Bettina Wyngaard

Bettina Wyngaard (1971- ) is ’n Afrikaanse skrywer.

Lewe en werk

Bettina Wyngaard is op 15 Januarie 1971 in die Groote Schuur Hospitaal in Kaapstad gebore. Haar pa is Abraham (Abie) Wyngaard en haar ma is Katie Wyngaard. Sy het ’n broer, Hazlette, wat vier jaar ouer is as sy. Haar pa is oorlede aan kanker toe sy slegs tien jaar oud is, waarna haar ma die hoof van die huis word en die gesin moet versorg. Sy word groot in Grabouw, waar sy op vierjarige ouderdom haar skoolloopbaan aan die Pineview Primêre Skool begin. As gevolg van apartheidswetgewing moet die skool, wat in die afgebakende blanke gebied was, verskuif. Die nuwe skool is egter te klein en sy skuif dan na die ander laerskool, Kathleen Murray Primêr. Bettina matrikuleer op sestienjarige ouderdom in 1987 aan die Senior Sekondêre Skool Groenberg in Grabouw. Sy studeer vanaf 1988 verder aan die Universiteit van Stellenbosch, waar sy op negentienjarige ouderdom haar B.A.-graad behaal en daarna die LL.B.-graad.

In die vroeë negentigerjare is sy ’n leerlingklerk by ’n regspraktyk op Grabouw en in die Strand. Hierna is sy die eerste vrou wat ’n regspraktyk op Grabouw begin en dan word sy op 29 jaar die jongste JCE (Justice Centre Executive) ooit van die Regshulpraad in Grahamstad in die Oos-Kaap. In Januarie 2007 word sy die nuwe direkteur van die Women’s Legal Centre in Kaapstad, waar haar doel is om vroue bewus te maak van hulle regte. Dan verlaat sy die regsberoep en word voltyds skrywer en koördineerder van die gender-kantoor van die Anglikaanse Kerk op Somerset-Wes. Hiervandaan trek sy terug na Grabouw, waar haar familie steeds woon, en skryf voltyds. In haar tuisdorp is sy betrokke by Dare to Care, ’n voedingsprogram in een van die plakkerskampe. Sy is ook ’n trustee van Anglican Aids and Healthcare Trust, ’n nasionale organisasie wat met mense, en veral kinders, werk wat deur MIV geaffekteer is of self daarmee lewe. Op vrywillige basis doen sy hierdie trust se regswerk. Sy behoort aan die Afrikaanse tak van die internasionale skrywersorganisasie PEN en word verkies as ondervoorsitter. In April 2016 is sy saam met Ronelda Kamfer, Antjie Krog, Nathan Trantraal, Marita van der Vyver en Ingrid Winterbach een van die genooide Afrikaanse skrywers wat deelneem aan die Afrikaanse Kultuurfees in Amsterdam in Nederland.

Skryfwerk

Bettina skryf van baie jong ouderdom af en haar eerste stuk word in haar graad agt-jaar in die hoërskool se nuusbrief gepubliseer. Haar debuutroman, “Troos vir die gebrokenes” handel oor die bruin gemeenskap van Grabouw. Die hoofkarakter is Frieda Daniels wat saam met haar man John, drie volwasse kinders (Jimmy, Lilly en Lucy) en haar dogter Lilly se buite-egtelike seuntjie in ’n tweeslaapkamerhuis woon. Sy werk as toesighouer van die pakkers in die appelfabriek om vir die gesin brood op die tafel te sit. Naweke rand haar dronk man haar dikwels aan, maar sy besef dat sy sterk moet wees om hoop aan haar gesin te gee in die moeilike tye. Lilly is verwerp toe sy swanger geraak het, maar haar uitgesproke suster, die bibliotekaresse Lucy, leer haar dat sy wel keuses het. Lilly besef sy kan opstaan en rigting aan haar afgeskeepte bestaan gee en begin gemeenskapsdiens doen, wat haar lewe weer betekenis gee. Die gebrokenes waarmee sy werk laat Lilly geesdriftig werk vir ’n skuiling vir haweloses. Kwessies soos mishandeling, drankmisbruik, werkloosheid, armoede en misdaad word in die roman aangeraak, met spesifieke fokus op fisieke mishandeling soos die gruwel van verkragting binne huweliksverband. Lilly is weer onderwerp aan emosionele mishandeling aan die hand van Ben, die pa van haar kind. Frieda en Lilly verduur die mishandeling tot op die punt waar hulle besef dat net hulle die bose kringloop van die mishandeling kan verbreek. Die besef dat die troos waarna hulle as gebrokenes smag, in hulle eie hande lê en dat hulle die wilsbesluit moet neem om die mishandeling stop te sit, is beide bevrydend en troostend. Die hoop wat die karakters selfs in krisistye het, maak die verhaal ’n aangrypende uitbeelding van mense wat nie net hulle lot aanvaar nie, maar besluit om iets daaraan te doen. Die aanhaling voor in die boek kom uit Jesaja 61:1-3, waarin gesê word dat daar troos is vir die gebrokenes, vir wie die Here ’n sieraad vir as wil gee, wat daarop dui dat slegte dinge wat met jou gebeur in iets goeds omskep kan word. Hierdie boek verower in 2010 die Jan Rabie-prys vir innoverende prosa en by die Woordfees in 2010 word sy saam met Karin Brynard aangewys as wenner van die debuut-teksskrywer-kategorie.

“Vuilspel” is ’n speurroman, waarin sosiale kommentaar gelewer word op kwessies soos regstellende aksie, misdadigheid binne die regering, ’n regstelsel wat soms ongeregtigheid in die hand werk, geweld in die samelewing, burgers wat vertroue verloor in hul eie polisiemag en die verhoudings tussen verskillende rassegroepe. Dit is egter veral die gay kwessie en die probleme wat swart en bruin gays het om binne hulle gemeenskappe aanvaar te word, wat onder die loep kom. Thandi Ndlovu word vermoor in die Khayelitsha township naby Kaapstad en die bruin speurderkaptein Nicci de Wee word aangestel om die saak te ondersoek. Beide Thandi en Nicci is deel van ’n groep lesbiese vroue en dit blyk dat daar ’n bende is wat daarop uit is om lesbiese vroue met korrektiewe verkragting te straf vir hulle seksuele voorkeur. Ten spyte van die aktuele tema en belangrike sosiale kwessies van die roman, word die karakters nie genoeg ontwikkel om die roman te laat uitstyg bo die verhaalgegewe nie. Bettina word op die Woordfees van 2013 as Woordkunstenaar vir 2013 aangewys vir haar gesprek met Desmond Painter oor haar speurroman “Vuilspel”.

“Slaafs” het weer kaptein Nicci de Wee aan die hoof van ’n ondersoek. Die tema van die verhaal is mensehandel, prostitusie, moord op buitelandse meisies wat onwettig die land binnegesmokkel word, asook grootskaalse polisiekorrupsie. Verskeie vroue word vermoor en mishandel deur wrede misdadigers wat geen teenstand duld nie. Die ondersoek begin wanneer die lyk gevind word van ’n onbekende jong meisie wat gemerk is met ’n brandmerk op haar rug en ’n tatoe van ’n roos-en-ketting aan haar enkel. Daarna word meer lyke, soortgelyk gebrandmerk, gevind. Eindelik lei die spore na ’n slawebordeel wat op ’n afgeleë plaas naby Grabouw deur die mensehandelsindikaat bedryf word. Hulle het meelopers wat tot hoog binne die polisiediens strek. In samewerking met dokter Gigi Gerber (tot wie kaptein Nicci de Wee ’n aangetrokkenheid voel, wat haar lewensmaat, die priester Sally, ongemaklik maak) en kollegas soos die stasiebevelvoerder Matoane, luitenant Blackie Swart, Peters en die rekenaargenie Hawthorn trek Nicci de Wee die net al stywer om die sindikaat. Dit is ’n knap geskrewe verhaal met suiwer karaktertekening, wat merendeels deur die karakters se aksies geopenbaar word.

Publikasies

Jaar	Publikasie
2009	Troos vir die gebrokenes
2012	Vuilspel
2016	Slaafs

Bronne

Tydskrifte en Koerante

• De Vries, Anastasia “Wydsbeen oor ’n hakiesdraad” “Rapport” 5 Julie 2009
• De Vries, Anastasia “Bettina Wyngaard wen Jan Rabie-prys” “Rapport” 1 Augustus 2010
• Rautenbach, Elmari “’n Stem vir dié wat nie gehoor word” “Beeld” 4 Maart 2016
• Van Zyl, Pieter “’n Nuwe stem” “Huisgenoot” 9 Julie 2009

Internet

• De Vries, Anastasia Rapport: http://152.111.1.87/argief/berigte/rapport/2009/07/07/RY/10/RNNews007-StoryA.html^{[dooie skakel]}
• LitNet ATKV-Skrywersalbum 8 Januarie 2014: www.litnet.co.za
• Potgieter, Elmarie Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2007/05/01/PQPP/16/epbettina.html

Resensies

Slaafs

• Steinmair, Deborah “Rapport” 10 April 2016
• Van Rensburg, Cas “Beeld” 14 Maart 2016

Troos vir die gebrokenes

• Cilliers, Stoffel “Beeld” 1 Februarie 2010

Vuilspel

• Fitzpatrick, Marida “Beeld” 11 Februarie 2013
• Van Niekerk, Annemarié “Rapport” 3 Februarie 2013
• Van Niekerk, Jacomien “Tydskrif vir Letterkunde” Vierde reeks 50 (2) Lente 2012