J.B.Z. Keet

Johan Bernard Zulch Keet (Porterville, Kaapkolonie, 21 Oktober 1884 – Johannesburg, Suid-Afrika, 31 Julie 1965) was ’n Johannesburgse koordirigent wat veral onthou word vir die Asafkoor, waarvan hy van 1921 tot 1963 dirigent was in opvolging van die stigter, H.A. Delen. Dié koor het bestaan uit ’n hele aantal kore, wat almal afsonderlik deur Keet voorberei en vir groot uitvoerings saamgetrek is: dié van Melville (1920), Turffontein (1924, gestig aan huis van die onderwysman Pieter Coetsee), Brixton (1928), Germiston (1932), Alberton (1936) en Linden (1937). Hy het hom dekades lank beywer om koormusiek onder die Afrikaners in Johannesburg bekend te stel.

Herkoms en vroeë jare

Keet was ’n seun van Pieter Gerhardus Jacobus Keet en Maria Elizabeth Brink. Volgens die doopregister van die NG kerk op Porterville is hy as Johannes Barnhard Zulch gedoop. Min besonderhede oor sy vroeë musiekopleiding is beskikbaar. Hy het op Worcester skoolgegaan waar die gesin gewoon het en daar klavierles begin kry toe dit duidelik was dat hy talent gehad het, maar weens geldelike omstandighede moes hy die skool verlaat toe hy 15 was. Hy het hom by die departement poswese aangesluit waar hy tot sy aftrede in diens was. In 1903 is hy na Pretoria verplaas en die jaar daarop na Johannesburg, waar hy sy musiekstudie hervat het. Sang was sy eerste liefde en dit het gelei tot sy jare lange verbintenis met koormusiek.

Johannesburgse koorleier

Keet was van die begin af geesdriftig oor koorsang. Sy eerste poging was 'n Sondagskoolkoor in die Braamfonteinse NG gemeente. In 1919 het hy 'n mannekoor van 60 lede gestig, die Afrikaanse Mannekoor. Hulle het hulself onderskei op kunswedstryde en was in aanvraag vir konserte. In April 1923 het dié koor saam met die Johannesburgse Filharmoniese Vereniging opgetree in 'n uitvoering van die "Finale" van Beethoven se Negende Simfonie in die Johannesburgse stadsaal, uitgevoer deur die Kaapse Stadsorkes onder leiding van Theo Wendt. Intussen is op 5 Julie 1920, sy stigtingsjaar, in die NG gemeente Melville aan huis van mnr. en mev. S.J. Buys 'n koor gestig wat die Asaf- Christelike Koorvereniging genoem is (na Asaf, die beweerde stigter van die tempelkoor in die tyd van die Bybelse koning Dawid) en waarvan Keet ses maande later die permanente dirigent geword het toe hy dié taak oorneem by H.A. Delen. Takke is gestig in Turffontein en Brixton en later in Germiston, Alberton en Linden.

Aanvanklik het Keet al die kore persoonlik afgerig en gedirigeer, een vir elke aand van die week (die bronne maak nie melding van die voortbestaan van die Melvillse koor nie), behalwe Saterdae en Sondae, nadat hy met die hulp sy vrou as orrelis en begeleidster in die vroeë twintigerjare gemeentelike en streekkore in talle voorstede van Johannesburg gestig het. In 1951 is al die takkore saamgetrek in een gesentraliseerde koor nadat dit reeds vroeër doenliker gebly het om onderleiers aan te stel en die kore vir hul vernaamste repetisies onder Keet te verenig. Die sentrale Asafkoor wat op dié manier saamgesnoer is, het aan die Johannesburgse Afrikaners ’n belangrike kultuurinstrument gebied, volgens prof. Anton Hartman. Die getalle het van die oorspronklike 30 tot 287 in 1946 aangegroei toe die kore die eerste van sy jaarlikse uitvoerings van Händel se Messias in Engels en Afrikaans in die Johannesburgse stadsaal aangebied het. (Volgens die Suid-Afrikaanse Musiekensiklopedie is die Messias reeds van 1939 af tradisioneel een aand in Afrikaans en ’n ander aand in Engels gesing, 'n meer waarskynlike weergawe.)

Asaf het ’n egte volkskoor geword wat in voortdurende aanvraag was op feestelike geleenthede soos Krugerdag (10 Oktober) en ander Afrikaanse kultuurfeeste in die Johannesburgse stadsaal, maar ook groot werke in die koorrepertorium aangedurf en deelgeneem het aan die operaseisoene onder John Connell. Volgens prof. Anton Hartman in "Die Goudstadse Afrikaner en musiek, 1925–1970" in Oorsig 1979, nr. 8 was dit ’n gelukkige toedrag van sake dat Keet en Connell ’n goeie verstandhouding gehad het. So is die Asafkoor en Johannesburg Philharmonic Choir op gelyke voet by musiekgeleenthede betrek en het die Asafkoor ook tydens die jaarlikse operaseisoene opgetree. Die Asafkoor het baie Afrikaanse sangers geleentheid gebied om in Johannesburg as soliste op te tree, onder andere Cecilia Wessels, Betsy de la Porte, Dirk Lourens, Dennis van Schoor, Jossie Boshoff (later mev. Hartman), Danie van der Heever en andere.

Mettertyd het Asaf 'n reputasie opgebou as een van die grootste koorverenigings in Suid-Afrika. Die repertoire het die Requiem van Mozart ingesluit, asook dié van Verdi sowel as Beethoven se Negende Simfonie, Mendelssohn se Elia en Bach se Matteuspassie. By talle geleenthede het die koor saam met die Johannesburgse Filharmoniese Vereniging opgetree en by volks- en feesgeleenthede 'n vername rol gespeel, byvoorbeeld by die hoeksteenlegging (1938) en inwyding (1949) van die Voortrekkermonument, die Van Riebeeck-fees (1952) en die jaarlikse Johannesburgse Musiekfees. Op dié fees, wat onder die direksie van Connell gestaan het, het die Asafkoor stukke vertolk uit operas soos Tannhäuser (Wagner), Die verhale van Hoffmann (Offenbach) en Carmen (Bizet), wat op 23 April 1945 in Afrikaans in die Empire-teater opgevoer is, die eerste opvoering van ’n opera in Afrikaans in Johannesburg. Van 1934 af het die koor ook gereeld meegewerk aan uitsendings van die SAUK, saam met wie se orkes hulle gereeld opgetree het.

Min is bekend aangaande Keet se bedrywighede buite die musiekwêreld. Hy het in 1963 ophou dirigeer. Danie van den Heever, wat in 1928 as 12-jarige by die koor aangesluit het, het Keet as voorsitter en dirigent opgevolg. Op sy 79ste verjaardag, op 21 Oktober 1963, is 'n spesiale huldeblyk aan hom gebring deur 'n konsert wat ter ere van hom in die Johannesburgse Stadskouburg aangebied is. Die hulde het ook 'n gedenkplaat ingesluit om sy dienste aan koorsang en die kulturele ontwikkeling van die Afrikaner aan die Witwatersrand te herdenk.

Waardering

Keet het 'n vurige geloof in die vormende invloed van koorsang op sangers en luisteraars gehad en hom tot die uiterste toe ingespan om deelname aan koorsang ook in ander sentrums te laat posvat, aldus prof. dr. Jacques P. Malan. Reeds in 1936 het ds. A. Stander van die NG gemeente Turffontein die rol van die Asafkore onder Keet se leiding in die opheffing van die Afrikaanse volk geloof toe Die Vaderland op 8 Oktober as volg berig onder die opskrif "Loof pragtige werk van Asafkore aan Rand": "Hy is bly dat diegene wat leiding neem, en veral mnr. Keet, hulle besig hou met die groot en werklik skone dinge, dinge wat dieper gaan as die ou liedjies soos 'Brandewyn laat my staan'."

Gesinslewe

Keet is in 1932 getroud met Helena van Blommenstein (gebore Perold), orreliste van die NG kerk Turffontein en begeleidster van die Asafkoor. Hulle het geen kinders gehad nie.