Makemake

Derde grootste dwergplaneet in die sonnestelsel

Makemake, amptelik (136472) Makemake (simbool: 🝼),[9] is die derde grootste dwergplaneet in die Sonnestelsel en een van die grootste Kuipergordelvoorwerpe (KGV's). Makemake het 'n deursnee wat gelykstaande is aan ongeveer driekwart van Pluto s'n en het een bekende natuurlike satelliet, S/2015 (136472) 1.[10] Die dwergplaneet het 'n uiters koue gemiddelde temperatuur van -243,2 °C (of 30 Kelvin), wat daarop dui dat sy oppervlak met metaan-, etaan- en moontlik stikstofysse bedek is.

Makemake   🝼
Makemake en sy maan, soos gesien deur die Hubble-ruimteteleskoop.
Makemake en sy maan, soos gesien deur die Hubble-ruimteteleskoop.
Ontdekking
Ontdek deur Michael E. Brown
Chad Trujillo
David Rabinowitz
Datum 31 Maart 2005
Kleinplaneet-benaming(136472) Makemake
Alternatiewe name2005 FY9
Kleinplaneet-kategorie Dwergplaneet
TNV
Plutoïde
(cubewano)[1]
Etimologie Makemake
Wentelbaaneienskappe[2][3]
Epog 28 Januarie 1955
(JD 2 435 135,5)
Afelium 53,074 AE
7,939 Tm
Perihelium 38,509 AE
5,760 Tm
Halwe lengteas 45,791 AE
6,850 Tm
Wentelperiode 309,88 jaar
(113 183 dae)
Gem. omwentelingspoed 4,419 km/s
Gem. anomalie 85,13°
Baanhelling 28,96°
Lengteligging van stygende nodus 79,382°
Periheliumhoek 298,41°
Natuurlike satelliete 1
Fisiese eienskappe
Gem. radius 750 km[4]
710 ± 30 km[5]
Oppervlakte ~6 300 000 km2
Volume ~1,59 km3
Massa ~321 kg (aanvaar)
(0,0005 aardmassas)
Gem. digtheid ~2 g/cm3 (aanvaar)
Oppervlak-
aantrekkingskrag
~0,4 m/s2
Ontsnapping-
snelheid
~0,75 km/s
Sideriese
rotasieperiode
7,771 ± 0,003 uur[6]
Temperatuur 30-35 K
Spektraaltipe: B-V = 0,83, V-R = 0,5
Skynmagnitude 16,7 (opposisie)[7][8]
Absolute magnitude -0,44[3]

Makemake is oorspronklik deur 'n sterrekundige span onder leiding van Michael Brown op 31 Maart 2005 ontdek, maar die ontdekking is eers op 29 Julie 2005 aangekondig. Die dwergplaneet is genoem na die mitologiese god Makemake, wat in die geloof van die Rapa Nui (die inwoners van Paaseiland) die god van die mensdom en vrugbaarheid is.

Satelliet wysig

Op 26 April 2016 het sterrekundiges wat waarnemings van die Hubble-ruimteteleskoop van April 2015 bestudeer het, die ontdekking aangekondig van ’n maan met ’n deursnee van ~175 km (vir ’n aangenome albedo van 4%) wat op ’n afstand van ≥21 000 km van Makemake af om hom wentel, met ’n wentelperiode van ≥12 dae (indien die wentelbaan rond is).[11][12] Dit het die voorlopige naam S/2015 (136472) 1 gekry,[10] maar word ook MK 2 genoem.

Die meeste ander groot Trans-Neptunus-voorwerpe, Eris, Haumea en Pluto, het minstens een natuurlike satelliet elk.

Wentelbaan en klassifikasie wysig

 
Wentelbane van die groot cubewano's in vergelyking met Pluto. (Makemake in blou, Haumea in groen, Pluto in rooi en Neptunus in grys).

In April 2019 was Makemake 52,5 AE van die Son af,[7][8] amper so ver as wat dit kan kom in sy wentelbaan. Dit volg ’n soortgelyke wentelbaan as Haumea: met ’n groot baanhelling van 29° en ’n gemiddelde eksentrisiteit van sowat 0,16. Tog is Makemake se wentelbaan effens verder van die Son in terme van beide sy halwe lengteas en perihelium. Sy wentelperiode is 308 jaar,[3] meer as Pluto se 248 jaar en Haumea se 285 jaar. Makemake en Haumea is albei op die oomblik ver van die sonnebaan – teen ’n hoek van amper 29°. Makemake kom nader aan sy afelium in 2033,[8] terwyl Haumea sy afelium vroeg in 1992 bereik het.[13]

Makemake is ’n klassieke Kuipergordelvoorwerp,[1] wat beteken sy wentelbaan is ver genoeg van Neptunus s’n af om oor die bestaan van die Sonnestelsel stabiel te bly.[14] Anders as plutino's, wat Neptunus se baan kan kruis vanweë hulle 2:3-baanresonansie met die planeet, het klassieke voorwerpe periheliums verder van die Son, onaangeraak deur Neptunus se versteurings.[15] Makemake het ’n resonansie van naby 11:6 met Neptunus.[16]

Galery wysig

Verwysings wysig

  1. 1,0 1,1 "MPEC 2009-P26 :Distant Minor Planets (2009 AUG. 17.0 TT)" (in Engels). IAU Minor Planet Center. 7 Augustus 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 November 2017. Besoek op 28 Augustus 2009.
  2. Marc W. Buie (5 April 2008). "Orbit Fit and Astrometric record for 136472" (in Engels). SwRI (Space Science Department). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Mei 2020. Besoek op 13 Julie 2008.
  3. 3,0 3,1 3,2 "JPL Small-Body Database Browser: 136472 (2005 FY9)". NASA Jet Propulsion Laboratory (in Engels). 26 Januarie 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Mei 2020. Besoek op 11 Junie 2008.
  4. (en) Stansberry, J.; Grundy, W.; Brown, M. (2008). "Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects: Constraints from Spitzer Space Telescope". The Solar System beyond Neptune. Universiteit van Arizona Pers: 161. arXiv:astro-ph/0702538. Bibcode:2008ssbn.book..161S.
  5. (en) Lim, T.L.; Stansberry, J.; Müller, T.G. (2010). ""TNOs are Cool": A survey of the trans-Neptunian region III. Thermophysical properties of 90482 Orcus and 136472 Makemake". Astronomy and Astrophysics. 518: L148. Bibcode:2010A&A...518L.148L. doi:10.1051/0004-6361/201014701.
  6. (en) A. N. Heinze en Daniel deLahunta, The rotation period and light-curve amplitude of Kuiper belt dwarf planet 136472 Makemake (2005 FY9), The Astronomical Journal 138 (2009), pp. 428–438. doi: 10.1088/0004-6256/138/2/428
  7. 7,0 7,1 (en) "AstDys (136472) Makemake Ephemerides". Departement Wiskunde, Universiteit van Pisa, Italië. Besoek op 19 Maart 2009.
  8. 8,0 8,1 8,2 (en) "Asteroid 136472 Makemake (2005 FY9)". HORIZONS Web-Interface. JPL Solar System Dynamics. Besoek op 1 Julie 2008.
  9. JPL/NASA (22 April 2015). "What is a Dwarf Planet?". Jet Propulsion Laboratory. Besoek op 19 Januarie 2022.
  10. 10,0 10,1 HubbleSite (Persuitreiking no. STScI-2016-18) (2016-04-26). "Hubble Discovers Moon Orbiting the Dwarf Planet Makemake". Persberig. http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2016/18/full/. Besoek op 2016-04-26. 
  11. "Hubble discovers moon orbiting the dwarf planet Makemake". EurekAlert! (in Engels). 26 April 2016. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 26 April 2016.
  12. Parker, A. (2 Mei 2016). "A Moon for Makemake". Planetary Society blogs (in Engels). Planetary Society. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 September 2019. Besoek op 2 Mei 2016.
  13. "Asteroid 136108 (2003 EL61)". HORIZONS Web-Interface. JPL Solar System Dynamics. Besoek op 4 Augustus 2008.
  14. Jane X. Luu; David C. Jewitt (2002). "Kuiper Belt Objects: Relics from the Accretion Disk of the Sun" (PDF). Annu. Rev. Astron. Astrophys. 40 (1): 63–101. Bibcode:2002ARA&A..40...63L. doi:10.1146/annurev.astro.40.060401.093818. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 9 Augustus 2007. Besoek op 4 Augustus 2008. {{cite journal}}: Onbekende parameter |last-author-amp= geïgnoreer (hulp)
  15. David Jewitt (Februarie 2000). "Classical Kuiper Belt Objects (CKBOs)" (in Engels). University of Hawaii. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Augustus 2008. Besoek op 4 Augustus 2008.
  16. Preliminary simulation of Makemake (2005 FY9)'s orbit and the 2009-02-04 nominal (non-librating) rotating frame for Makemake.

Eksterne skakels wysig