Wikipedia

Trojaanse Oorlog

Die Trojaanse Oorlog is in die Griekse mitologie ’n oorlog deur die Achajers (Grieke) teen die stad Troje nadat Paris van Troje Helena gesteel het van haar man, Menelaos, die koning van Sparta.

Die Trojaanse perd.
Die brandende Troje, ’n olieverfskildery deur Johann Georg Trautmann.

Die oorlog is een van die belangrikste gebeure in die Griekse mitologie en word weergegee in talle werke, onder andere die Ilias en die Odussee deur Homeros. Die kern van die Ilias (Boeke II-XXIII) beskryf ’n tydperk van vier dae en twee nagte in die 10de jaar van die dekade lange beleg van Troje; die Odussee beskryf die terugtog huis toe van een van die helde van die oorlog, Odusseus. Ander episodes uit die oorlog het materiaal verskaf vir Griekse tragedies en ander werke in die Griekse letterkunde, asook vir Romeinse digters soos Vergilius en Ovidius.

Die antieke Grieke het geglo Troje was naby die Dardanelle geleë en dat die Trojaanse Oorlog ’n historiese gebeurtenis in die 13de of 12de eeu v.C. was, maar teen die middel 19de eeu n.C. is beide die stad en die oorlog algemeen as niehistories beskou. In 1868 het die Duitse argeoloog Heinrich Schliemann die Engelse amateurargeoloog Frank Calvert ontmoet wat Schliemann oorreed het dat Troje ’n werklike stad was in wat nou Hisarlik in Turkye is.[1] Op grond van uitgrawings wat Schliemann en ander gedoen het, word dit nou deur die meeste geleerdes aanvaar.[2]

Of daar enige historiese feite in die verhaal van die Trojaanse Oorlog is, word steeds oor gedebatteer. Baie geleerdes glo dit het ’n historiese kern, maar dit kan bloot beteken die Homeriese stories is ’n vermenging van verskeie verhale van oorwinnings en ekspedisies deur Miceense Grieke in die Bronstydperk. Dié wat glo die stories handel oor ’n werklike historiese konflik, meen gewoonlik dit dateer van die 12de of 11de eeu v.C. Die datums wat verkies word, is dié wat deur Eratostenes aangegee word: 1194-1184 v.C., wat rofweg ooreenstem met argeologiese bewyse van ’n katastrofiese brand wat Troje VII verwoes het[3] en die einde van die Laat Bronstydperk.

Bronne wysig

 
Fragmente uit die tweede boek van die Ilias.

Die gebeure van die Trojaanse Oorlog word aangetref in baie Griekse letterkundige werke en word uitgebeeld op talle Griekse kunswerke. Daar is geen enkele, gesaghebbende bron wat die hele verhaal vertel nie. Dit is eerder saamgestel uit ’n verskeidenheid bronne, waarvan sommige teenstrydige weergawes bevat.

Die belangrikste letterkundige bronne is die twee epiese gedigte wat tradisioneel aan Homeros toegeskryf word, die Ilias en die Odussee, wat iewers tussen die 9de en die 6de eeu v.C. saamgestel is.[4] Elke gedig handel oor net ’n deel van die oorlog. Die Ilias dek ’n kort tydperk in die laaste jaar van die beleg van Troje, terwyl die Odussee handel oor Odusseus se terugkeer na sy tuiste ná die verwoesting van Troje; dit bevat verskeie terugflitse oor spesifieke gebeure in die oorlog.

Ander dele van die Trojaanse Oorlog word vertel in die gedigte van die Epiese Siklus. Hoewel net fragmente van die gedigte bewaar gebly het, is die inhoud daarvan bekend uit ’n opsomming in Proklos se Chrestomatie. Dit is onbekend wie die Epiese Siklus geskryf het. Daar word algemeen geglo die gedigte is in die 7de en 6de eeu v.C. geskryf, ná die samestelling van die Homeriese gedigte, maar daar word algemeen aanvaar hulle is op vroeëre tradisies geskoei.[5]

Beide die Homeriese gedigte en die Epiese Siklus se oorsprong is mondelinge tradisie. Selfs nadat hierdie gedigte geskryf is, is die mites van die Trojaanse Oorlog mondelings oorgedra in baie genres van die digkuns en deur niepoëtiese oorlewerings. Gebeure en besonderhede wat eers in die werk van latere skrywers voorkom, is mondelings oorgedra en kan so oud soos die Homeriese gedigte wees. Visuele kuns, soos geverfde vase, is nog ’n medium waarin die mites van die oorlog gesirkuleer is.[6]

In latere tydperke het dramaturge, historici en ander intellektuele werke geskryf wat deur die Trojaanse Oorlog geïnspireer is. Die drie groot tragedieskrywers van Athene – Aischulos, Sophokles en Euripides – het verskeie dramas geskryf wat episodes van die oorlog uitbeeld. Onder Romeinse skrywers was die belangrikstes die 1ste-eeuse digter Vergilius; in Boek 2 van sy Eneïde vertel Eneas van die verwoesting van Troje.

Legende wysig

Volgens legende het die oorlog ontstaan uit ’n rusie tussen die godinne Hera, Atena en Afrodite nadat Eris, die godin van twis en onenigheid, aan hulle ’n appel gegee het met die boodskap "vir die mooiste een". Zeus het die godinne na Paris van Troje gestuur, en hy het beslis Afrodite, as die "mooiste een", moet die appel kry. In ruil daarvoor het Afrodite gesorg dat Helena, die pragtigste van alle vroue en die vrou van Menelaos van Sparta, op Paris verlief raak. Paris het Sparta saam met haar verlaat en teruggekeer na Troje.

Menelaos se broer, Agamemnon, koning van die Micene, het ’n ekspedisie van Achajers na Troje gelei en die stad vir 10 jaar beleër weens Paris se belediging. Ná die dood van baie helde, onder andere die Achajers Achilles en Alias en die Trojane Hektor en Paris, het die stad geval met die inval in die Trojaanse perd. Die Achajers het die Trojane vermoor (buiten ’n paar vroue en kinders wat hulle gehou en as slawe verkoop het) en die tempels verwoes, en hulle so die wraak van die gode op die hals gehaal. Min van die Achajers het veilig teruggekeer huis toe en baie het kolonies op verafgeleë plekke gestig.

Die Romeine het later hulle oorsprong teruggespeur na Eneas, Afrodite se seun en een van die Trojane, wat glo die oorlewende Trojane na die hedendaagse Italië gelei het.

Die volgende opsomming van die Trojaanse Oorlog is volgens die volgorde van gebeure in Proklos se opsomming, asook die Ilias, Odussee en Eneïde. Dit is aangevul met besonderhede deur ander skrywers.

Oorsaak van die oorlog wysig

 
Poluksena se sarkofaag in die Troje-museum.
 
Musiekfigure van klei in die Troje-museum.

Zeus se plan wysig

Volgens die Griekse mitologie het Zeus koning van die gode geword deur sy pa, Kronos, omver te werp; Kronos het weer sý pa, Uranos (Uranus), omvergewerp. Zeus was nie getrou aan sy vrou en suster, Hera, nie en het baie verhoudings gehad waaruit baie kinders gebore is. Omdat Zeus geglo het daar is te veel mense wat die aarde bewoon, het hy ’n visie gehad van Momos[7] of Temis[8] wat die Trojaanse Oorlog gebruik om die mense op aarde minder te maak, veral sy halfgoddelike afstammelinge.[9]

Dit word ondersteun deur Hesiodos se weergawe:

Nou was al die gode deur twis verdeel; want op presies dié tyd het Zeus, wat van hoog af donder, wonderlike planne beraam, selfs om storms en orkane oor die hele aarde los te laat, en hy was haastig om ’n totale einde te maak aan sterflike mense; hy het verklaar dat hy die lewe van die halfgode sou vernietig, dat die kinders van die gode nie moet paar met armsalige sterflikes nie, want hy het hulle lot met sy eie oë gesien; maar dat die geseënde gode van toe af, nes voorheen, hulle lewe en woonplekke afsonderlik van mense moes hou. Maar dié wat uit beide onsterflikes en mense gebore is, het Zeus waarlik ’n geswoeg en verdriet op verdriet toegewens.[10]

Paris se beslissing wysig

 
Paris se beslissing (1904), deur Enrique Simonet.

Zeus het by óf Temis[11] óf Prometeus gehoor dat hy, nes sy pa, Kronos, deur een van sy seuns omvergewerp sou word. Volgens nog ’n profesie sou ’n seun van die seenimf Tetis, op wie Zeus verlief geraak het nadat hy haar aan die Griekse kus gesien het, groter word as sy pa.[12] Moontlik om dié redes[13] het Zeus opdrag gegee dat Tetis met ’n ouerige sterflike koning, Peleus, trou.[14] Of miskien wou Tetis Hera, wat haar grootgemaak het, behaag.[15]

Al die gode is na Peleus en Tetis se troue genooi en hulle het baie presente gebring.[16] Zeus het egter opdrag gegee dat Hermes vir Eris, die godin van onenigheid, by die deur wegwys.[17] Sy was beledig en het ’n geskenk van die deur af gegooi:[18] ’n goue appel met die boodskap "vir die mooiste een".[19] Hera, Atena en Afrodite wou al drie die appel hê. ’n Rusie het ontstaan en nie een van die gode teenwoordig wou een uitsonder en die ander twee kwaad maak nie.

Eindelik het Zeus aan Hermes opdrag gegee om die drie godinne na Paris, ’n prins van Troje, te neem. Dié is, onbewus van sy koninklike herkoms, as ’n skaapwagter in Berg Ida grootgemaak[20] weens ’n profesie dat hy die ondergang van Troje sou bewerkstellig.[21] Nadat die drie godinne in die fontein van Ida gebad het, het hulle nakend voor hom verskyn – óf om sy guns te probeer wen óf op versoek van Paris. Paris kon nie besluit wie die mooiste is nie, en die godinne het hom probeer omkoop. Atena het hom wysheid en die vermoëns van die grootste vegters aangebied; Hera het hom politieke mag en beheer oor die hele Asië aangebied; en Afrodite het hom die liefde van die beeldskoonste vrou in die wêreld, Helena van Sparta, aangebied. Paris het in Afrodite se guns beslis en die appel aan haar toegeken. Ná verskeie avonture het Paris na Troje teruggekeer, waar sy koninklike familie hom erken het.

 
Tetis gee aan haar seun Achilles wapens wat deur Hefaistos gemaak is, 575-550 v.C.

Peleus en Tetis het ’n seun gehad en hom Achilles genoem. Daar is voorspel dat hy óf van ouderdom sou doodgaan ná ’n onopwindende lewe óf jonk op die slagveld sou sterf en deur poësie onsterflik word.[22] Toe Achilles nege jaar oud was, het Kalchas voorspel dat Troje nooit weer sonder sy hulp sou val nie.[23]

Volgens ’n paar bronne het Tetis Achilles onsterflik probeer maak toe hy klein was. Sommige beweer sy het hom elke nag oor ’n vuur gehou om sy sterflike dele weg te brand en hom bedags met ambrosia (godespys) gesmeer, maar Peleus het daarvan uitgevind en dit stopgesit.[24] Volgens sommige weergawes het Tetis al ’n paar seuns op dié manier doodgemaak, en Peleus se tussenkoms het dus Achilles se lewe gered.[25] Ander bronne beweer Tetis het Achilles gebad in die rivier Styx, wat na die onderwêreld loop, en hom so onkwesbaar gemaak wanneer die water aan hom raak.[26] Omdat sy hom aan sy hak (hiel) vasgehou het, het sy hak nie onder water gekom nie en het dit dus sterflik en kwesbaar gebly (vandaar die uitdrukking "Achilleshiel" vir ’n kwesbare plek of swakheid). Toe hy volwasse was, was hy die grootste van al die sterflike vegters. Ná Kalchas se profesie het Tetis Achilles in Skuros aan die hof van koning Lukomedes weggesteek, waar hy as ’n meisie vermom is.[27] Op ’n kritieke punt in die oorlog het sy haar seun gehelp deur vir hom wapens te gee wat deur die god Hefaistos gemaak is.

Paris en Helena se weglopery wysig

Die beeldskoonste vrou in die wêreld was Helena, een van die dogters van Tindareos, koning van Sparta. Haar ma was Leda, wat óf deur Zeus verkrag óf in die vorm van ’n swaan deur Zeus verlei is.[28] Weergawes verskil oor watter van Leda se vier kinders, twee tweelinge, deur Zeus en watter deur Tindareos verwek is. Helena word egter gewoonlik as die dogter van Zeus beskou,[29] en soms is Nemesis haar ma.[30] Helena het baie vryers gehad, maar haar pa wou nie een kies nie uit vrees dat die ander wraak sou neem.

 
Die Ontvoering van Helena (1530-'39), deur Francesco Primaticcio, met Afrodite wat aanwysings gee.

Eindelik het een van die vryers, Odusseus, ’n plan voorgestel om die dilemma op te los. In ruil vir Tindareos se steun vir sy eie huweliksaansoek aan Penelope,[31] het hy voorgestel Tindareos vra al Helena sy vryers om te belowe hulle sal Helena se huwelik verdedig, maak nie saak wie hy kies nie. Die vryers het dit toe gedoen en ’n eed afgelê op die afgesnyde dele van ’n perd, al was almal nie ewe gelukkig daaroor nie.[32]

Tindareos het Menelaos gekies. Dit was ’n politieke keuse, want Menelaos het mag en geld gehad. Hy het nie self om haar hand meegeding nie, maar sy broer Agamemnon in sy plek gestuur. Hy het aan Afrodite ’n offerande van 100 osse belowe, maar daarvan vergeet en hom so die wrewel van Afrodite op die hals gehaal.[33] Menelaos het Tindareos se troon van Sparta geërf met Helena as sy koningin toe haar broers, Kastor en Polluks, gode word[34] en Agamemnon met Helena se suster, Klitemnestra, trou en die troon van Micene terugneem.[35]

Paris, onder die dekmantel van ’n sogenaamde diplomatieke sending, het Sparta toe gegaan om Helena te gaan haal en na Troje te neem. Voordat Helena kon opkyk om te sien wie die paleis binnekom, het Eros, ook bekend as Kupido, haar met ’n pyl geskiet en toe sy Paris sien, het sy op hom verlief geraak, nes Afrodite belowe het. Menelaos was in dié tyd in Kreta[36] om sy oom te begrawe.[37]

Paris se ontvoering van Helena het verskeie presedente gehad. Io is van Micene af geneem en Europa van Fenisië af, Jason het Medea van Kolchis af geneem[38] en Herakles het die Trojaanse prinses Hesione geneem.[39] Volgens Herodotos het dit Paris aangespoor om vir hom ’n vrou van Griekeland te steel en hy het geen vergelding verwag nie, omdat daar geen vergelding in die ander gevalle was nie.[40]

Eerste samekoms van Achaïese magte wysig

Volgens Homeros het Menelaos en sy bondgenoot Odusseus na Troje gereis, maar kon Helena nie deur middel van diplomatieke pogings terugkry nie.[41]

Menelaos het Agamemnon toe gevra om sy eed gestand te doen om, as een van Helena se vryers, haar huwelik te verdedig ongeag watter vryer as haar man gekies word. Agamemnon het ingestem en gesante na al die Achaïese konings en prinse gestuur en hulle gevra om hulle eed na te kom en Helena terug te kry.[42]

Odusseus en Achilles wysig

 
Die ontdekking van Achilles tussen die dogters van Likomedes (1664), deur Jan de Bray.

Sedert Menelaos se troue het Odusseus met Penelope getrou en hulle het ’n seun, Telemachos, gehad. In ’n poging om die oorlog te vermy het Odusseus gemaak of hy waansinnig is en sout in sy landerye gesaai. Palamedes het hom uitoorlê deur Telemachos, toe ’n baba, in die ploeg se pad neer te lê. Odusseus het uitgedraai om nie sy seun dood te maak nie. Palamedes het so bewys Odusseus is nie waansinnig nie en hom gedwing om aan die oorlog deel te neem.[36][43]

By Skuros het Achilles ’n verhouding gehad met die koning se dogter Deidamia, en hulle het ’n kind, Neoptolemos, gehad.[44] Odusseus, Alias en Feniks het Achilles gaan haal. Achilles se ma het hom egter as ’n vrou vermom sodat hy nie oorlog toe hoef te gaan nie. Die drie mans het hom egter gefnuik deur ’n horing te blaas, en Achilles het homself onthul deur ’n spies te gryp om teen die oortreders te veg, eerder as om te vlug.[23]

Eerste samekoms by Aulis wysig

Die Achaïese magte het die eerste keer by Aulis byeengekom. Al die voormalige vryers van Helena het hulle magte gestuur. Die koning van Kreta, Idomeneos, was bereid om Kreta se afdeling aan te voer in die oorlog, maar net as ’n medebevelvoerder. Dit is toegestaan.[45] Die laaste bevelvoerder wat opgedaag het, was Achilles, wat toe 15 jaar oud was.

Ná ’n offerande aan Apollo het ’n slang van die altaar na ’n boom daar naby geseil. Dit het ’n mossie en haar nege kleintjies opgevreet en toe in klip verander. Kalchas het dit vertolk as ’n teken dat Troje in die 10de jaar van die oorlog sou val.[46]

Telefos wysig

Toe die Achajers na die oorlog vertrek, het hulle nie die pad na Troje geken nie en per ongeluk in Misië geland waar koning Telefos, die seun van Herakles, regeer het.[47] In die geveg wat uitgebreek het, het Achilles Telefos gewond.[48] Omdat die wond nie gesond geword het nie, het Telefos ’n orakel se raad gevra. Die orakel het toe gesê die wond sal genees. Die Achaïese vloot het toe verder gevaar, maar is deur ’n storm uitmekaargedryf. Achilles het in Skuros geland en met Deidamia getrou. ’n Nuwe samekoms is gereël, weer in Aulis.[36]

Telefos is na Aulis en het óf hom as ’n bedelaar voorgedoen en Agamemnon gevra om sy wond te genees[49] óf Orestos gevange geneem en as gyselaar aangehou, en geëis dat die wond genees word.[50] Achilles het geweier en beweer hy het geen mediese kennis nie. Odusseus het geredeneer die spies wat die wond veroorsaak het, moes dit kon genees. Stukkies van die spies is afgeskraap en op die wond geplaas, en Telefos is genees.[51] Telefos het toe die pad na Troje aan die Achajers verduidelik.[49]

Sommige geleerdes beskou die ekspedisie teen Telefos as afgelei uit die hoofverhaal oor die Trojaanse Oorlog. Dit word egter deur ander beskou as deel van die vooraf-avonture van die gebeure en temas van die hoofverhaal en dus as deel van die verhaal.[52]

Die tweede samekoms wysig

Agt jaar nadat die storm hulle uiteengedryf het,[53] was die vloot van meer as 1 000 skepe weer bymekaar. Toe hulle almal weer in Aulis was, het die wind egter gaan lê. Die profeet Kalchas het beweer die godin Artemis straf Agamemnon omdat hy ’n heilige bok doodgemaak en gespog het hy is ’n beter jagter as sy.[36] Die enigste manier om haar te paai, sou wees om Ifigenia, wat die dogter van óf Agamemnon en Klitemnestra[54] óf Helena en Teseus was, te offer.[55] Agamemnon het geweier en die ander aanvoerders het gedreig om Palamedes bevelvoerder van die ekspedisie te maak.[56] Volgens sommige weergawes het Agamemnon ingestem en Ifigenia geoffer, maar ander beweer hy het ’n bok in haar plek geoffer of dat Artemis die meisie jammer gekry en ’n lam in haar plek gesit het.[36]

Die Achaïese magte word in besonderhede beskryf in die "Katalogus van Skepe" in die tweede boek van die Ilias. Dit dui daarop dat daar ’n totale mag van 70 000 tot 130 000 soldate was. Dié boek lys ook die Trojaanse bondgenote.

Nege jaar van oorlog wysig

Aankoms wysig

Kalchas het voorspel dat die eerste Achajer wat sy voete op die grond plaas nadat hy van ’n skip afgeklim het, die eerste een sal wees wat sterf.[57] Almal was dus huiwerig om te land. Eindelik het Protesilaos, leier van die Filake, eerste geland.[58] Odusseus het hom uitoorlê deur sy eie skild op die grond te gooi en daarop te staan. Hy was dus die eerste een wat van sy skip afgespring het, maar nie wat op Trojaanse grond getrap het nie. Protesilaos is in ’n geveg deur Hektor doodgemaak. Sy broer Podarkes het toe die bevel oorgeneem.

In die tweede golf gevegte het Achilles Kuknos, seun van Poseidon, doodgemaak. Die Trojane het daarna na die veiligheid van die mure van hul stad gevlug.[59] Die Grieke kon nie deurdring nie; die mure was so sterk dat die legendes vertel hulle is deur Poseidon en Apollo gebou.[60]

Achilles en Alias se veldtogte wysig

 
Achilles lewer Briseïs uit aan Agamemnon, fresko in Pompeji uit die 1ste eeu n.C.

Die Achajers het Troje vir nege jaar beleër. Oor dié deel van die oorlog word die minste gesê in bronne wat bewaar gebly het, want die meeste inligting gaan oor die laaste jaar. Ná die aanvanklike landing het die hele leër eers weer in die 10de jaar byeengekom. Hulle het strooptogte op die Trojaanse bondgenote uitgevoer en tyd deurgebring om die grond van die Thraciese skiereiland te bewerk.[61] Troje is nooit heeltemal omsingel nie en die stad het dus kontak behou met die binneste deel van Klein-Asië. Versterkings het tot aan die einde bly inkom. Die Achajers het net die ingang tot die Dardanelle beheer, en Troje en sy bondgenote het die kortste punt by Abidos en Sestos beheer en met bondgenote in Europa gekommunikeer.[62]

Van die Achajers was Achilles en Alias die aktiefste; hulle het aparte leërs aangevoer en strooptogte op die Trojaanse grondgebied uitgevoer. Volgens Homeros het Achilles 11 stede en 12 eilande verower.[63] Volgens Apollodorus het hy die land van Eneas in die Troas-streek binnegeval en sy beeste gesteel.[64] Hy het ook Lirnassos, Pedasos en baie van die buurstede verower en Troilos, die jong seun van Priamos, doodgemaak; daar is vertel as Troilos 20 sou word, sou Troje nooit val nie.

Nog plekke wat hy verower het, was Lesbos, Fokaia, Kolofon, Smirna, Klazomenai, Kime en Tinos. Onder die oorlogsbuit in die stede wat hy verower het, was Briseïs van Lirnessos, wat aan hom toegeken is, en Chruseïs van Thebes, wat aan Agamemnon toegeken is.[36] Achilles het ook Likaon, seun van Priamos,[65] gevange geneem terwyl hy in sy pa se boorde gewerk het. Patroklos het hom as ’n slaaf in Lemnos verkoop,[36] waar hy deur Eetion van Imbros gekoop en teruggebring is na Troje. Net 12 dae later het Achilles hom doodgemaak ná die dood van Patroklos.[66]

Alias het die Thraciese skiereiland, waaroor koning Polimestor, ’n skoonseun van Priamos, regeer het, verwoes. Polimestor het Polidoros, een van Priamos se kinders oor wie hy toesig gehad het, uitgelewer. Alias het daarna die dorp van die Frigiese koning Teleutas aangeval, hom doodgemaak en sy dogter Tekmessa geneem.[67]

Dood van Palamedes wysig

Odusseus is na Thracië gestuur om graan te gaan haal, maar het met leë hande teruggekeer. Toe Palamedes hom berispe, het Odusseus hom uitgedaag om beter te doen. Palamedes het daarna met ’n skipvrag graan teruggekom.[68]

Odusseus het Palamedes nog nooit vergewe dat hy sy seun se lewe in gevaar gestel het nie. Hy het besluit om wraak te neem.[69] ’n Inkriminerende brief van Priamos aan Palamedes is vervals en is saam met goud in Palamedes se woonkwartier weggesteek. Die brief en goud is "ontdek" en Agamemnon het Palamedes laat stenig vir sy verraad.

Palamedes se pa, Nauplios, het na die Troas geseil en geregtigheid gevra, maar dit is geweier. Uit wraak het Nauplios deur die Achaïese koninkryke gereis en aan die konings se vroue vertel hulle bring Trojaanse byvroue terug om die vroue se plekke in te neem. Baie van die Griekse vroue is oorreed om hulle mans te verkul. Die belangrikste was Agamemnon se vrou, Klitemnestra, wat deur Aigistos, seun van Tiëstes, verlei is.[70]

Muitery wysig

Na aan die einde van die negende jaar sedert die landing het die Achaïese leër teen hulle leiers in opstand gekom omdat hulle moeg geveg was en daar te min voorraad was. Hulle het geëis om terug te gaan huis toe, maar Achilles het hulle gedwing om te bly.[36] Volgens Apollodorus het Agamemnon die Wynbouers, die dogters van Anios, seun van Apollo, gaan haal om die voorraad aan te vul. Hulle kon wyn skep deur aanraking, asook koring en olie uit die aarde.[71]

Die Ilias wysig

 
Chruses pleit by Agamemnon om sy dogter terug te kry (360-350 v.C.).

Chruses, ’n priester van Apollo en pa van Chruseïs, het na Agamemnon gekom en hom gevra om sy dogter terug te gee. Agamemnon het geweier en Chruses beledig. Dié het tot Apollo gebid om sy slegte behandeling te wreek. Apollo was woedend en het ’n pes onder die Achajers laat uitbreek. Agamemnon moes Chruseïs noodgedwonge teruggee om die pes te beindig, en het Achilles se byvrou Briseïs vir hom geneem. Woedend het Achilles besluit om nie verder te veg nie. Hy het sy ma, Tetis, gevra om met Zeus te praat en die god het ingestem dat die Trojane sukses behaal in die afwesigheid van Achilles, die Achajers se beste vegter.

Ná Achilles se onttrekking was die Achajers aanvanklik suksesvol. Albei leërs het vir die eerste keer sedert die landing saamgekom. Menelaos en Paris het ’n tweegeveg gehad, wat geëindig het toe Afrodite die verslane Paris van die veld af neem. Met die wapenstilstand verbreek, het die leërs weer begin veg. Diomedes het groot aansien onder die Achajers behaal nadat hy die Trojaanse held Pandaros doodgemaak het, en amper ook vir Eneas, wat net deur sy ma, Afrodite, gered is. Met die hulp van Atena het Diomedes toe die gode Afrodite en Ares gewond. Gedurende die volgende paar dae het die Trojane egter die Achajers na hulle kamp teruggedryf en is by die kamp deur Poseidon voorgekeer. Met Zeus se hulp het die Trojane die volgende dag die Achaïese kamp binnegeval en was op die punt om die Achaïese skepe aan die brand te steek. ’n Vroeëre versoek dat Achilles terugkom, is verwerp, maar nadat Hektor Protesilaos se skip afgebrand het, is Patroklos toegelaat om Achilles se wapenuitrusting te dra en die leër aan te voer. Patroklos het die Trojane heelpad na die mure van Troje teruggedryf en net Apollo se tussenkoms het gekeer dat hy die stad bestorm. Patroklos is toe deur Hektor doodgemaak en dié het Achilles se wapentuig van sy lyk afgehaal.

 
Die triomfantelike Achilles sleep Hektor se liggaam om Troje, fresko.

Achilles, wat buite homself van hartseer was oor Patroklos se dood, het gesweer om sy dood te wreek. Daar word gedebatteer oor die presiese aard van Achilles se verhouding met Patroklos. Hoewel hulle baie na aan mekaar was, het Homeros hulle nooit eksplisiet minnaars genoem nie.[72] Tog word hulle so uitgebeeld in die argaïese en die klassieke tydperk van die Griekse letterkunde, veral in die werk van Aischulos, Aischines en Plato.[73][74]

Achilles het met Agamemnon versoen geraak en Briseïs teruggekry sonder dat Agamemnon aan haar geraak het. Hy het ’n nuwe stel wapens gekry wat deur die god Hefaistos gemaak is en na die slagveld teruggekeer. Hy het baie Trojane doodgemaak en amper ook vir Eneas, wat deur Poseidon gered is. Achilles het teen die riviergod Skamandros baklei en ’n geveg tussen die gode het uitgebreek. Die Trojaanse leër het na die stad teruggekeer, maar Hektor het buite die mure gebly omdat Atena hom om die bos gelei het. Achilles het Hektor doodgemaak en sy lyk daarna agter sy strydwa aan getrek. Hy het geweier om dit aan die Trojane terug te gee sodat hulle hom kon begrawe. Die Achajers het toe begrafnisspele vir Patroklos gehou. Daarna het Priamos na Achilles se tent gegaan en gevra dat Achilles Hektor se lyk teruggee. Die leërs het ’n tydelike wapenstilstand gesluit sodat die gesneuweldes begrawe kon word. Die Ilias eindig met die begrafnis van Hektor.

Ná die Ilias wysig

Pentesileia en die dood van Achilles wysig

 
Achilles maak die Amasone Pentesileia dood.

Kort ná Hektor se begrafnis het Pentesileia, koningin van die Amasones, saam met haar vegters daar aangekom.[75] Pentesileia, die dogter van Otrere en Ares, het haar suster, Hippolute, per ongeluk doodgemaak. Sy is deur Priamos van dié daad gereinig[76] en in ruil daarvoor het sy vir hom geveg, en sy het baie Achajers doodgemaak.[77] In ’n ander weergawe van die legende het Achilles Pentesileia doodgemaak[78] en ná haar dood op haar skoonheid verlief geraak. Tersites, ’n eenvoudige Achajer, het Achilles oor sy liefde gespot[77] en Pentesileia se oë uitgesteek.[79] Achilles het hom vermoor en ná ’n twis na Lesbos geseil, waar hy deur Odusseus van sy daad gereinig is nadat hy offerande aan Apollo, Artemis en Leto gebring het.[78]

Terwyl hy weg was, het Memnon van Ethiopië, die seun van Titonos en Eos,[80] sy stiefbroer Priamos kom help.[81] Nes Achilles, het hy wapenrusting gedra wat deur Hefaistos gemaak is.[82] In die daaropvolgende geveg het Memnon vir Antilochos doodgemaak nadat dié gekeer het dat sy pa, Nestor, doodgemaak word.[83] Achilles en Memnon het toe geveg en Zeus het Achilles laat wen.[78][84]

Achilles het die Trojane na hulle stad teruggedryf en die stad binnegegaan. Die gode het besef Achilles het al te veel van hulle kinders doodgemaak en besluit dit is tyd dat hy sterf. Hy is deur Paris doodgeskiet met ’n gifpyl wat deur Apollo aangedryf is.[78][80][85] In ’n ander weergawe het Paris hom doodgemaak met ’n mes in die rug (of die hiel) tydens sy troue met Poluksena. Sy bene is met dié van Patroklos gemeng en begrafnisspele is gehou.[86] Nes met Alias die geval is, word beweer Achilles lewe voort ná sy dood op die eiland Leuke aan die mond van die Donau,[87] waar hy met Helena getroud is.[88]

Mededinging om Achilles se wapentuig wysig

 
Die selfmoord van Alias (400-350 v.C., Vulci).

’n Groot geveg het uitgebreek oor Achilles se dood. Alias het die Trojane teruggehou terwyl Odusseus die liggaam weggedra het.[89] Toe Achilles se wapenrusting aan die dapperste vegter aangebied word, het die twee wat sy liggaam gered het, as mededingers na vore gekom. Agamemnon, wat onwillig was om tussen die twee te kies, het die kwessie met die Trojaanse krygsgevangenes bespreek en hulle gevra om aan te dui watter een hulle dink die grootste skade aan die Trojane aangerig het.[90] Alternatiewelik was die Trojane en Pallas Atena die beoordelaars[91][92] deurdat spioene na die mure van Troje gestuur is om af te luister wat gesê word. Volgens Pindar is die besluit met ’n geheime stemming deur die Achajers geneem.[93]

In al die weergawes is die wapenrusting aan Odusseus toegeken. Alias was so ontsteld dat hy sy kamerade wou doodmaak, maar Atena het veroorsaak dat hy die vee en hulle herders vir die Achajers aansien.[94] In sy waansinnige toestand het Alias twee ramme doodgemaak terwyl hy geglo het dit is Agamemnon en Menelaos.[95] Toe hy die volgende oggend by sy sinne kom, het hy selfmoord gepleeg deur op die swaard te val wat Hektor vroeër aan hom gegee het; dit het sy armholte, die enigste kwesbare plek aan sy liggaam, deurboor.[96]

Profesieë wysig

 
Odusseus (’n mosaïek uit die 4de-5de eeu n.C.).

Ná die 10de jaar, is voorspel,[97] sou Troje nie val sonder Herakles se boog nie. Dié was by ’n vriend van Herakles, Filoktetes, in Lemnos. Odusseus en Diomedes[98] het Filoktetes gaan haal. Filoktetes het Paris toe doodgeskiet.

Volgens Apollodorus het Paris se broers Helenos en Deifobos om Helena se hand meegeding. Deifobos het gewen en Helenos het Troje verlaat vir Berg Ida. Kalchas sê Helenos het die profesieë oor die val van Troje geken en daarom het Odusseus hom voorgelê.[92][99]

Helenos het onder dwang aan die Achajers vertel hulle sou wen as hulle Pelops, die koning van Pisa, se bene terugkry, Achilles se seun Neoptolemos oorreed om vir hulle te veg en die Trojaanse afgod Palladium steel.[100]

Die Grieke het Pelop se bene teruggekry en Odusseus gestuur om Neoptolemos te gaan haal wat in koning Likomedes se hof in Skuros vir die oorlog weggekruip het. Odusseus het sy pa se wapentuig aan hom gegee.[92][101]

Vermom as ’n bedelaar het Odusseus in Troje gaan spioeneer, maar is deur Helena herken. Helena, wat huis toe verlang het,[102] het met Odusseus saamgesweer. Later het Odusseus en Diomedes met Helena se hulp die Palladium gesteel.[92][103]

 
Die oudste bekende uitbeelding van die Trojaanse perd, op ’n vaas van Mykonos, omstreeks 670 v.C.

Trojaanse perd wysig

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Trojaanse perd.

Die einde van die oorlog is met ’n finale plan bewerkstellig. Odusseus het ’n uitgeholde perd bedink – ’n dier wat vir die Trojane heilig was. Dit is deur Epeios gebou onder leiding van Atena. Daarop was die inskripsie:

Die Grieke dra hierdie dankoffer aan Atena op vir hulle terugkeer huiswaarts.[104]

Die hol perd is vol soldate gelaai wat deur Odusseus aangevoer is. Die res van die leër het die Achajers se kamp afgebrand en na Tenedos geseil.[105]

Toe die Trojane agterkom die Grieke is weg, het hulle gedink die oorlog is verby. Hulle het die perd vrolik tot in die stad getrek terwyl hulle gedebatteer het oor wat om daarmee te doen. Sommige het gedink hulle moet dit van die rotse afgooi, ander het gedink hulle moet dit verbrand en nog ander het gesê hulle behoort dit aan Atena op te dra.[106][107]

Kassandra en Laokoön het albei daarteen gewaarsku om die perd te hou.[108] Hoewel Kassandra die geskenk van profesieë van Apollo ontvang het, het Apollo haar ook daarmee vervloek dat sy nooit geglo sal word nie. Die Trojane het besluit om die perd te hou en het ’n nag van wilde feesviering beplan.[92] Sinon, ’n Achaïese spioen, het aan die vloot in Tenedos ’n sein gestuur toe "dit middernag is en die helder maan opkom".[109] Die soldate in die perd het uitgekom en die wagte doodgemaak.[110]

Verwoesting van Troje wysig

 
Priamos word deur Neoptolemos doodgemaak; detail op ’n Griekse vaas, omstreeks 520-510 v.C.

Die Achajers het die stad binnegegaan en die slapende inwoners doodgemaak. Die groot slagting het tot die volgende oggend aangehou. Van die Trojane het desperaat teruggeveg, al was hulle ongeorganiseerd en leierloos. Hulle is egter oorrompel en saam met hulle stad vernietig.

Neoptolemos het Priamos doodgemaak nadat dié by ’n altaar van Zeus gaan skuiling soek het.[106][111] Menelaos het Deifobos, Helena se nuwe man, doodgemaak en wou ook vir Helena vermoor. Hy is egter deur haar skoonheid oorrompel. Hy het sy swaard neergelê[112] en haar na die skepe geneem.[106][113]

Antenor, wat Menelaos en Odusseus gasvry behandel het toe hulle Helena kom terugvra het, se lewe asook dié van sy gesin is gespaar.[114] Eneas het sy pa op sy rug gelaai en gevlug. Volgens Apollodorus is hy toegelaat om dit te doen danksy sy vroomheid.[111]

Die Grieke het toe die stad afgebrand en die buit gedeel. Agamemnon het Kassandra gekry. Neoptolemos het Andromage, die vrou van Hektor, gekry en Odusseus Hekabe, Priamos se vrou.[115]

Die Achajers het Hektor se seun, Astuanaks, van die mure van Troje afgegooi – óf uit wreedheid en haat[116] óf om die koninklike lyn uit te wis en die moontlikheid van wraak deur die seun uit te sluit.[117]

Terugkeer wysig

Die gode was woedend oor die verwoesting van hulle tempels en ander godslasterlike dade deur die Achajers en het besluit die meeste sal nie terugkeer huis toe nie. ’n Storm het die terugkerende vloot getref. Nauplios het ook uit wraak vir die moord op sy seun Palamedes vals ligte op Kaap Kafereos opgestel en baie skepe het gestrand.[118]

  • Volgens die Odussee is Menelaos se vloot deur storms na Kreta en Egipte gewaai, waar hulle nie kon verder seil nie omdat die wind stil was.[119] Net vyf van sy skepe het oorgebly.[120] Menelaos moes Proteos, ’n seegod, vang om uit te vind watter offerandes hy aan watter gode moes maak om veilig tuis te kom.[121] Volgens sommige stories was die Helena wat Paris ontvoer het vals en was die regte Helena in Egipte, waar sy met Menelaos herenig is. Menelaos het saam met Helena na Sparta teruggekeer agt jaar nadat hy Troje verlaat het.[122]
 
Die moord op Agamemnon (1879-illustrasie).
  • Agamemnon het ná stormagtige weer veilig teruggekom in Argos saam met Kassandra. Sy vrou, Klitemnestra, het ’n verhouding gehad en sy en haar minnaar het saamgesweer om Agamemnon te vermoor. Kassandra het die moord voorspel en hom gewaarsku, maar hy het haar geïgnoreer. Volgens verskillende weergawes is hy óf op ’n fees óf in sy bad[123] vermoor. Kassandra is ook vermoor.[124] Agamemnon se seun, Orestes, het toe wraak geneem deur Klitemnestra en haar minnaar dood te maak. Hy het sy pa se troon geërf.[125][126]
  • Nestor, wat hom in Troje die beste gedra het en nie aan die buitery deelgeneem het nie, was die enigste held wat vinnig en veilig tuisgekom het.[120]
  • Neoptolemos het op aanbeveling van Helenos, wat hom vergesel het toe hy oorland gereis het, altyd vir Andromage aan sy sy gehad. Hy het ’n seun, Molossos, by haar gehad en later die troon aan hom gegee.[127] Die konings van Epiros het daarop aanspraak gemaak dat hulle van Achilles afstam – ook Alexander die Grote, wie se ma van dié koningshuis was.
  • Diomedes het weens ’n storm aan die kus van Lisië geland, waar koning Lukos hom aan Ares wou offer. Kalliroë, die koning se dogter, het hom egter jammer gekry en hom help ontsnap.[128] Hy het toe per ongeluk in Attika geland. Hy is aangeval en baie mense is gedood, en die Palladium is van hom afgevat.[129] Hy het eindelik in Argos aangekom, waar hy uitgevind sy vrou pleeg owerspel. Gewalg het hy weer vertrek, dié keer na Aitolië.[130]
  • Filoktetes is weens aanhitsing uit sy stad verdryf en het na Italië geïmmigreer, waar hy ’n paar stede gestig het.[131]
  • Volgens Homeros het Idomeneos veilig by die huis aangekom.[132]
  • Weinig van die minder belangrike Achajers het weer by hulle huise uitgekom.
 
Odusseus en Telemachos maak Penelope se vryers dood, deur Thomas Degeorge (1812).

Odussee wysig

Odusseus se 10 jaar lange terugtog na sy tuiste in Itaka word gedek in Homeros se Odussee. Die skepe van Odusseus en sy manne is weggewaai na lande wat onbekend aan die Achajers was; daar het Odusseus baie avonture gehad, insluitende die bekende ontmoeting met die sikloop Polufemos en ’n oudiënsie met die siener Tiresias in Hades. Op die eiland Trinasia het sy manne die beeste geëet wat heilig vir die songod, Helios, was. Vir dié daad is Odusseus se skepe vernietig en al sy manne is dood. Omdat Odusseus nie van die beeste geëet het nie, is sy lewe gespaar. Hy het op die eiland Ogugia uitgespoel en daar saam met die nimf Kalipso gewoon. Ná sewe jaar het die gode besluit om Odusseus huis toe te stuur. Hy het op ’n vlot gevaar en eindelik in Itaka uitgekom.

Tuis het Odusseus hom as ’n bedelaar vermom. Hy het uitgevind sy vrou, Penelope, was getrou aan hom in die 20 jaar dat hy weg was, ondanks die talle vryers wat haar guns probeer wen en sy kos geëet het. Met die hulp van sy seun, Telemachos, Atena en Eumaios, die varkwagter, het hy hulle almal doodgemaak behalwe Medon, wat beleefd teenoor Penelope was, en Femios, ’n plaaslike sanger wat gedwing is om die vryers teen Penelope te help. Penelope het Odusseus egter eers met sy eie boog getoets om seker te maak dit is hy.[133]

Telegonie wysig

Die Telegonie begin waar die Odussee ophou, met die begrafnis van die vermoorde vryers, en duur tot met die dood van Odusseus.[134] ’n Paar jaar ná Odusseus se terugkeer het Telegonos, sy seun by Helios se dogter Kirke, na Itaka gekom en die eiland geplunder. Odusseus, wat probeer het om die aanval af te weer, is vermoor deur sy seun, wat hom nie herken het nie.

Toe Telegonos besef hy het sy pa doodgemaak, het hy die lyk na sy ma geneem, saam met Telemachos en Penelope. Kirke het hulle onsterflik gemaak; daarna het Telegonos met Penelope getrou en Telemachos met Kirke.

Eneïde wysig

 
Eneas vlug uit die brandende Troje (1598), deur Federico Barocci.

Die reis van die Trojaanse oorlewende Eneas en sy hervestiging van Trojaanse vlugtelinge in Italië is die onderwerp van die epiese gedig die Eneïde deur Vergilius. Hy het dit in die tyd van Augustus geskryf. Sy held vertel in die eerste persoon van die val van Troje in die tweede van die Eneïde se 12 boeke. Die Trojaanse perd, wat nie in die Ilias verskyn nie, het legendaries geword danksy Vergilius se werk.

Eneas voer ’n groep oorlewendes aan, onder andere sy seun. Sy vrou is in Troje dood. Die groep ontsnap met ’n paar skepe en gaan soek ’n nuwe vaderland elders. Hulle land in verskeie nabygeleë lande, wat hulle vyandiggesind is, en hoor eindelik by ’n orakel hulle moet terugkeer na die land van hulle voorvaders. Hulle probeer hulle eers in Kreta vestig, maar vind uit dit is deur ’n pes vernietig. Hulle ontdek die kolonie wat deur Helenos en Andromage gestig is, maar wil nie bly nie. Ná sewe jaar kom hulle in Kartage aan, waar Eneas ’n verhouding met koningin Dido het. (Omdat Kartage volgens tradisie in 814 v.C. gestig is, veroorsaak die aankoms van die Trojane ’n paar honderd jaar vroeër chronologiese probleme in die mitiese tradisie.) Eindelik gee die gode Enias opdrag om verder te reis, en hy en sy mense kom aan by die mond van die Tiberrivier in Italië. Dido pleeg selfmoord, en Eneas se verraad van haar word beskou as ’n element in die lang vyandelikheid tussen Rome en Kartage wat uiting gekry het in die Puniese Oorloë en Romeinse heerskappy.

By Cumae het die Sibille Eneas op ’n argetipiese reis na die onderwêreld gelei waar die skadu van sy oorlede pa as gids gedien het. Dié boek in die Eneïde het Dante direk beïnvloed; hy het Vergilius sy verteller se gids gemaak. Eneas kry ’n visie van die toekomstige grootheid van Rome, wat sy plig was om te stig, en keer terug na die wêreld van die lewendes. Die Romeinse mitologie het twee verskillende stigtingsmites: 300 jaar later het Romulus volgens die bekender mite Rome gestig nadat hy sy broer Remus vermoor het.

Datums van die oorlog wysig

 
Hipnos en Tanatos dra Sarpedon se lyk van die slagveld van Troje; omstreeks 440 v.C.

Omdat die antieke Grieke die Trojaanse Oorlog beskou het as óf die laaste gebeurtenis van die mitiese tydperk óf die eerste gebeurtenis van die historiese tydperk, word verskeie datums vir die val van Troje gegee. Hulle is gewoonlik afgelei van die stamboeke van konings. Eforos gee 1135 v.C.,[135] Sosibius 1172 v.C.,[136] Eratostenes 1184 v.C./1183 v.C.,[137] Timaios 1193 v.C.,[138] die Pariese Kroniek 1209 v.C./1208 v.C.,[139] Dikaiarchos 1212 v.C.,[140] Herodotos omstreeks 1250 v.C.,[141] Eretes 1291 v.C.[142] en Duris 1334 v.C.[143]

Baie 20ste-eeuse skrywers het geglo die ryk, glorieryke stad wat Homeros beskryf, was Troje VI, en dat dit omstreeks 1275 v.C. verwoes is, moontlik deur ’n aardbewing. Die opvolgerstad, Troje VIIa, is omstreeks 1180 v.C. verwoes; dit is lank as ’n armer stad beskou en verwerp as kandidaat vir die Homeriese Troje. Sedert die uitgrawings van 1988 word dit egter beskou as die mees waarskynlike kandidaat.[144][145][146]

Historiese basis wysig

Debatte vind steeds plaas oor die historiese egtheid van die Trojaanse Oorlog, insluitende of dit enigsins gebeur het en waar Troje geleë was, as dit ooit bestaan het. Die meeste klassieke Grieke het geglo die oorlog was ’n historiese gebeurtenis, maar baie het geglo die Homeriese gedigte het die gebeure oordryf ter wille van sy poësie. Die historikus Thukydides, wat bekend was vir sy skeptisisme, het byvoorbeeld gedink dit was ’n ware gebeurtenis, maar het getwyfel of daar 1 186 skepe na Troje gestuur is. Euripides het begin om Griekse mites na willekeur te verander, insluitende dié van die Trojaanse Oorlog. Omstreeks 100 n.C. het Dios Chrusostomos gereken die oorlog was eg, maar het geëindig toe die Trojane wen – en dat die Grieke dié feit probeer verdoesel het.[147]

Omstreeks 1870 is algemeen in Wes-Europa geglo die Trojaanse Oorlog het nooit plaasgevind nie en dat Troje nooit bestaan het nie.[148] Toe het Heinrich Schliemann die uitgrawings by Hisarlik, Kanakkale, begin wat hy en ander geglo het Troje was, asook van die Miceense stede van Griekeland. Vandag glo die meeste historici die Trojaanse Oorlog is geskoei op ’n historiese Griekse ekspedisie teen Troje, maar min glo die Homeriese gedigte gee die werklike gebeure korrek weer.

In November 2001 het die geoloog John C. Kraft en die klassikus John V. Luce die resultate van ondersoeke na die geologie van die streek, wat in 1977 begin is, bekend gemaak.[149][150][151] Die geoloë het die huidige geologie van die landskap en kus vergelyk met die eienskappe wat in die Ilias en ander klassieke bronne beskryf is, veral Strabo se Geografia. Hulle het bevind daar is gereelde ooreenkomste tussen die ligging van Troje soos deur Schliemann geïdentifiseer (asook van ander liggings soos die Griekse kamp), die geologiese bewyse en die beskrywings van die topografie en weergawes van die oorlog in die Ilias, hoewel dit natuurlik toeval kon wees.

 
’n Kaart wat die Hetitiese Ryk, Ahhiyawa (moontlik die Achajers) en Wilusa (Troje) aandui.

In die 20ste eeu het geleerdes probeer om tot gevolgtrekkings te kom wat geskoei is op Hetitiese en Egiptiese tekste wat van die tyd van die Trojaanse Oorlog dateer. Hoewel die tekste ’n algemene beskrywing gee van die politieke situasie van dié tyd in die streek, is inligting beperk oor of dié spesifieke konflik plaasgevind het. Andrew Dalby het gesê hoewel die Trojaanse Oorlog waarskynlik wel in die een of ander vorm plaasgevind het en dus op die geskiedenis geskoei is, is die werklike aard daarvan onbekend en sal dit onbekend bly.[152]

Die Tawagalawa-brief, wat deur ’n Hetitiese koning geskryf is, noem ’n koninkryk met die naam "Ahhiyawa" (Achaje, of Griekeland) wat anderkant die see lê (dit sal die Egeïese See wees) en Milliwanda beheer, wat as die stad Milete geïdentifiseer word. Wat ook in dié brief en ander briewe genoem word, is die Assuwa-konfederasie van 22 stede en lande, wat die stad "Wilusa" (Ilios) insluit. Die Milawata-brief, ook deur ’n Hetitiese koning, impliseer die stad lê in die noorde van die Assuwa-konfederasie. Hoewel die identifikasie van Wilusa as Ilios (dus Troje) altyd omstrede is, is dit in die 1990's algemeen aanvaar. In die Alaksandu-verdrag van omstreeks 1280 v.C. is die naam van die stad se koning Alaksandu, terwyl Paris se naam in die Ilias (en ander werke) Alexander is. Die Tawagalawa-brief (uit omstreeks 1250 v.C), wat aan die koning van Ahhiyawa gerig is, lui: "Noudat ons oor ’n vergelyk gekom het oor Wilusa, waaroor ons oorlog gemaak het . . ."

Die Assuwa-konfederasie het voorheen, onder die Hetiete, afvallig geword ná die Slag van Kadesj tussen Egipte en die Hetiete (omstreeks 1274 v.C.). In 1230 v.C. het die Hetitiese koning Tudhaliya IV (omstreeks 1240-1210 v.C.) ’n veldtog teen die konfederasie gevoer. Onder Arnuwanda III (omstreeks 1210-1205 v.C.) moes die Hetiete die grondgebied aan die kus van die Egeïese See wat hulle beheer het, noodgedwonge verlaat. Die Trojaanse Oorlog kon ’n konflik gewees het tussen die koning van Ahhiyawa en die Assuwa-konfederasie. Dié mening word ondersteun deur die feit dat die Trojaanse Oorlog die landing in Misië (en Telefos se verwonding), Achilles se veldtogte in die Noord-Egeïese Seegebied en Alias se veldtogte in Thracië en Frigië insluit. Die meeste van dié streke was deel van Assuwa.[153][154]

Dat die meeste Achajers nie teruggekeer het huis toe nie en kolonies op ander plekke gestig het, is deur Thukydides vertolk as ’n gevolg van hulle lang afwesigheid.[155] Die meeste geleerdes glo vandag die Achaïese leiers wat aan die einde van die Miceense Tydperk deur onrus uit hulle land verdryf is, het verkies om aanspraak te maak op afstamming van bannelinge van die Trojaanse Oorlog.[156]

In moderne kultuur wysig

Die inspirasie wat uit die gebeure van die Trojaanse Oorlog geput word, het veel meer literêre werke tot gevolg gehad as wat hier genoem kan word. Die vertellings, veral Homeros se Ilias, het ook talle kunswerke geïnspireer met tonele wat in die laaste jaar van die oorlog afspeel. Ander werke wat mense geïnspireer het, sluit in Troädes deur Euripides, Troilus and Criseyde deur Geoffrey Chaucer, Troilus and Cressida deur William Shakespeare, Iphigenia en Polyxena deur Samuel Coster, Palamedes deur Joost van den Vondel en Les Troyens deur Hector Berlioz.

Rolprente wat op die oorlog geskoei is, sluit in Helen of Troy (1956), The Trojan Horse (1961) en Troy (2004). Die oorlog kom ook voor in talle televisiereekse en ander kreatiewe werke.

Verwysings wysig

  1. ↑ Bryce, Trevor (2005). The Trojans and their neighbours. Taylor & Francis. p. 37. ISBN 978-0-415-34959-8.
  2. ↑ Rutter, Jeremy B. "Troy VII and the Historicity of the Trojan War". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Julie 2006. Besoek op 23 Julie 2007.
  3. ↑ Wood (1985: 116–118)
  4. ↑ Wood (1985: 19)
  5. ↑ Burgess, pp. 10–12; cf. W. Kullmann (1960), Die Quellen der Ilias.
  6. ↑ Burgess, pp. 3–4.
  7. ↑ Scholium oor Homeros A.5.
  8. ↑ Plato, Republic 2,379e.
  9. ↑ Apollodorus, Epitome 3.1, Hesiodos-fragment 204,95ff.
  10. ↑ Berlin Papyri, No. 9739; Hesiodos. Catalogue of Women Fragment 68. Vertaal deur Evelyn-White, H.G. Loeb Classical Library Volume 57. Londen: William Heinemann, 1914
  11. ↑ Apollonius Rhodius 4.757.
  12. ↑ Scholiast oor Homeros se Ilias; Hyginus, Fabulae 54; Ovidius, Metamorfoses 11.217.
  13. ↑ Apollodorus, Library 3.168.
  14. ↑ Pindar, Nemean 5 ep2; Pindar, Isthmian 8 str3–str5.
  15. ↑ Hesiodos, Catalogue of Women fr. 57; Cypria fr. 4.
  16. ↑ Photius, Myrobiblion 190.
  17. ↑ P.Oxy. 56, 3829 (L. Koppel, 1989)
  18. ↑ Hyginus, Fabulae 92.
  19. ↑ Apollodorus Epitome E.3.2
  20. ↑ Pausanias, 15.9.5.
  21. ↑ Euripides Andromage 298; Div. i. 21; Apollodorus, Library 3.12.5.
  22. ↑ Homer Iliad I.410
  23. ↑ 23,0 23,1 Apollodorus, Library 3.13.8.
  24. ↑ Apollonius Rhodius 4.869–879; Apollodorus, Library 3.13.6.
  25. ↑ Frazer on Apollodorus, Library 3.13.6.
  26. ↑ Alluded to in Statius, Achilleid 1.269–270.
  27. ↑ Hyginus, Fabulae 96.
  28. ↑ Apollodorus 3.10.7.
  29. ↑ Pausanias 1.33.1; Apollodorus, Library 3.10.7.
  30. ↑ Apollodorus, Library 3.10.5; Hyginus, Fabulae 77.
  31. ↑ Apollodorus, Library 3.10.9.
  32. ↑ Pausanias 3.20.9.
  33. ↑ Ptolemy Hephaestion, New History 4 (as summarized in Photius, Myriobiblon 190).
  34. ↑ Pindar, Pythian 11 ep4; Apollodorus, Library 3.11.15.
  35. ↑ Apollodorus, Epitome 2.15.
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 36,3 36,4 36,5 36,6 36,7 Proclus Chrestomathy 1
  37. ↑ Apollodorus, Epitome 3.3.
  38. ↑ Herodotos, Histories 1.2.
  39. ↑ Apollodorus, Library 3.12.7.
  40. ↑ Herodotos, 1.3.1.
  41. ↑ Il. 3.205-6; 11.139
  42. ↑ Apollodorus, Epitome 3.6.
  43. ↑ Apollodorus, Epitome 3.7.
  44. ↑ Statius, Achilleid 1.25
  45. ↑ Philostratus, Heroicus 7.
  46. ↑ Apollodorus, Epitome 3.15.
  47. ↑ Pausanias, 1.4.6.
  48. ↑ Pindar, Isthmian 8.
  49. ↑ 49,0 49,1 Apollodorus, Epitome 3.20.
  50. ↑ Aeschylus fragment 405–410
  51. ↑ Pliny, Natural History 24.42, 34.152.
  52. ↑ Davies, esp. pp. 8, 10.
  53. ↑ Apollodorus, Epitome 3.19.
  54. ↑ Filodemos, On Piety.
  55. ↑ Antoninus Liberalis, Metamorphoses 27.
  56. ↑ Ptolemy Hephaestion, New History 5 (as summarized in Photius, Myriobiblon 190).
  57. ↑ Apollodorus, Epitome 3.29.
  58. ↑ Pausanias 4.2.7.
  59. ↑ Apollodorus, Epitome 3.31.
  60. ↑ Cartwright, Mark (2 Augustus 2012). "Troy". Ancient History Encyclopedia.
  61. ↑ Thukudides 1.11.
  62. ↑ Papademetriou Konstantinos, "Τα όπλα του Τρωϊκού Πολέμου" ("The weapons of the Trojan War"), Panzer Magazine uitg. 14, Junie-Julie 2004, Athene.
  63. ↑ Ilias I.328
  64. ↑ Apollodorus, Epitome 3.32.
  65. ↑ Apollodorus, Library 3.12.5.
  66. ↑ Homeros, Ilias Φ 35–155.
  67. ↑ Dictis Cretensis ii. 18; Sophokles, Ajax 210.
  68. ↑ Servius, Scholium oor Vergilius se Eneïde 2.81
  69. ↑ Volgens ander weergawes het Odusseus saam met ander kapteins, onder wie Agamemnon, saamgesweer teen Palamedes, omdat hulle jaloers op sy prestasies was. Sien Simpson, Gods & Heroes of the Greeks: The Library of Apollodorus, p. 251.
  70. ↑ Apollodorus, Epitome 6.9.
  71. ↑ Apollodorus, Epitome 3.10
  72. ↑ Fox, Robin (2011). The Tribal Imagination: Civilization and the Savage Mind. Harvard University Press. p. 223. ISBN 9780674060944.
  73. ↑ Achilles in Love: Intertextual Studies
  74. ↑ "Aeschines, Against Timarchus, section 133"..
  75. ↑ Scholiast on Homeros, Ilias. xxiv. 804.
  76. ↑ Quintus of Smyrna, Posthomerica i.18 ff.
  77. ↑ 77,0 77,1 Apollodorus, Epitome 5.1.
  78. ↑ 78,0 78,1 78,2 78,3 Proclus, Chrestomathy 2, Aethiopis.
  79. ↑ Tzetzes, Scholiast on Lycophron 999.
  80. ↑ 80,0 80,1 Apollodorus, Epitome 5.3.
  81. ↑ Tzetzes ad Lycophroon 18.
  82. ↑ Vergilius, Eneïde 8.372.
  83. ↑ Pindarus Pythian vi. 30.
  84. ↑ Diodorus Siculus, Library of History 4.75.4.
  85. ↑ Pausanias 1.13.9.
  86. ↑ Quintus Smyrnaeus, Posthomerica iv. 88–595.
  87. ↑ Apollodorus, Epitome 5.5.
  88. ↑ Pausanias 3.19.13.
  89. ↑ Argument of Sophokles' Ajax
  90. ↑ Scholiast on Homer's Odyssey λ.547.
  91. ↑ Homeros, Odussee λ 542.
  92. ↑ 92,0 92,1 92,2 92,3 92,4 Proclus, Chrestomathy 3, Little Iliad.
  93. ↑ Pindar, Nemean Odes 8.46(25).
  94. ↑ Apollodorus, Epitome 5.6.
  95. ↑ Zenobius, Cent. i.43.
  96. ↑ Sophokles, Ajax 42, 277, 852.
  97. ↑ Deur óf Kalchas (Apollodorus, Epitome 5.8; Quintus Smyrnaeus, Posthomerica 9.325–479) óf Paris se broer Helenos (Proclus, Chrestomathy 3, Little Iliad; Sophokles, Philoctetes 604–613; Tzetzes, Posthomerica 571–595).
  98. ↑ Dit is volgens Apollodorus, Epitome 5.8, Hyginus, Fabulae 103, Quintus Smyrnaeus, Posthomerica 9.325–479, and Euripides, Philoctetes – maar Sophokles, Philoktetes sê Odusseus en Neoptolemos, terwyl Proklos, Chrestomathy 3, Little Iliad sê Diomedes alleen.
  99. ↑ Apollodorus, Epitome 5.9.
  100. ↑ Apollodorus, Epitome 5.10; Pausanias 5.13.4.
  101. ↑ Apollodorus, Epitome 5.11.
  102. ↑ Homerus, Odussee 4.242 ff.
  103. ↑ Apollodorus, Epitome 5.13.
  104. ↑ Apollodorus, Epitome 5.15, Simpson, p. 246.
  105. ↑ Homeros, Odussee 8.500–504; Apollodorus, Epitome 5.15.
  106. ↑ 106,0 106,1 106,2 Proclus, Chrestomathy 4, Iliou Persis.
  107. ↑ Homeros, Odussee 8.505 ff.; Apollodorus, Epitome 5.16–15.
  108. ↑ Volgens Apollodorus in Epitome 5.17 het Kassandra gewaarsku daar is ’n gewapende mag in die perd, en Laokoön het saamgestem.
  109. ↑ Scholiast on Lycophroon, 344.
  110. ↑ Apollodorus, Epitome 5.19–20.
  111. ↑ 111,0 111,1 Apollodorus. Epitome 5.21.
  112. ↑ Aristophanes, Lysistrata 155; Quintus Smyrnaeus, Posthomerica xiii.423–457.
  113. ↑ Apollodorus, Epitome 5.22.
  114. ↑ Homeros, Ilias 3.203–207, 7.347–353; Apollodorus, Epitome, 5.21; Quintus Smyrnaeus, Posthomerica xiii.322–331, Livy, 1.1; Pausanias, 10.26.8, 27.3 ff.; Strabo, 13.1.53.
  115. ↑ Apollodorus. Epitome 5.23.
  116. ↑ Quintus Smyrnaeus, Posthomerica xiii.279–285.
  117. ↑ Euripides, Trojan Women 709–739, 1133–1135; Hyginus, Fabulae 109.
  118. ↑ Apollodorus, Epitome 6.11.
  119. ↑ Homeros, Odussee 4.360.
  120. ↑ 120,0 120,1 Apollodorus, Epitome 5.24.
  121. ↑ Homeros, Odussee 4.382.
  122. ↑ Apollodorus, Epitome 6.29.
  123. ↑ Pausanias, 2.16.6.
  124. ↑ Apollodorus, Epitome 6.23.
  125. ↑ Pausanias, 2.16.7.
  126. ↑ Sophokles, Electra 1405.
  127. ↑ Apollodorus, Epitome 6.12
  128. ↑ Plutarch, 23.
  129. ↑ Pausanias, 1.28.9.
  130. ↑ Tzetzes ad Lycophroon 609.
  131. ↑ Strabo, 6.1.3.
  132. ↑ Homeros, Odussee 3.191.
  133. ↑ Adam Clarke, Commentary on the Bible, 1831, Emory and Waugh, NY, volume III p. 244
  134. ↑ Proklos Chrestomathy 2, Telegonie
  135. ↑ FGrHist 70 F 223
  136. ↑ FGrHist 595 F 1
  137. ↑ Chronographiai FGrHist 241 F 1d
  138. ↑ FGrHist 566 F 125
  139. ↑ FGrHist 239, §24
  140. ↑ Bios Hellados
  141. ↑ Histories 2,145
  142. ↑ FGrHist 242 F 1
  143. ↑ FGrHist 76 F 41
  144. ↑ Latacz, Troy and Homer, p. 286.
  145. ↑ Strauss, The Trojan War, p. 10.
  146. ↑ Wood, In Search of the Trojan War, pp. 114–116.
  147. ↑ "LacusCurtius • Dio Chrysostom — Discourse 11". penelope.uchicago.edu.
  148. ↑ "Yale University: Introduction to Ancient Greek History: Lecture 2". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Februarie 2011. Besoek op 25 Januarie 2021.
  149. ↑ Kraft, J. C.; Rapp, G. (Rip); Kayan, I.; Luce, J. V. (2003). "Harbor areas at ancient Troy: Sedimentology and geomorphology complement Homer's Iliad". Geology. 31 (2): 163. Bibcode:2003Geo....31..163K. doi:10.1130/0091-7613(2003)031<0163:HAAATS>2.0.CO;2.
  150. ↑ "Geologists show Homer got it right". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 April 2003. Besoek op 25 Januarie 2021.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  151. ↑ Iliad, Discovery.
  152. ↑ Wilson, Emily. Was The Iliad written by a woman?, Slate Magazine, 12 Desember 2006. Besoek op 30 Junie 2008.
  153. ↑ Pantelis Karykas, Μυκηναίοι Πολεμιστές (Miceense Vegters), Athene 1999.
  154. ↑ Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (Geskiedenis van die Griekse nasie) Volume A. Athene: Ekdotiki Athinon, 1968.
  155. ↑ Thukydides. The Peloponnesian War, 1.12.2.
  156. ↑ Graves, Robert. The Greek Myths, "The Returns".

Nog leesstof wysig

Antieke skrywers wysig

Moderne skrywers wysig

  • Burgess, Jonathan S. 2004. The Tradition of the Trojan War in Homer and the Epic Cycle (Johns Hopkins). ISBN 0-8018-7890-X.
  • Castleden, Rodney. The Attack on Troy. Barnsley, South Yorkshire, UK: Pen and Sword Books, 2006 (hardeband, ISBN 1-84415-175-1).
  • Davies, Malcolm (2000). "Euripides Telephus Fr. 149 (Austin) and the Folk-Tale Origins of the Teuthranian Expedition" (PDF). Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik. 133: 7–10.
  • Durschmied, Erik. The Hinge Factor: How Chance and Stupidity Have Changed History. Coronet Books; nuwe uitg. (7 Oktober 1999).
  • Frazer, sir James George, Apollodorus: The Library, twee volumes, Cambridge MA: Harvard University Press en Londen: William Heinemann Ltd. 1921. Volume 1: ISBN 0-674-99135-4. Volume 2: ISBN 0-674-99136-2.
  • Graves, Robert. The Greek Myths, Penguin (Non-Classics) (6 April 1993). ISBN 0-14-017199-1.
  • Kakridis, J., 1988. Ελληνική Μυθολογία ("Griekse Mitologie"), Ekdotiki Athinon, Athene.
  • Karykas, Pantelis, 2003. Μυκηναίοι Πολεμιστές ("Miceense Vegters"), Communications Editions, Athene.
  • Latacz, Joachim. Troy and Homer: Towards a Solution of an Old Mystery. New York: Oxford University Press (VSA), 2005 (hardeband, ISBN 0-19-926308-6).
  • Simpson, Michael. Gods & Heroes of the Greeks: The Library of Apollodorus, University of Massachusetts Press, (1976). ISBN 0-87023-205-3.
  • Strauss, Barry. The Trojan War: A New History. New York: Simon & Schuster, 2006 (hardeband, ISBN 0-7432-6441-X).
  • Thompson, Diane P (2004). The Trojan War: Literature and Legends from the Bronze Age to the Present. Jefferson, NC: McFarland. ISBN 0-7864-1737-4.
  • Troy: From Homer's Iliad to Hollywood Epic, red. Martin M. Winkler. Oxford: Blackwell Publishers, 2007 (hardeband ISBN 1-4051-3182-9; sagteband ISBN 1-4051-3183-7).
  • Wood, Michael. In Search of the Trojan War. Berkeley: University of California Press, 1998 (sagteband ISBN 0-520-21599-0); Londen: BBC Books, 1985 (ISBN 0-563-20161-4).

Skakels wysig

 
’n Romeinse lys, 1ste eeu v.C., van tonele in die Trojaanse Oorlog.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Trojaanse_Oorlog&oldid=2652739"