 verwesenlik is deur die verdringing van Engels op regerings- en administratiewe vlak, binne die polisie en die weermag. Nogtans het Engels sy oorheersende rol in die sakelewe en die tersiêre onderwys gedurende die NP-bewind, wat tot 1994 sou voortduur, nooit ingeboet nie.
 
Dit was ook die taal wat deur die African National Congress en ander swart bevrydingsbewegings vir hul kommunikasie met sowel sprekers van Suid-Afrika se ander inheemse tale asook die buitewêreld gekies is - 'n keuse wat nog verstewig is deur die feit dat baie ANC-lede hul ballingskap in Engelssprekende omgewings soos die Verenigde Koninkryk deurgebring het.
 
=== Taalbeleid ===
Line 520 ⟶ 566:
{{sleutel|#ffed6f|[[Tsonga]]}}
{{sleutel|#d0d0d0|Geen meerderheidstaal}}}}]]
Gedurende die Britse koloniale bewind in Suid-Afrika is Afrikaans as die sentrale element van Afrikaneridentiteit beskou. Die Britse beleid van assimilasie was dus hoofsaaklik daarop gemik om Afrikaans deur Engels te vervang - 'n doelwit wat, gegewe die beperkte hulpbronne, onmoontlik geblyk het om te bereik. 'n Verslag oor die onderwysstelsel het in 1901 getoon dat die status van Afrikaans en Nederlands as omgangstaal onaanvegbaar was.<ref>{{en}} Jon Orman: ''Language Policy and Nation-Building in Post-Apartheid South Africa''. Springer Science + Business Media B.V. 2008, bl. 84</ref>
 
Maar ook swart Suid-Afrikaners was teikens van die Britse beleid van taalkundige en kulturele assimilasie. Veral Engelsmedium-sendingskole het 'n belangrike bydrae gelewer om Britse invloed nie net op godsdienstige en ekonomiese gebied te versterk nie, maar ook om 'n hele kulturele konteks te skep waarin Engelse gedagtes, tradisies en waardes kon floreer en waarin vroue en mans met 'n uitstekende taalvaardigheid in Engels opgevoed is.
 
Hierdie beleid het steeds uitwerkings op Suid-Afrika se politieke, kulturele en sosiale lewe waar 'n klein geangliseerde swart elite taalvaardigheid in Engels as paspoort vir opwaartse sosiale en ekonomiese mobiliteit beskou. Die gaping tussen hierdie elitêre swart minderheidsbewind en die groot onderdrukte massa het groter geword en sal deur die volgende generasies nie maklik oorbrug kan word nie.<ref>{{en}} Orman (2008), bl. 84</ref>
 
== Onderwys ==
Line 530 ⟶ 576:
=== Opvoedkundige beleid ===
[[Lêer:Die skip University of pretoria.JPG|duimnael|"[[Administrasiegebou UP|Die skip]]", 'n administratiewe gebou van die [[Universiteit van Pretoria]] (UP)]]
Die re-organisasie van Suid-Afrika se onderwysstelsel en sy nasionale opvoedkundige beleid word deur die ANC-regering as 'n sleuteltaak van sy kulturele beleid beskou. Die onderwysstelsel van die ou bedeling is vanweë sy rasseskeiding en die beperking van kwaliteitonderwys tot blanke leerders steeds as een van die ooglopendste kenmerke van die apartheidsteldsel ervaar.<ref>{{de}} [http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Laenderinformationen/Suedafrika/Kultur-UndBildungspolitik.html ''Duitse Departement van Buitelandse Sake: Suid-Afrika - Kulturele en opvoedkundige beleid'']</ref> Suid-Afrikaanse openbare skole het hul deure eers in April 1994 vir leerders van alle bevolkingsgroepe geopen. Op hierdie datum is 'n nuwe nie-rasgebaseerde nasionale onderwysstelsel en algemene skoolplig ingevoer.
 
Hervormings ten opsigte van kurrikula en onderwysstrukture is daarop gemik om toegang tot en beskikbaarheid van gehalte-onderwys vir alle Suid-Afrikaanse leerders te verseker. In Februarie 2010 is die Departement van Onderwys in twee nuwe departemente verdeel: die Departement van Basiese Onderwys (onderrig tot matriekvlak) en die Departement van Hoër Onderwys en Opleiding.
Line 540 ⟶ 586:
=== Hoër onderwys ===
[[Lêer:Mitchells-plain-schoolkids.jpg|duimnael|Skoolkinders in [[Mitchells Plein]]]]
Met die Wet op Hoër Onderwys het die regering in 1997 begin om die Suid-Afrikaanse universiteitstelsel te transformeer. Die aantal tersiêre instellings (waaronder universiteite en tegnikons) is in 2004 en 2005 verminder van 36 tot 21, onder meer om die ou skeiding tussen "blanke" en "nie-blanke" instellings uit te wis. Hierdie ingewikkelde proses sal nie oor die kort termyn afgesluit kan wees nie, en verskeie kwessies wat steeds bestaan - onder meer bekommernis oor Afrikaans se toekomstige rol as wetenskapstaal - het net soos die gebrek aan finansiële hulpbronne tot studenteproteste gelei.
 
== Kultuur ==
=== Kuns ===
[[Lêer:Thomas Baines Baobab.jpg|duimnael|Thomas Baines: Kremetartboom]]
Die Suid-Afrikaanse kunstradisie kan as die oudste in die menslike geskiedenis beskryf word - die [[rotskuns]] van inheemse San of Boesmans het 'n ononderbroke tradisie wat tot in prehistoriese tye terugstrek en tot in die 19de eeu gedokumenteer kan word. Hul skilderye en rotstekeninge kan op meer as 3&nbsp;000 plekke in die land aangetref word.<ref>{{de}} Johannes Haape (red.): ''Südafrika''. München: APA Publications 1997, bl. 89</ref>
 
Houtsnykuns, pêrelwerk, mandjiewerk en pottebakkery is al eeue lank kenmerkend vir Suid-Afrikaanse kunshandwerk wat in baie landsdele steeds beoefen word. Tans word dikwels ook moderne materiale soos kunsvesels gebruik.
 
Europese ontdekkingsreisigers en geograwe het Westerse invloede na Suid-Afrika gebring. Skilders soos [[John Thomas Baines|Thomas Baines]] (1820-18751820–1875), [[Frederick Timpson l'Ons]] (1802-18871802–1887) en [[Thomas Bowler]] (1812-18691812–1869) is bekende verteenwoordigers van Suid-Afrika se vroeë moderne skilderkuns wat homself veral op landskapskilderye toegespits het. Hierdie tradisie is voortgesit deur skilders soos [[Frans Oerder]] (1867-19441867–1944) en [[Pieter Wenning]] (1873-19211873–1921) wat hul opleiding in Nederland ontvang en groot invloed op skilders soos [[Jan Volschenk|J.E.A. Volschenk]] (1853-19361853–1936) en [[Hugo Naudé]] (1869-19381869–1938) uitgeoefen het. Ander bekende Suid-Afrikaanse landskapskilders sluit [[Jacobus Hendrik Pierneef]] (1886-19571886–1957) en lede van die Everard-groep in.
 
=== Musiek ===
Line 558 ⟶ 604:
'n Tweede komponent naas Europese tradisies, wat na die Kaap oorgeplant is, is musiektradisies wat in die San-beskawing en in swart gemeenskappe ontwikkel is. Afrikamusiek is dikwels vol energie en passie en vereis aktiewe deelname om 'n gemeenskaplike belewenis te kan wees.
 
Die San het 'n soort boog as musiekinstrument gebruik. Volgens oorlewerings is die Portugese ontdekkingsreisiger Vasco da Gama deur die inheemse Khoi-khoi met 'n soort fluitkonsert verwelkom toe hy in 1497 naby die huidige Mosselbaai voet aan wal gesit het. Waarskynlik is destyds 'n melodie met vier tone op vier fluite gespeel - 'n musikale beginsel wat vandag nog steeds deur die Venda in die noorde van die land toegepas word, al gebruik hulle 'n groter aantal fluitspelers wat almal byna, maar nie presies dieselfde toonhoogte speel nie. Die resultaat is 'n konglomeraat van klein toonverskille rondom vier basistone.
 
==== Die musiek van Kaapse Maleiers en bruin Afrikaners ====
Line 564 ⟶ 610:
Toe Maleisiese slawe uit die Nederlandse besittings in Oos-Indië na die Kaap oorgeplant is, is die kulturele spektrum van die land deur 'n baie musikale etniese groep verryk. Dikwels het Nederlandse base hul Maleisiese slawe gedwing om 'n musikale bydrae tot plegtige bankette te lewer.
 
Asiatiese invloede kan maklik in die musiekstyle van Kaapse Maleiers herken word - in ritmiese instrumente soos draagbare tromme, die rebana-tamboeryn en die tipiese sangstyl met "karienkels" of stemglydings rondom bepaalde melodietone. Tradisionele sangvorme uit Oos-Indië is deur die eeue bewaar, soms met 'n godsdienstige agtergrond. Maar ook twee eeue van slawerny word weerspieël.
 
Kaapse Maleiers en bruin Afrikaners het daarnaas musiekstyle ontwikkel wat ten opsigte van die taal by die inheemse Afrikaanse musiektradisies gereken kan word en sy besondere karakter aan improvisasies, dinamiese ritmes en die oorheersende banjo-klanke te danke het. Ghomma- of piekniekliedere val in hierdie kategorie.
Line 570 ⟶ 616:
==== Moderne musiekstyle ====
[[Lêer:BrendaFassier.jpg|duimnael|Bronsskulptuur van [[Brenda Fassie]]]]
Die kulturele veelsydigheid van Suid-Afrika word weerspieël in 'n groot verskeidenheid moderne musiekstyle. Suid-Afrikaanse musikante het oorsese musiekstyle soos [[jazz]], rhythm & blues, Christelike gospelliedere en disco-musiek oorgeneem, maar ook hul eie musikale tradisies ontwikkel waarin hulle hul lewensgevoel vertolk het. 'n Spesifieke vorm van protes- en vryheidsliedere liedere het in die konteks van diskriminasie en apartheid ontstaan, en dit was nie beperk tot swart etniese groepe nie. Ook Afrikaanse musikante - veral die sogenaamde Voëlvrybeweging - het in die 1980's hul misnoeë oor die apartheidsbewind met musiek laat blyk.<ref>{{af}} [http://m.news24.com/beeld/By/Nuus/Skiet-die-vul-iets-hier-in-20110218 Albert Grundlingh: ''Skiet die (vul hier iets in...)''. In: ''Beeld'', 19 Februarie 2011]</ref> Huidige Afrikaanse protesmusiek behandel politieke en kulturele ontworteling, misdaad en korrupsie.
 
Moderne Afro-popmusiek - 'n mengsel van stedelike en elektroniese ritmes - het as dansmusiek ook by gehore buite Suid-Afrika aanklank gevind. Groepe soos ''Malaika'' en ''Mafikizolo'' het oorsee sukses behaal, net soos ''[[Freshlyground]]'' wat in 2006 'n MTV-Award ontvang het.
 
Suid-Afrikaanse beatmusiek word veral deur ''[[kwaito]]'' verteenwoordig, 'n musiekstyl wat invloede van house-musiek, rhythm & blues, hip hop en tradisionele swart musiek toon. Swart woonbuurte was die bakermat van kwaito waarin swart jongmense van hul droom sing dat hulle eendag 'n musikale loopbaan sal begin wat hulle in staat stel om 'n nuwe lewe buite hul krotbuurt te begin. Bekende sterre soos [[Brenda Fassie]], Dantai en TKZee het kwaito tot spreekbuis van Suid-Afrika se swart jeug gemaak en ook in Europa en Amerika sukses behaal.
Line 582 ⟶ 628:
Ontwerpers soos Gavin Rajah en Jenni Button en etikette soos ''Stoned Cherrie'' en ''Sun Goddess'' het Suid-Afrika op die internasionale kaart van mode geplaas. Kaapstad en Johannesburg is die land se leidende modesentrums vanwaar plaaslike mode-etikette en -ontwerpers ook na Europese markte begin uitvoer het en hul verskyning op Paryse en Londense modeskoue gemaak het.
 
Johannesburg is sedert 1997 die gasheerstad vir die ''Sanlam SA Modeweek'' wat jaarliks in April (lente- en somerreekse) en in Oktober (herfs- en wintermodeversamelings) gehou word. 'n Tweede skou, die Joburg-modeweek, vind jaaliks in laat Augustus plaas. Die Goudstad se modebedryf is in die sogenaamde Modedistrik gekonsentreer waar meer as 100 modeondernemings - van tekstielprodusente tot top-ontwerpers - hul fabrieke en ateljees gevestig het. Die modewinkelsentrum ''Fashion Kapitol'' fungeer met 'n dertigtal boetieke as die Modedistrik se middelpunt. Hier word ook gereeld modeskoue gehou.
Kaapstad is die gasheerstad vir die internasionaal belangrikste modeskou in Afrika, die Kaapstad Modeweek, wat jaarliks vroeg in Augustus plaasvind en meer as 30&nbsp;000 besoekers, mediaverslaggewers en inkopers lok.
 
{{clear}}
:''Sien ook:''
* [[Lys van Suid-Afrikaanse digters]]
Line 594 ⟶ 640:
=== Vakansiedae ===
:''Hoofartikel: [[Lys van openbare vakansiedae in Suid-Afrika]].''
 
{|border="2" align="center" cellpadding="2" cellspacing="1" class="wikitable"
|- bgcolor=#eeeeee
Line 652 ⟶ 697:
== Bronne ==
=== Misdaad ===
* {{de}} Brandt, H.: ''Leben mit dem Verbrechen''. In: DEG aktuell, Sonderausgabe 1/1998, S. 16-1816–18
* {{de}} FAZ, DEG, Afrika-Verein, Safri, Deloitte & Touche: ''Investitionsführer Südliches Afrika''. Frankfurt am Main 2000: F.A.Z-Institut für Management-, Markt- und Medieninformationen GmbH
* {{de}} Ulrich Jürgens: ''Alte und neue Disparitäten in Südafrika''. In: Geographie und Schule, vol. 21, nommer 121, bladsye 20-2920–29
* {{en}} Daniel D. Ntanda Nsereko: ''When Crime Crosses Borders. A Southern African Perspective''. In: Journal of African Law, Vol. 41, nommer 2 (1997), bladsye 192-200192–200
* {{en}} Martin Pabst: ''Südafrika''. München 1997: C.H. Beck
* {{en}} SADC/EU (uitgewers): ''Regional Conference on Illicit Cross-Border Drug Trafficking'' (1995)
 
== Verwysings ==
Line 665 ⟶ 710:
{{CommonsKategorie|South Africa|Suid-Afrika}}
* {{Wikivoyage|South_Africa|Suid-Afrika}}
* {{en}} [http://www.gov.za/ Regering van Suid-Afrika]
* {{en}} [http://www.southafrica.info/ SouthAfrica.info]
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-s/south-africa.html Hoof van die Staat en Kabinetslede]
 
{{Geografiese ligging
| Senter = {{vlagvlagland|Suid-Afrika}}
| Noord = {{nowrap|{{vlagvlagland|Botswana}}}}
| Noordoos = {{nowrap|{{vlagvlagland|Zimbabwe}}}} {{nowrapvlagland|Mosambiek}}<br />{{vlagvlagland|Mosambiek}}Swaziland}}
| Oos = [[Indiese Oseaan]]
| Suidoos = [[Indiese Oseaan]]
| Suid = [[Indiese Oseaan]]
| Suidwes = {{vlagland|Tristan da Cunha}} • [[Atlantiese Oseaan]]
| Wes = {{nowrap|{{vlagvlagland|Namibië}}}} •<br />[[Atlantiese Oseaan]]
| Noordwes = {{vlagvlagland|Namibië}}
}}