Eierleier
Die Fallopiusbuise of eierleiers is deel van die geslagsorgane van die vroulike soogdier. In die buise is sweephare, of silia, wat ’n ryp eiersel van die eierstokke na die baarmoeder vervoer. In gewerweldes wat nie soogdiere is nie, is die ekwivalent ovidukte.
1. Eierleier, 2. Fimbriae, 3. Blaas, 4. Skaambeen, 5. Para-uretrale kliere, 6. Urineleier, 7. Klitoris, 8. Vestibulêre bol, 9. Labia minora, 10. Labia majora, 11. Eierstok, 12. Dikderm, 13. Baarmoeder, 14. Forniks, 15. Serviks, 16. Rektum, 17. Vagina 18. Anus 19. Klier van Bartholin
Embrio's het twee pare buise wat gamete uit die liggaam sal vervoer; een paar ontwikkel in vroue tot die Fallopiusbuise, baarmoeder en vagina, terwyl die ander paar in mans ontwikkel tot die bytestes en saadleiers.
Gewoonlik ontwikkel net die een paar buise, terwyl die ander paar kleiner raak en eindelik verdwyn.
Ontwikkeling
wysig
Tydens bevrugting voeg die sperm óf ’n X-chromosoom (vroulik) óf ’n Y-chromosoom (manlik) by die X-chromosoom in die eiersel. Dit bepaal die genetiese geslag van die embrio.[1] In die eerste weke van ontwikkeling is geneties manlike en vroulike fetusse "anatomies ononderskeibaar", met primitiewe geslagskliere wat teen die sesde week begin ontwikkel. Die geslagskliere kan tot óf testikels (manlik) óf eierstokke (vroulik) ontwikkel, na gelang van die daaropvolgende gebeure.[1] Tot in die sewende week lyk manlike en vroulike fetusse identies.
Teen die agtste week ná bevrugting begin die geslagskliere van die XY-embrio tot funksionerende testikels ontwikkel, wat testosteroon afskei. Eierseldifferensiasie, vir XX-embrio's, begin eers teen sowat 12 weke ná bevrugting. In ’n tipiese vroulike differensiasie ontwikkel die Müllerbuisstelsel in die baarmoeder, Fallopiusbuise en binneste derde van die vagina. In manlike fetusse veroorsaak die Müllerbuis-inhiberende hormoon (MIH) dat dié buisstelsel agteruitgaan. Hierna veroorsaak androgene dat die Wolffbuisstelsel ontwikkel, en dit ontwikkel weer tot die saadleiers, saadsakkies en ejakulasiebuise.[1]
Funksie
wysig
1. Nier; 2. Nierbekken; 3. Urienleier; 4. Fallopiusbuis; 5. Eierstok; 6. Baarmoeder; 7. Blaas; 8. Serviks; 9. Vagina
’n Fallopiusbuis vervoer ’n eiersel van ’n eierstok na die baarmoeder. Wanneer ’n vrou ovuleer, gewoonlik in die middel van haar menstruasiesiklus, word ’n eiersel van een van die vrou se twee eierstokke ryp en van die eierstok afgestoot, en word die sel dan oor ’n tydperk van drie tot vier dae deur die Fallopiusbuis na die vrou se baarmoeder vervoer. 'n Gemiddelde eiersel lewe egter net ongeveer 24 uur, dus moet bevrugting reeds in die Fallopiusbuise plaasvind, vóór die eiersel die baarmoeder bereik. Oor die algemeen word slegs een eiersel ryp, maar in sommige gevalle word twee (of selfs meer) ryp en, indien albei ná geslagsgemeenskap bevrug word, kan dit tot 'n gewone (nie-identiese) tweeling lei.
Tydens ovulasie word die slym in die baarmoeder dikker en neem dit meer bloed op, vir geval ’n bevrugte eiersel (nou ’n sigoot) daaraan moet heg. Indien geen bevrugting plaasvind nie, moet die baarmoeder die onnodige bloed en slym afskei, wat tot 'n vrou se maandstonde lei.
Ná ovulasie is daar ’n tydsduur van slegs ’n paar uur waartydens die eiersel deur ’n saadsel bevrug kan word. Wanneer ’n man tydens geslagsgemeenskap ejakuleer, stort hy miljoene spermselle in die vrou se vagina, wat dan opwaarts reis en probeer om die eiersel in die Fallopiusbuis te bevrug deur daarmee te versmelt. Hierdie reis duur tussen 12 en 24 uur. Spermselle lewe baie langer as eierselle, van 3 tot 7 dae, dus is die beste kans op bevrugting wanneer die spermselle reeds die Fallopiusbuise bereik het wanneer die eiersel afgestoot word.[2]
Soms heg die sigoot aan die wand van die Fallopiusbuis pleks van die baarmoeder, en dan ontwikkel ’n buitebaarmoerderlike swangerskap.
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 1,2 Kolodny, Robert C.; Masters, William H.; Johnson, Virginia E. (1979). Textbook of Sexual Medicine (1st uitg.). Boston: Little, Brown and Company. ISBN 978-0-316-50154-5.
- ↑ Li, Shuai; Winuthayanon, Wipawee (Januarie 2017). "Oviduct: roles in fertilization and early embryo development". Journal of Endocrinology. 232 (1): R1–R26. doi:10.1530/JOE-16-0302. PMID 27875265.
Eksterne skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Eierleier.
