Wikipedia

Intelligensie by voëls

Voëlintelligensie behels intelligensie en die bepaling daarvan by voëls. Die probleme om intelligensie by niemenslike diere te bepaal maak dit ’n moeilike onderwerp van wetenskaplike studie. Anatomies het voëls (10 000 spesies wat direkte afstammelinge van Theropoda-dinosourusse is) ’n relatief groot brein in vergelyking met die grootte van hul kop. Die gesig- en gehoorsintuig is in die meeste spesies goed ontwikkel, terwyl die tas- en reuksintuig in ’n paar groepe goed is. Voëls kommunikeer met behulp van visuele seine sowel as geluide. Die toets van hul intelligensie is dus geskoei op die bestudering van hul reaksie op sintuiglike prikkels.

Keas is bekend vir hul intelligensie en nuuskierigheid, albei belangrike eienskappe vir oorlewing in die strawwe bergomgewing waar hulle voorkom. Hulle kan logiese raaisels oplos, soos om dinge in ’n sekere volgorde te druk of trek om by kos uit te kom. Hulle kan ook saamwerk om ’n sekere doel te bereik.

Studies wysig

 
Kormorante wat deur vissermanne in Suidoos-Asië gebruik word, is dalk in staat om te tel.

Verskeie studies is al gedoen oor die intelligensie van voëls soos kwartels, hoenders en duiwe wat deur die mens aangehou word. Min studies is egter in die natuur gedoen, anders as met byvoorbeeld ape. Voëls in die kraaifamilie (Corvidae) en papegaaie (Psittacinae) het ’n sosiale lewe, ’n lang ontwikkelingstydperk en groot voorbreine, en dit alles lei moontlik tot ’n beter begripsvermoë.[1]

Tel word beskou as ’n teken van intelligensie. Anekdotiese bewyse uit die 1960's dui daarop dat kraaie tot by drie kan tel.[2] Navorsers moet egter versigtig wees om seker te maak voëls toon nie net die vermoë om ’n klein getal vinnig op te som nie.[3][4] Sommige studies, soos aan die Moskouse Staatsuniversiteit, dui egter daarop dat kraaie wel kan tel.[5] Daar is al bewys papegaaie kan tot by ses tel.[6][7]

Dit lyk of kormorante wat deur Chinese vissermanne gebruik word en wat elke agtste vis as beloning kry, tot by sewe kan tel. E.H. Hoh skryf in die tydskrif Natural History Pamela Egremont het in die 1970's op die Lirivier gesien die voëls het nadat hulle hul kwota van sewe visse gevang het, botweg geweier om te beweeg tot hul nekringe losgemaak is en hulle ’n vis as beloning gekry het. Sy het in die Biological Journal of the Linnean Society geskryf hulle het bewegingloos bly sit en nie eens gereageer as hulle gestamp of gestoot is nie. Ander voëls, wat nog nie hul kwota bereik het nie, het egter bly visvang. "’n Mens word gedwing om af te lei hierdie uiters intelligente voëls kan tot by sewe tel," het sy geskryf.[8]

Baie voëls kom ook agter wanneer daar die verkeerde hoeveelheid eiers in hul nes is. Parasitiese koekoeke verwyder byvoorbeeld ’n eier van ’n ander voël en lê dan een van haar eie eiers in die nes.

Assosiasies wysig

Visuele of klankseine en hul assosiasie met kos en ander belonings is goed bestudeer, en voëls is al opgelei om ingewikkelde vorms te herken en onderskei.[9] Dit is waarskynlik ’n belangrike eienskap vir hul oorlewing.[10]

Ruimte en tyd wysig

’n Algemene toets van intelligensie is om ’n glasafskorting tussen die dier en kos te plaas. Die meeste soogdiere kom agter die kos kan bereik word deur eers weg te gaan daarvan. Terwyl hoenders die toets druip, kan baie voëls in die kraaifamilie die probleem oplos.[11]

Groot vrugtevretende voëls in tropiese woude is afhanklik van bome wat op verskillende tye van die jaar vrugte dra. Baie spesies, soos duiwe en trompetters, kan op ’n sekere tyd van die jaar op die regte plek gaan kos soek. Voëls wat hul kos iewers bêre, het ook die vermoë om te onthou waar hul bergplekke is.[12][13] Nektarvretende voëls soos kolibries onthou ook waar goeie en slegte blomme is.[14] Studies van die westelike struikgaai dui ook daarop voëls kan vooruit beplan. Hulle bêre kos volgens hul toekomstige behoeftes en loop die gevaar om dit daarna nie weer te kry nie, tensy hulle die bergplekke onthou.[15]

Baie voëls volg streng tydroosters in hul bedrywighede. Hulle is sensitief vir die lengte van die dag. Dit is veral belangrik by spesies wat migreer. Die vermoë om rigting te hou tydens migrasies word toegeskryf aan voëls se uitstekende sintuiglike vermoëns, eerder as intelligensie.

Ritme wysig

Navorsing met ’n kokketiel met die naam Snowball wat in 2008 gepubliseer is, het gewys voëls kan die ritme in mensgemaakte musiek identifiseer.[16]

Bewustheid van die self wysig

Die spieëltoets word gedoen om te kyk of voëls hulself in ’n spieël kan herken en stel navorsers in staat om te bepaal of voëls bewus is van die self en hulself van ander diere kan onderskei. Eurasiese eksters is die enigste diere benewens ’n paar soorte soogdiere wat dié toets slaag deurdat hulle ’n kleurplakker wat onderaan hul snawel geplak is, probeer verwyder wanneer ’n spieël voor hulle neergesit word.

Sommige studies wys op die moontlikheid dat voëls – wat meer as 300 miljoen jaar gelede van die soogdiere afgeskei en onafhanklik geëvolueer het – breine ontwikkel het wat in staat is tot soogdieragtige bewustheid deur middel van ’n proses wat "samelopende evolusie" genoem word.[17][18] Hoewel voëls se brein ’n heel ander struktuur het as dié van ontwikkelde soogdiere, bevat albei die soort senuweekringloop wat verbind word met bewustheid op ’n hoër vlak, volgens ’n ontleding in 2006 van die neuroanatomie van bewustheid in voëls en soogdiere.[18] Die navorsers het erken eenderse senuweekringlope alleen is nie noodwendig ’n teken van bewustheid nie, maar het opgemerk hul studies is in ooreenstemming met ander navorsing.[18]

Gereedskap wysig

 
Dié spegvink gebruik ’n stokkie om ’n wurm te deurboor (links); op die foto regs sit hy met die wurm in sy bek.

Baie voëls het al tekens getoon dat hulle gereedskap kan gebruik. Oor die definisie van die term "gereedskap" word egter gedebatteer. Een voorgestelde definisie is in 1973 deur T.B. Jones en A.C. Kamil opgestel:

"die gebruik van fisieke voorwerpe buiten die dier se eie liggaam of ledemate as ’n middel om die fisieke invloed wat die dier uitoefen uit te brei".[19]

Volgens dié definisie gebruik ’n baardaasvoël wat ’n been op ’n klip gooi nie gereedskap nie, want die klip is nie ’n uitbreiding van sy liggaam nie. Die gebruik van ’n klip in die bek om ’n volstruiseier te breek, kwalifiseer egter die Egiptiese aasvoël as ’n gereedskapgebruiker. Baie ander spesies soos pappegaaie, kraaie en verskeie sangvoëls gebruik ook gereedskap.[1]

Wipsnawelkraaie is al in die natuur gesien waar hulle insekte met ’n stok in hul bek uit boomstompe krap. Terwyl jong voëls dié gedrag in die natuur leer, het ’n laboratoriumkraai met die naam Betty ’n stuk haakgereedskap van ’n draad gemaak sonder enige vorige ondervinding.[20] Die spegvink van die Galapagos-eilande gebruik ook eenvoudige stokgereedskap om kos in die hande te kry. ’n Jong groot kaktusgrondvink in aanhouding het dié gedrag nageboots nadat hy ’n spegvink in die hok langsaan dopgehou het.[21][22][23][24]

Aras is al gesien waar hulle ’n stuk tou gebruik om kos in die hande te kry wat moeilik bereikbaar is.[25][26] Groenrugreiers gebruik aas om vis mee te vang.

Waarneming wysig

Die gebruik van belonings om reaksies uit te lok word dikwels in laboratoriums gebruik om intelligensie te toets. Diere se vermoë om te leer deur waarneming en nabootsing word egter as belangriker beskou. Kraaie word beskou as voëls wat by mekaar leer.[27]

Breinsamestelling wysig

 
Pappegaaie, soos dié gryspapegaai, is van die slimste voëls.

Aan die begin van die 20ste eeu is gemeen voëls het hoogs ontwikkelde basale ganglia (senuknope in die voorbrein),[28] maar moderne studies weerspreek dit.[29] Die basale ganglia maak ’n klein deel van die voël se brein uit. Wat wel met soogdiere ooreenstem, is die grootte van voëls se brein in vergelyking met die res van hul liggaam. Veral die kraaifamilie en pappegaaie se brein is in dié opsig vergelykbaar met dié van hoër primate.[30]

Studies met voëls in aanhouding het ’n idee gegee van watter voëls die intelligentste is. Terwyl pappegaaie menslike spraak kan namaak, toon studies met die gryspapegaai sommige het die vermoë om woorde met hul betekenis te verbind en om eenvoudige sinne saam te stel.[31] Pappegaaie, kraaie en gaaie word beskou as die intelligentste voëls. Navorsing het ook getoon hulle het die grootste hoë vokale sentrums, wat belangrik is by sangvoëls.

Sosiale gedrag wysig

’n Sosiale lewe is nog altyd beskou as ’n belangrike faktor in die evolusie van intelligensie. Baie voëls het sosiale organisasies, en los gemeenskappe is algemeen. Baie kraaispesies stig af in klein familiegroepe (of "clans") vir bedrywighede soos nesmakery en territoriale verdediging. Hulle kom dan in groot swerms bymekaar wat uit verskillende spesies bestaan wanneer hulle migreer. Sommige voëls gebruik spanwerk om te jag. Roofvoëls is al gesien waar hulle in pare werk – die een sal die prooi se aandag aflei terwyl die ander daarop toesak.

Sosiale gedrag verg individuele identifikasie, en die meeste voëls lyk of hulle hul maats, sibbes en kleintjies uitken. Nog tekens van intelligensie is speel en samewerkende paring.

Wanneer kraaie kos vang, lyk dit of hulle sensitief is vir wie hulle dit sien wegsteek. Hulle steel ook kos wat deur ander gevang is.[32]

Kommunikasie wysig

Voëls kommunikeer met ander in ’n swerm deur sang, fluite en lyftaal. Studies het getoon die ingewikkelde territoriale sang van sommige voëls moet op ’n jong ouderdom geleer word, en die voël sal die sang vir die res van sy lewe onthou. Sommige voëls kan in verskeie streekvariëteite van hul sang kommunikeer. Die Nieu-Seelandse saalrug sal die verskillende "dialekte" van clans van sy eie spesie leer, net soos mense verskeie streekdialekte kan leer. Wanneer ’n mannetjie wat die hoof van ’n gebied is, doodgaan, sal ’n jong mannetjie dadelik sy plek inneem en vir moontlike paarmaats in die dialek van daardie gebied sing.[33] Sowat 300 sangvariëteite van die Nieu-Seelandse toei is al aangeteken.[34][35]

Begripsvermoë wysig

 
Dit blyk aras ken die verskil tussen "links" en "regs" en verstaan die permanensie van voorwerpe.

Bewyse dat voëls abstrakte begrippe soos "eenders teenoor verskillend" kan verstaan, is verskaf deur Alex die gryspapegaai. Hy is deur die dieresielkundige Irene Pepperberg afgerig om meer as 100 voorwerpe van verskillende kleure, vorms en materiale op te noem. Alex kon ook dié voorwerpe vra of wegwys ("Ek wil X hê") en sê hoeveel hy daarvan wil hê.[36]

Aras het al gewys hulle verstaan die begrippe "links" en "regs".[37][38]

Permanensie van voorwerpe wysig

Aras het al getoon hulle verstaan die begrip voorwerppermanensie ten volle.[39] Dit is die begrip dat ’n voorwerp steeds bestaan, al kan dit nie meer op enige manier waargeneem word nie. Wanneer aan hulle ’n voorwerp gewys word, veral een wat hulle ken, en dit word weer weggevat, sal hulle daarna soek op allerhande plekke waar dit moontlik geplaas kon wees.

’n Toets wat vir YouTube gedoen is, het die volgende behels: ’n Voorwerp is aan ’n ara gewys en toe agter die afrigter se rug gehou, waar dit in ’n houer geplaas is. Die houer waarin die voorwerp geplaas is sonder dat die ara dit sien, is toe gelykertyd saam met ’n ander houer en verskeie ander voorwerpe op ’n tafel neergesit. Die ara het nog nie voorheen die houer gesien waarin die voorwerp versteek is nie. Hy het die houer ’n bietjie ondersoek, toe die ander houer, en eindelik het hy teruggekeer na die regte houer en die voorwerp gevind. Dit wys hy weet hy kan na ’n voorwerp soek en hy kan dit doen.[40]

Invoeling wysig

Invoeling is om ’n idee te hê wat in ander se kop aangaan. ’n Studie met die groenbyvreter dui daarop dat dié voël uit die gesigspunt kan sien van ’n ander een wat hom jag.[41] ’n Bruinnekraaf is gesien terwyl hy akkedisse jag in ingewikkelde samewerking met ander rawe, wat wys hulle verstaan die gedrag van hul prooi.[42] Die Kaliforniese struikgaai steek kos weg en sal dit later op ’n ander plek gaan wegsteek as hy die eerste keer deur ’n ander voël gesien is, maar net as die eerste voël self al kos van ’n ander een gesteel het.[43] So ’n vermoë om ’n ander individu se gedagtes te lees is voorheen net beskou as ’n kenmerk van die groot ape en soms olifante. Dié vermoë vorm die basis van empatie.

Verwysings wysig

  1. ↑ 1,0 1,1 Nathan J. Emery (2006) Cognitive ornithology: the evolution of avian intelligence. Phil. Trans. R. Soc. B (2006) 361, 23–43, princeton.edu
  2. ↑ Rand, Ayn 1967. Introduction to Objectivist Epistemology. New York: The Objectivist.
  3. ↑ Hurford, James (2007). The Origins of Meaning: Language in the Light of Evolution. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-920785-2.
  4. ↑ Miller, D.J. (1993). Do animals subitize? In S.T. Boysen & E.J. Capaldi (reds.), The development of numerical competence: Animal and human models (pp. 149–169). Hillsdale, N.J.: Erlbaum.
  5. ↑ A.A. Smirnova, O.F. Lazareva en Z.A. Zorina (2000) Use of number by crows: investigation by matching and oddity learning. J. Experimental analysis of Behaviour 73:163–176 PDF Geargiveer 17 Desember 2008 op Wayback Machine, seab.envmed.rochester.edu
  6. ↑ Pepperberg, IM (2006). "Grey parrot numerical competence: a review". Animal Cognition. 9 (4): 377–391. doi:10.1007/s10071-006-0034-7.
  7. ↑ Cook, Robert (2001). Avian Visual Cognition. http://pigeon.psy.tufts.edu/avc/: Department of Psychology, Tufts University, Comparative Cognition Press. pp. Birds' Judgments of Number and Quality. {{cite book}}: Eksterne skakel in |location= (hulp)
  8. ↑ Hoh, Erling Hoh (1988) Flying fishes of Wucheng – fisherman in China use cormorants to catch fish. Natural History. Oktober 1988
  9. ↑ Mattison, Sara (2012). "Training Birds and Small Mammals for Medical Behaviors". Veterinary Clinics of North America: Exotic Animal Practice. 15 (3): 487–499. doi:10.1016/j.cvex.2012.06.012. PMID 22998964.
  10. ↑ Carter, D.E.; Eckerman, D.A. (1975). "Symbolic matching by pigeons: rate of learning complex discriminations predicted from simple discriminations". Science. 187: 662–664. doi:10.1126/science.1114318.
  11. ↑ Scott, John P. 1972. Animal Behavior. Univ. of Chicago Press. Chicago, Ill. p. 193.
  12. ↑ Kamil, A.; Balda, R. (1985). "Cache recovery and spatial memory in Clark's nutcrackers (Nucifraga columbiana)". Journal of Experimental Psychology and Animal Behavioral Processes. 11: 95–111. doi:10.1037/0097-7403.11.1.95.
  13. ↑ Bennett, A. T. D. (1993). "Spatial memory in a food storing corvid. I. Near tall landmarks are primarily used". J. Comp. Physiol. A. 173: 193–207. doi:10.1007/BF00192978.
  14. ↑ Healy, S.D. & Hurly, T.A. 1995 Spatial memory in rufous hummingbirds (Selasphorus rufus): a field test. Anim. Learn. Behav. 23, 63–68.
  15. ↑ C. R. Raby, D. M. Alexis, A. Dickinson and N. S. Clayton 2007. Planning for the future by western scrub-jays. Nature 445, 919–921 doi:10.1038/nature05575 Sjabloon:Catalog lookup link PDF, bec.ucla.edu
  16. ↑ Patel, Aniruddh D.; Iversen, John R.; Bregman, Micah R.; Schulz, Irena & Schulz, Charles (2008–2008), "Investigating the human-specificity of synchronization to music", Proceedings of the 10th Intl. Conf. on Music Perception and Cognition (Adelaide: Causal Productions)
  17. ↑ Butler, Ann B.; Manger, Paul R.; Lindahl, B.I.B.; Århem, Peter (2005). "Evolution of the neural basis of consciousness: a bird–mammal comparison". BioEssays. 27 (9): 923–936. doi:10.1002/bies.20280. PMID 16108067.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Butler, Ann B.; Cotterill, Rodney M.J. (2006). "Mamillian and avian neuroanatomy and the question of consciousness in birds". The Biological Bulletin. no. 2 (2): 106–127. doi:10.2307/4134586. JSTOR 4134586.
  19. ↑ Jones, T. B.; Kamil, A. C. (1973). "Tool-making and tool-using in the northern blue jay". Science. 180: 1076–1078. doi:10.1126/science.180.4090.1076.
  20. ↑ Crow making tools, news.nationalgeographic.com
  21. ↑ Robert Burton; Jane Burton; Kim Taylor (1985). Bird behavior. Knopf. p. 58. ISBN 978-0-394-53957-7.
  22. ↑ Millikan, G.C. & Bowman, R.I. (1967). Observations on Galapagos tool-using finches in captivity. Living Bird, 6, 23-41
  23. ↑ Pacific Discovery. Vol. 46 or 47. California Academy of Sciences. 1993. p. 10.
  24. ↑ Davis-Merlen, Gayle; Merlen, Godfrey (2000). "WHISH: More than a tool-using finch" (PDF). Notícias de Galápagos. 61: 3.
  25. ↑ "Gizzard uses a rope to retrieve a submerged gift, 10 second retrieval from noticing the rope" (in Engels). YouTube. 20 Junie 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 April 2016. Besoek op 10 Desember 2013.
  26. ↑ "Hyacinth Macaw-Cincinnati Zoo" (in Engels). YouTube. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Mei 2016. Besoek op 10 Desember 2013.
  27. ↑ Bugnyar, T. & Kotrschal, K. 2002 Observational learning and the raiding of food caches in ravens, Corvus corax: is it 'tactical' deception? Anim. Behav. 64, 185–195. doi:10.1006/anbe.2002.3056
  28. ↑ Edinger, L (1908). "The relations of comparative anatomy to comparative psychology". Journal of Comparative Neurology and Psychology. 18: 437–457. doi:10.1002/cne.920180502.
  29. ↑ Reiner, A. et al., (2005) Organization and Evolution of the Avian Forebrain, The Anatomical Record Part A 287A:1080–1102
  30. ↑ Iwaniuk, A.N.; Nelson, J.E. (2003). "Developmental differences are correlated with relative brain size in birds: A comparative analysis". Canadian Journal of Zoology. 81: 1913–1928. doi:10.1139/z03-190.
  31. ↑ Irene Pepperberg (1998), Talking with Alex: Logic and speech in parrots. Scientific American. Besoek op 12 September 2007 Geargiveer 28 Maart 2023 op Wayback Machine.
  32. ↑ Emery, N.J.; Clayton, N.S. (2004). "The mentality of crows: convergent evolution of intelligence in corvids and apes". Science. 306: 1903–1907. doi:10.1126/science.1098410.
  33. ↑ Environews: Saddleback Dialects, Radio live (2011) http://www.radiolive.co.nz/Environews-Saddleback-Dialects/tabid/506/articleID/20318/Default.aspx
  34. ↑ The language of love, Auckland Now http://www.stuff.co.nz/auckland/local-news/6740119/The-language-of-love
  35. ↑ Tui one of world's most intelligent birds, 3 News (2012) http://www.3news.co.nz/Tui-one-of-worlds-most-intelligent-birds/tabid/1160/articleID/254369/Default.aspx Geargiveer 1 Februarie 2014 op Wayback Machine
  36. ↑ Pepperberg, I. M. 1999 The Alex studies: cognitive and communicative abilities of Grey parrots. Cambridge, MA: Harvard University Press.
  37. ↑ "Left and right progress Sept 27th, 2011" (in Engels). YouTube. 27 September 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Mei 2014. Besoek op 10 Desember 2013.
  38. ↑ "Left and right shake progress Dec 18, 2011" (in Engels). YouTube. 18 Desember 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Mei 2014. Besoek op 10 Desember 2013.
  39. ↑ "Object permanence demonstration 2" (in Engels). YouTube. 18 Desember 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Julie 2016. Besoek op 10 Desember 2013.
  40. ↑ "Object permanance for our macaws- video documentation" (in Engels). YouTube. 23 Junie 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 April 2016. Besoek op 10 Desember 2013.
  41. ↑ Watve, Milind; Thakar, Juilee; Kale, Abhijit; Puntambekar, S; Shaikh, I; Vaze, K; Jog, M; Paranjape, S; et al. (Desember 2002). "Bee-eaters (Merops orientalis) respond to what a predator can see". Animal Cognition. 5 (4): 253–259. doi:10.1007/s10071-002-0155-6. PMID 12461603. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Desember 2012. Besoek op 7 April 2009.
  42. ↑ Yosef, Reuven; Yosef, Nufar (Mei 2010). "Cooperative hunting in Brown-Necked Raven (Corvus rufficollis) on Egyptian Mastigure (Uromastyx aegyptius)". Journal of Ethnology. 28 (2): 385–388. doi:10.1007/s10164-009-0191-7. Besoek op 20 September 2012.[dooie skakel]
  43. ↑ Clayton, Nichola S.; Joanna M Dally; Nathan J Emery (29 April 2007). "Social cognition by food-caching corvids. The western scrub-jay as a natural psychologist". Phil. Trans. R. Soc. B. Royal Society. 362 (1480): 507–522. doi:10.1098/rstb.2006.1992. PMC 2346514. PMID 17309867.

Eksterne skakels wysig

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Intelligensie_by_voëls&oldid=2632564"