Missiel

'n Missiel is in militêre terminologie (ook bekend as 'n geleide missiel of 'n geleide vuurpyl), 'n geleide wapen in die lug wat in staat is om selfaangedrewe te vlieg, gewoonlik deur 'n straalmotor of vuurpylmotor. Missiele het vyf stelselkomponente: teikenstelsel, geleidingstelsel, vlugstelsel, enjin en plofkop. Missiele kom in tipes wat aangepas is vir verskillende doeleindes: grond-tot-grond en lug-tot-grondmissiele (ballisties, vaartuig, anti-skip, tenk, ens.), grond-tot-lugmissiele (en anti-ballisties), lug-tot-lugmissiele en anti-satelliet wapens.

'n R-36 ballistiese missiel gelanseer vanuit 'n Sowjet-silo.

Lugploftoestelle sonder aandrywing word na verwys as plofkoppe as dit deur 'n artillerie geskiet word en bomme as dit deur 'n vliegtuig gelos word. Ongeleide missiele word gewoonlik as vuurpylartillerie beskryf. Histories verwys die woord missiel na enige projektiel wat na 'n teiken gegooi, geskiet of aangedryf word; hierdie gebruik word vandag nog erken.

Daar is eers gedurende die Tweede Wêreldoorlog begin om missiele op noemenswaardige skaal te gebruik. Sedertdien is dié wapens baie ontwikkel, sodat dit vandag met dodelike gevolge aangewend word en 'n verskeidenheid van teikens kan uitwis. Die strategiese nut van die wapens was aanvanklik baie beperk, omdat die tegnologie om die wapens akkuraat te kan rig, destyds nie bestaan het nie.

Groot akkuraatheid is egter nie so 'n belangrike vereiste vir missiele wat kernwapens as plofkoppe gebruik nie, omdat die wapens verwoesting oor sulke groot gebiede kan saai. Gedurende die vroeë sestigerjare het die ontwikkeling van interkontinentale ballistiese missiele voorrang geniet bo dié van bemande bomwerpers.

Die voordele van strategiese interkontinentale ballistiese missiele bo dié van bemande bomwerpers is dat hulle ontsettend vinnig is, baie hoog vlieg en 'n groot reikafstand het. 'n Nadeel van die wapens is egter dat hulle nie soos bemande bomwerpers teruggeroep kan word nadat hulle gelanseer is nie. Gebeure tydens die Koue Oorlog het aanleiding gegee tot die ontwikkeling van ware interkontinentale ballistiese missiele, die verbetering van taktiese missielstelsels en later ook die ontwikkeling van missiele wat ander missiele in vlug kan vernietig.

Die groot moondhede beskik tans oor vreesaanjaende missielarsenale, wat vanuit versterkte silo's (berg- en lanseerskagte) in die grond of vanuit duikbote gevuur kan word. 'n Wye verskeidenheid taktiese missielstelsels wat verskillende tipes lanseerplatforms vir verskillende doeleindes gebruik, is ontwikkel. Huidige ontwikkelings behels veral die miniaturisasie van die elektroniese stelsels en, waar van toepassing, ook die kernplofkoppe. Die ontwikkeling van doeltreffende elektroniese geleidingstelsels is by die kruismissiele van groot belang.

Geskiedenis

Vir die doeleindes van hierdie artikel word 'n missiel beskou as 'n wapen wat afgevuur (gelanseer) word en dan met behulp van sy eie aandrywing aanpeil op 'n teiken waarvan die geografiese ligging vooraf ingeprogrammeer is of wat hy deur middel van interne stelsels self opspoor, ten einde dit met 'n plofkop te vernietig. 'n Missiel word as 'n militêre wapen beskou as dit 'n plofkop met ʼn konvensionele lading (plofstof), 'n chemiese plofkop (gifgas), 'n biologiese plofkop (bakterieë wat ernstige siektes veroorsaak) of 'n kernplofkop dra.

Die Siemens-Schuchert-werke in Duitsland het gedurende die Eerste Wêreldoorlog van die heel eerste geleide missiele ontwerp. Dit het bestaan uit 'n bom wat in 'n stroombelynde romp ingebou is en met behulp van dubbeldekkervlerke na 'n teiken gesweef het nadat dit uit 'n vliegtuig vrygelaat is. Die bom is met behulp van radiobeheer na sy teiken gestuur, maar daar is min oor die aanwending van die bom bekend. In dieselfde tyd het die Amerikaanse weermag ook 'n reeks vlieënde bomme ontwerp.

'n Klein dubbeldekkervliegtuigie wat van karton en papiermaché gebou is, het 'n lading van 135 kg gedra en die kragbron was 'n skroefenjin van 28 kW. Die vliegtuig kon op 'n vasgestelde kompasrigting tot 100 km ver vlieg, totdat 'n afstandmeter 'n meganisme geaktiveer het wat die vlerke laat afval en die bom so neergelaat het. Probleme wat met die ontwikkeling van die vliegtuig ondervind is, is te laat uitgestryk en dit is dus nooit in die Eerste Wêreldoorlog gebruik nie. Tussen die twee wêreldoorloë het die Britse Lugmag 'n vlieënde bom, RAE Larynx, wat met behulp van 'n stuuroutomaat gerig is, gebou.

'n Aantal gewone vliegtuie wat as teikens vir lugafweeroefeninge moes dien, is ook onbeman deur middel van radiobeheer laat vlieg. Met die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog het veral die Duitsers en die Russe baie navorsing oor missiele gedoen. Min is oor die Russe se werk bekend, maar die Duitsers het 'n aantal geleidingstelsels ontwikkel waarvan die beginsels vandag nog in missiele toegepas word. Die eerste praktiese geleide missiel is egter deur die Britte ontwerp. Dit was die Miles Hoopla, 'n klein houtvliegtuig met ʼn Gipsy Major-enjin wat 'n plofstoflading van 454 kg teen 483 km/h op 'n vooraf bepaalde roete kon dra.

Hoewel die missiel baie doeltreffend kon wees, het dit nooit die produksiestadium bereik nie. Die voorgangers van vandag se ballistiese missiele en kruismissiele was die Duitse A-4 ("V2") en Fieseler Fi 103 ("V1") uit die Tweede Wêreldoorlog - die eerste strategiese missiele wat met welslae gebruik is. Ná die Tweede Wêreldoorlog het die missiele 'n groot invloed op die ontwerp van die daaropvolgende geslag missiele gehad. Ander Duitse ontwikkelings tydens die Tweede Wêreldoorlog, soos die taktiese grond-tot-grondmissiel die Rheinbote, het 4 stadia gehad en is gebruik om teikens 200 km van die lanseerbasis af te vernietig.

Hierdie missiele is niks anders as 'n uitbreiding van die konsep van artillerie nie en dit bestaan vandag nog in die vorm van die Amerikaanse Lance en Honest John en die Sowjetunie se reeks Frog-missiele. Die Duitse weermag het in die oorlog ook 'n aantal lug-tot-grondmissiele met groot welslae gebruik. Die bekendste en dodelikste was die Fritz X, wat selfs slagskepe soos die Italiaanse Roma kon kelder. Die missiele is vanuit vliegtuie gelanseer en 'n operateur in die vliegtuig het die missiel met radiobeheer na die teiken gestuur. Die Geallieerde Magte het nie die gelyke van die missiel asook die Henschel HS 293-reeks (ook 'n lug-tot-grondmissiel) gehad nie.

Die HS 293 is aanvanklik met 'n radio beheer, maar dit is later so ontwikkel dat die operateur 'n televisiekamera voor in die missiel se neus gebruik het om die koers te bepaal en om te kyk of koersaanpassings doeltreffend is. By latere ontwikkelings is dun draadjies, waarmee elektroniese seine na die stuuroppervlakke gestuur is, gebruik om die missiel na die teiken te lei. Hierdie metode word vandag nog met dodelike effek in anti-tenkwapens gebruik: in die Oktober-oorlog van 1972 is 'n groot aantal Israeliese tenks byvoorbeeld met die Sowjet-vervaardigde AT-3 Sagger vernietig.

Gedurende die Tweede Wêreldoorlog het Duitsland 'n aantal grond-tot-lug-missiele ontwikkel om vliegtuie mee af te skiet. Die missiele, soos die Rheintochter, Wasserfall en Enzian, kon verbasende snelhede en hoogtes bereik. Probleme met die aanpeilingstelsels het egter veroorsaak dat hulle nie doeltreffend gebruik kon word nie. Die Geallieerde Magte se missiele het, op een tipe na, by dié van Duitsland en Japan afgesteek. Die Amerikaanse Lugmag het 'n aantal sweefbomme, die BG-, die GB- en die VB-reeks, gebruik.

Dit was gewone bomme wat vlerkies gehad het en deur radiobeheer na teikens gestuur kon word. 'n Aantal daarvan is met welslae gebruik, maar die volle potensiaal van so 'n stelsel kon eers met die ontwikkeling van laserrigtingstelsels aan die begin van die sewentigerjare ten volle benut word. Bomme was daarna in staat om ʼn laserstraal met besondere akkuraatheid na 'n teiken te volg. Die Israeli-aanval op 'n Irakese kernkragsentrale in 1981 is met behulp van die bomme uitgevoer.

In teenstelling met die BG-, die GB en die VB-reeks sweefbomme was die Bat, 'n selfaanpeilende missiel met 'n plofstoflading van 454 kg wat sy teiken, gewoonlik skepe, met behulp van radar opgespoor en daarna vernietig het. 'n Aantal Japanse skepe is in 1945 met die vliegtuiggelanseerde missiele vernietig. Ná die Tweede Wêreldoorlog is daar met die ontwikkeling van missiele voortgegaan en die oorwinnaars het baie uit die Duitse tegnologie geleer. Aanvanklik was die geleidingstelsel nie baie doeltreffend nie, en dit het meegebring dat klein teikens nie met akkuraatheid aangeval kon word nie.

Deur die missiele van 'n kernplofkop te voorsien, kan hulle ʼn groter oppervlakte vernietig en hoef hulle dus nie so naby aan 'n teiken te kom nie. Die eerste reeks strategiese ballistiese missiele was trouens nie baie akkuraat nie. Gedurende die vyftigerjare was die groot moondhede in die sogenaamde Koue Oorlog gewikkel. Die gevaar van vyandelike bomwerpers wat stede met kernwapens kon vernietig, het gelei tot die ontwikkeling van gesofistikeerde grond-tot-lugmissiele.

Die moondhede se vegvliegtuie was in groter mate met geleide lug-tot-lug-missiele toegerus om vyandelike bomwerpers te onderskep. Die hittesoekende Sidewinder-missiel was die eerste geleide lug-tot-lug-missiel wat in 'n geveg gebruik is. Die missiel is in 1958 deur F86 Sabrejagters van die Republiek China (Taiwan) gebruik om Kommunistiese Chinese MiG-17’s af te skiet. In hierdie tydperk is baie navorsing oor missielstelsels gedoen, en dit is in die sestigerjare in die praktyk toegepas en so verbeter dat missieltegnologie met rasse skrede vooruitgegaan het.

Die Sowjetunie het sy lugafweerstelsels in die Viëtnamoorlog feitlik ondeurdringbaar vir vyandelike vliegtuie gemaak, terwyl die VSA in dieselfde oorlog sy lug-tot-grond- en lug-tot-lug-missielstelsels baie verbeter het. Die doeltreffendheid van hierdie stelsels is in die oorloë van die sewentigerjare en die vroeë tagtigerjare bewys. Dit het die gang van oorloë, byvoorbeeld die Jom Kippoeroorlog, die Falkland-oorlog en die konflik in Libanon bepaal.

Gedurende die Jom Kippoeroorlog was die Israeliese Lugmag feitlik geneutraliseer deur die SA-6-stelsels, terwyl sy pantsermagte geweldige verliese as gevolg van die gebruik van AT-3 Sagger-missiele gelei het. Totdat teenmaatreëls getref kon word, was Israel baie na aan sy eerste nederlaag. Die Falkland-oorlog het die belangrikheid van missiele in moderne oorlogvoering verder beklemtoon. Volgens Britse bronne is sowat 70 Argentynse vliegtuie gedurende die konflik afgeskiet – die oorgrote meerderheid deur AIM-9 Sidewinder-lug-tot-lug missiele, Seacat- en Seadart-skip-tot-skipmissiele, asook Rapier- en Blowpipe-grond-tot-lug missiele.

Die trefkrag van lug-tot-grondmissiele, byvoorbeeld die Franse Exocet, is bewys toe die Britse skepe HMS Sheffield en die Atlantic Conveyer deur die missiele gekelder is. Die gebeurde het die wêreld verstom en dit sal waarskynlik 'n radikale verandering in militêre denke tot gevolg hê. 'n Minder bekende feit is die aanval op 'n Argentynse duikboot deur Britse Lynx-helikopters met Sea Skua-missiele. Die duikboot is as gevolg van die aanval gedwing om op die strand te loop. Die Israeli's het na die Jom Kippoeroorlog intensief gesoek na maniere om die missielbedreiging die hoof te bied.

Hulle het welslae behaal en die uitwerking daarvan was die totale uitwissing van die gevreesde Siriese grond-tot-lug-missielstelsel in die Bekaavallei gedurende die Libanonkonflik van 1982. Dit is vermag deur 'n klein, afstandbeheerde, onbemande vliegtuig oor die vallei te stuur. Die vliegtuigie het van sensors gebruik gemaak om die frekwensies van die radargeleidingstelsels van die missiele te identifiseer en na ʼn beheervliegtuig te sein. Grondaanvalvliegtuie wat gewapen was met lug-tot-grondmissiele en wat radarsensitiewe geleidingstelsels het, het die Siriese stellings aangeval.

Sodra die Israeliese vliegtuie op die toneel verskyn het, is die lugafweermissiele se radarstelle aangeskakel. Die lug-tot-grondmissiele is dan gelanseer en het die radarstelle se straling tot by die oorsprong daarvan gevolg. Die SAM's (grond-tot-lugmissiele) is so vernietig. Die Israeliese lugmag het ook talle moderne Sowjet-vervaardigde MiG-23-jagters (NAVO-kodenaam: Flogger) van die Siriese lugmag afgeskiet deur onder meer van ʼn Israeliese lug-tot-lugmissiel (Shafrir) gebruik te maak.

Dit, asook die verwoesting van die SAM's, het die Israeli's heerskappy in die lug besorg. Dit het meegebring dat Sirië nie weer tussenbeide wou tree nie, wat tot Israel se militêre oorwinning gelei het. Missielstelsels is nie noodwendig ingewikkeld of duur nie. Die bekende SA-7 (NAVO-kodenaam: Grail) kan selfs deur ongeskoolde soldate gebruik word. Die doeltreffendheid van die ongesofistikeerde wapen is talle kere bewys. Die SA-7 word van 'n buis op ʼn soldaat se skouer afgevuur en die missiel volg dan die hitteuitstralings van sy teiken se enjin.

Tydens die oorlog in die destydse Rhodesië is twee Viscountpassasiersvliegtuie met die missiele afgeskiet. Die voortdurende ontwikkeling en modernisering van missiele en hulle geleidingstelsels bly 'n noodsaaklikheid. Wat 'n paar jaar tevore nog as die modernste beskikbare stelsels beskou is, word gou verouderd. Gedurende die Libanese konflik (1982) is die Sowjet-ontwerpte lugafweerstelsel byvoorbeeld nog as uiters doeltreffend beskou.

Gedurende die Falklandkonflik het die Britte ook 'n teenvoeter vir die Exocet gevind: 'n ou Tweede Wêreldoorlog-taktiek, waarvolgens die missiel se radargeleidingstelsel verwar word sodat dit die teiken mis, is toegepas. Ontsaglike somme geld en 'n geweldige mannekrag-belegging is dus nodig om stelsels, wat buitendien 'n paar jaar later verouderd sal wees, te bly ontwikkel, en om weer met nuwe ontwikkeling te begin.

Werking

Aandrywing en beheer

Die aandrywing en rigtingbeheer van ʼn missiel is van groot belang omdat dit die missiel so vinnig en akkuraat moontlik met behulp van die geleidingstelsel by die teiken moet kry - voordat teenoptrede vanaf die teiken kan volg. Die aandrywingseenhede moet dus so ontwerp word dat dit die missiel so gou moontlik tot die effektiewe snelheid kan versnel en die snelheid kan handhaaf solank die teiken nog binne die perke van die geleidingstelsel se soekveld is. Rigtingverandering kan bewerkstellig word deur of die rigting van die stukrag op die een of ander manier te verander, of deur klein vlerkies aan die romp te gebruik.

Geleidingstelsels

Die geleidingstelsels se doeltreffendheid en akkuraatheid bepaal die welslae van 'n missiel. Die stelsels se doel is om 'n missiel se teiken op te spoor, te volg en die missiel naby genoeg aan die teiken te bring dat dit vernietig kan word. Die geleidingstelsels is die kwesbaarste faktor in die gebruik van missiele, omdat die teenstanders se teenmaatreëls gewoonlik op die verwarring van die geleidingstelsels berus. Dit veroorsaak dat die teiken gemis word.

Die eerste doeltreffende geleidingstelsel is in die Fi 103 (V1: die letter V verteenwoordig die Duitse woord Vergeltungswaffe, wat "vergeldingswapen" beteken) gebruik. Die missiel is so gestel dat dit 'n bepaalde kompasrigting met behulp van 'n stuuroutomaat kon volg. 'n Afstandmeter het die missiel op 'n bepaalde tyd grond toe laat duik, waar dit ontplof het.

Die Duitse A-4 (V2) was die eerste strategiese ballistiese missiel. Sy geleiding het berus op 'n stelsel van pendulums, giroskope en 'n versnellingsmeter, wat almal saamgewerk het om die missiel sy ballistiese baan te laat volg en ʼn teiken 300 km van die lanseerbasis af te vernietig. Moderne strategiese ballistiese missiele het ingeboude inersiegeleidingstelsels. Die posisie (ligging) van die teiken moet baie noukeurig in die geleidingstelsel ingeprogrammeer word.

Tydens vlug volg die missiel die vooraf bepaalde koers tot by die teiken. In duikbootgelanseerde missiele, soos die Polaris, moet die teiken se posisie deurlopend in die missiel ingeprogrammeer word om vir die duikboot se posisieveranderings te vergoed. Kruismissiele gebruik ook inersiegeleiding, dit wil sê die posisie van 'n teiken en die roete daarheen word vooraf ingeprogrammeer. Die stelsel word deur 'n "Tercom"-stelsel (terrain comparison) aangevul. Sensors verkry gedurende vlug inligting oor die terrein en dit word vergelyk met data oor dieselfde terrein wat in 'n rekenaar geberg is.

Indien die missiel van koers af is, word koersaanpassings gemaak totdat die 2 lesings ooreenstem, wat beteken dat die missiel weer op koers is. Vroeëre kruismissiele het van sterposisies gebruik gemaak om hul eie posisie te bepaal. Die eerste taktiese missiele wat met welslae gebruik is, is met radio's tot by hulle teikens gelei. Hoewel die stelsel baie vatbaar vir vyandelike steurings is, is dit sedert die eerste modelle baie verbeter. Dit word veral in lug-tot-grondmissiele soos die Martel gebruik.

Vroeëre missiele moes gestuur word deur middel van 'n visier wat op die teiken gerig is en wat in die lanseerplatform aangebring is. Koersaanpassings moes met behulp van radioseine gemaak word. Die lanseerplatform is só uiters kwesbaar gemaak omdat dit binne sig van die teiken, en trefafstand, moes bly en self dus maklik vernietig kon word. Die Martel en ander missiele van die nuwe geslag het 'n televisiekamera in die neus, en dit gee die operateur 'n duidelike beeld van die missiel se koers.

Koersaanpassings kan dus deur middel van radioseine gemaak word sonder dat die operateur self die teiken hoef te sien. Radarbevelsgeleiding was van die eerste metodes wat grond-tot-lugmissiele prakties toepasbaar gemaak het. Die Sowjetunie se SA- 2-missiel (Guideline) gebruik ʼn verskeidenheid van radars (waaronder een met die NAVO-kodenaam Fan Song) om teikens te volg. Die radar kan verskillende voorwerpe op verskillende golflengtes volg. Een golflengte word gebruik om die teiken, ʼn vliegtuig, te volg, terwyl die ander die missiel in vlug volg.

'n Rekenaar analiseer die 2 se roetes, maak die nodige koersveranderinge en wanneer die missiel en vliegtuig naby genoeg aan mekaar is, ontplof die plofkop op bevel van die rekenaar. Missiele wat op land of van helikopters af gelanseer word om teikens soos tenks aan te val, kan gelei word met behulp van dun draadjies wat elektroniese bevele na die missiel dra.

Aanvanklik moes die operateur die missiel oor die hele afstand tot by die teiken stuur, byvoorbeeld die vroeëre TOW-missiele (Tube-launched, Optically-tracked, Wire-guided). Latere ontwikkelings van dieselfde missiele het dit moontlik gemaak dat die operateur die teiken net deur middel van 'n optiese visier in sig hoef te hou en die missiel self nie in vlug hoef te volg en te stuur soos vroeër die geval was nie. By missiele soos die Exocet of die Kormoran word 'n metode wat aktiewe radardoelsoeking genoem word, gebruik om op 'n teiken aan te peil.

Dit berus daarop dat die lanseerplatform die teiken met radar opspoor en die algemene koördinate in die missiel se geleidingstelsel invoer. Ná lansering spoor die missiel die teiken met sy eie radarstelsel op en volg die weerkaatsing van sy radarenergie tot by die bron van die weerkaatsing. 'n Variant hiervan word in semi-aktiewe radardoelsoeking gebruik, en dit word veral in lug-tot-lugmissiele soos die Amerikaanse Sparrow gebruik. Voordat die missiel gevuur kan word, moet die teiken eers deur die aanvallende vliegtuig se radar bestraal word.

Wanneer die aanvaller die weerkaatste radarenergie terug ontvang, sluit die wapenstelsel die missiel se koers op die teiken. Dit word dan gevuur en peil op die teiken aan deur die weerkaatste radarstrale tot by die bron van weerkaatsing te volg. Die nadeel van die metode is dat die teiken die hele tyd in die aanvaller se radargolfveld moet bly sodat die weerkaatsing van radargolwe nie onderbreek word nie. Dit beteken dat die aanvaller vir die duur van sy missiel se vlug sy teiken moet volg, en dit maak hom baie kwesbaar vir teenaanvalle.

Verskeie grond-tot-lugmissiele (byvoorbeeld die SA-7 Grail) en lug-tot-lugmissiele (byvoorbeeld die Sidewinder en waarskynlik ook die Suid-Afrikaanse Whiplash-missiel) het 'n sensor wat baie sensitief vir infrarooi-uitstraling is. Enige vliegtuig in vlug, en veral stralers, is vanweë die hitte wat hulle motore produseer, baie kragtige bronne van infrarooi uitstraling. Wanneer 'n missiel gelanseer is, volg dit die bron van uitstraling, haal dit in en vernietig dit. Van die nuutste geleidingstelsels benut laserbestraling, en peil daarop aan. Hierdie stelsel is baie doeltreffend teen stilstaande teikens, soos in die Viëtnamese Oorlog en in Libanon se Bekaavallei bewys is.

Teenmaatreëls

Die meeste teenmaatreëls teen geleide missiele berus op die verwarring of steuring van die geleidingstelsels. Ballistiese missiele word baie moeilik onderskep omdat hulle geleidingstelsels in vlug selfstandig is en daar nie daarmee ingemeng kan word nie. Hul geweldige vinnige snelhede en die hoogte waarvandaan hulle hul teikens nader, is ook ʼn probleem. Hulle kan ook nie net van koers af gedwing word nie, want waar hulle ook al ontplof, sal hulle baie skade aanrig.

'n Baie doeltreffende teenmaatreël bestaan in die Sowjetunie, waar 'n antiballistiese missiel, die ABM 1-8 (Galosh), ontwerp is. Die missiel is radardoelsoekend en spoor aanvallende ballistiese missiele op wanneer hulle die aarde se atmosfeer binnekom en vernietig dit daar. Die Britse Vloot was die enigste in die Westerse wêreld wat 'n teenmissielmissiel tydens die Koue Oorlog beskikbaar gehad het. Dit is die Seawolf-stelsel, waarvan die doeltreffendheid gedurende die Falkland-oorlog bewys is.

Aanvallende missiele soos die Exocet word met behulp van radar op die teikenskip opgespoor en alle data word in 'n sentrale rekenaar ingevoer. Die rekenaar besluit of die voorwerp vyandelik is, bereken die roete, snelheid en tyd voor trefslag en vuur die teenmissielmissiel. Die teenmissielmissiel word na die aanvallende missiel gelei en vernietig dit voordat dit skade kan aanrig. Afhangende van die hoogte van die aanvallende missiel, kan die Seawolf deur middel van radar of televisie tot by die teiken gelei word.

Radiogeleide missiele kan maklik van koers af gedwing word deur die radiokommunikasie tussen die missiel en operateur te versteur. Radarbeheerde missiele kan verwar word deur 'n Tweede Wêreldoorlogtaktiek met die kodenaam Window te gebruik. Geleidingstelsels se radarontvangs word verwar deur ʼn "wolk" van aluminiumfoeliestrokies deur die lug te laat val. Die strokies se lengtes word bepaal deur radargolflengtes, want bepaalde lengtes weerkaats die ooreenstemmende radargolwe terug. Die wolk (ook chaff genoem) vorm vir 'n radarstel 'n groter "teiken" en trek die missiel aan. Die teiken kan ook heeltemal deur die wolk verberg word. Dit is maar een van die talle bestaande radarteenmaatreëls.

Infrarooisoekende (hittesoekende) missiele kan van spoor af gebring word as die teikenvliegtuig direk na die son vlieg en dan skielik van rigting verander. Die missiel sal die vliegtuig volg en skielik voor ʼn keuse van hittebronne te staan kom. Gewoonlik sal die son, omdat dit so 'n kragtige hittebron is, die missiel aantrek. 'n Variant hiervan is om ʼn aantal ligfakkels agter 'n vliegtuig vry te laat. Dit kan ook die hittesoekende missiele, veral in die nag, verwar.

Vir elke geleidingstelsel word daar teenmaatreëls ontwikkel en vir elke teenmaatreël word daar weer ander taktieke toegepas om dit te fnuik, ensovoorts. Missieltegnologie en die meganismes wat as verdediging teen missiele moet dien, word dus voortdurend ontwikkel. Sodra die een party 'n skynbare oorhand het ontwikkel sy teenstander 'n maatreël wat die "ewewig" versteur. Solank as wat missiele 'n doeltreffende wapen bly, sal die toestand voortduur.

Strategiese missiele

Die meeste moderne strategiese missiele is ballistiese missiele aangesien hulle die vyand se hartland oor groot afstande met uiters kragtige kernwapens kan tref. Die vrees wat die vernietigingskrag van die missiele afdwing, verminder die moontlikheid dat moondhede met kernwapens mekaar sal aanval.

'n Ballistiese missiel is 'n militêre vuurpyl wat die grootste gedeelte van sy vlug aflê sonder om van motore gebruik te maak. Aan die begin van die vlug (die voortstuwingsfase) word die missiel van die lanseerbasis af in 'n bepaalde rigting aangedryf, totdat dit, na ʼn paar minute, 'n snelheid van ongeveer 8 km/s (rofweg 25 000 km/h) en 'n hoogte van 40 tot 50 km bereik. Genoeg momentum word in die fase opgebou om die missiel sonder die verdere gebruik van motore met 'n bestendig-verminderende vaart te laat styg tot ongeveer 1 000 tot 1300 km, met ander woorde tot buite die aarde se atmosfeer.

Hierna keer die vuurpyl na die aarde terug in ‘n baan wat bepaal is deur die rigting en snelheid van die vuurpyl aan die, einde van die voortstuwingsfase. Die laaste deel van die missiel se vlug, die eindfase, geskied in die aarde se atmosfeer. Die missiel beweeg dus in 'n boog waarin daar slegs gedurende die eerste fase van aandrywingseenhede gebruik gemaak word. Ballistiese missiele word volgens hulle reikafstand en die aard van hulle lanseerbasisse in klasse ingedeel. Ballistiese missiele wat op land gestasioneer is, val in die volgende klasse:

• Interkontinentale ballistiese missiele: langafstandmissiele met ʼn reikafstand van meer as 6 500 km.

• Tussenafstand- ballistiese missiele: langafstandmissiele met ʼn reikatstand van tussen 2 500 en 6 500km.

• Middelafstand- ballistiese missiele: missiele met 'n reikafstand van tussen 800 en 2500 km. Die Amerikaanse luggelanseerde Skybolt behoort tot die klas.

• Kortafstand- ballistiese missiele: missiele met 'n reikafstand van slegs 800 km of minder. Hierdie klas missiele, wat die Amerikaanse Honest John- en die Russiese Frogkategorie insluit, word as taktiese wapens beskou omdat hulle van die slagveld af gevuur word.

Die Amerikaanse luggelanseerde ballistiese missiele AGM-69 SRAM, behoort ook tot die klas. Die missiel het 'n trefafstand van ongeveer 180 km en word sedert 1972 gebruik. Die Amerikaanse kortafstand ballistiese missiele kan met "enhanced radiation"-plofkoppe (neutronbomme) toegerus word. Die SRAM's kan kernplofkoppe met 'n lewering (yield) van 200 kT (kiloton) dra. Duikbote lanseer missiele wat tot die klas duikbootgelanseerde ballistiese missiele behoort.

Die missiele het dieselfde reikafstand as interkontinentale ballistiese missiele. Die missiel se akkuraatheid word uitgedruk as die CEP (circular error probability) of 'n straal, bereken vanaf 'n middelpunt (die teiken), van 'n sirkel waarbinne die helfte van die afgevuurde missiele te lande kom. Moderne ballistiese missiele het ʼn CEP van 150 tot 400 m. 'n Klein CEP dui dus op 'n hoë mate van akkuraatheid, wat deur die navigasiestelsel moontlik gemaak word.

Die effek van die wapens word in terme van die dodelikheid (kill factor of K-faktor) daarvan uitgedruk. Die missiel se dodelikheid word bereken op grond van sowel die CEP as die lewering (yield of plofkrag). Die CEP beïnvloed die K-faktor meer as die lewering, wat beteken dat die akkuraatheid 'n baie belangrike faktor is. Kernplofkopmissiele wat groot stede aanval, hoef nie so akkuraat te wees nie, omdat 'n kernplofkop op enige plek groot skade oor groot oppervlaktes aanrig. Wanneer kernbomme teen siviele teikens gebruik sou word, is dit 'n terreurmiddel.

Die doel hiervan is om 'n bevolking sielkundig te beïnvloed en om 'n streek se infrastruktuur in duie te laat stort weens die chaos wat so ʼn aanval veroorsaak. Missiele wat vyandelike strategiese-missielbasisse aanval, moet 'n hoë K-faktor hê omdat hulle teikens baie klein en versterk is. Hulle moet dus baie akkuraat wees (‘n klein CEP). Sedert die vyftigerjare het ʼn aantal lande hulle eie arsenale van strategiese ballistiese missiele opgebou. Die lande is veral die VSA, Rusland, Brittanje, Frankryk en die Volksrepubliek China.

Hierdie lande het groot somme geld aan die vervaardiging van kernwapens bestee, asook aan die verdere ontwikkeling daarvan. Die vuurpyle self is verfyn sodat hulle 'n kleiner CEP het, gouer gelanseer kan word en 'n groter trefafstand het. Die plofkoppe is tegnologies ook verder ontwikkel, en die belangrikste variant is die MRV's (Multiple Reentry Vehicles), 'n plofkop wat ʼn aantal kernbomme binne-in het. Gedurende die missiel se eindfase versprei die plofkop die bomme oor 'n groot gebied, wat beteken dat een missiel 'n aantal kernbomme op een slag op verskillende plekke kan werp.

'n Verdere modernisering van die konsep is die MIRV's (Multiple Independently-targeted Re-entry Vehicles), wat inhou dat elke bom op 'n vooraf bepaalde maar verskillende teiken gerig kan word. Een aanvallende missiel kan met ander woorde vooraf bepaalde stede oor 'n groot gebied vernietig. In teorie beteken dit dat een Russiese SS-17-missiel die stede Washington DC, Baltimore, Philadelphia en New York kan verwoes. Die stelsels is onlangs aangepas sodat elke inkomende bom doelsoekend is. Hulle word Maneuverable Re-entry Vehicles genoem (afkorting: MSRV, ter onderskeiding van MRV).

Die inkomende bomme is versterk sodat hulle bestand is teen ABM's (Anti-Ballistiese Missiele) en kan ook die verdedigende stelsels met 'n aantal foptegnieke probeer verwar. Die MIRV's bied twee militêre voordele: Die kernbomme het ʼn beter kans om deur verdedigingstelsels te kom omdat die stelsels skielik deur 'n groot aantal vinnigbewegende voorwerpe oorval word. Die dodelikheid van een missiel word ook verhoog.

Een van die grootste gevare verbonde aan MIRV's, is dat geen doeltreffende wapenbeperkingmaatreël toegepas kan word nie: Daar kan vasgestel word hoeveel missiele die teenstanders het deur spioenasie-satellietfoto's te analiseer, maar die foto's kan nie 'n aanduiding gee van die getal kernbomme in die plofkop nie. Die modernste missiele in die Amerikaanse arsenaal is die Minuteman 111-interkontinentale ballistiese missiel en die klas is met MIRV's toegerus.

Aan die ultramoderne MX-stelsel word op die oomblik nog gewerk. Daar kan slegs gespekuleer word oor die gehalte van die Sowjetmissieltegnologie, maar kenners meen dat die wapens kragtiger en akkurater is as die van die VSA en dat die land 'n groter voorraad daarvan as die VSA het. Die VSA het gedurende die sewentigerjare sy strategiese voorsprong ten opsigte van missieltegnologie (en wat getalle betref) verloor. Rusland het ook 'n baie groter aantal tussen- en middelafstand-ballistiese missiele as die VSA.

Die Verenigde Koninkryk het sy eie tussenafstandmissiel, die Blue Streak, ontwikkel, maar die verdere ontwikkeling is weens stygende koste gekanselleer. Frankryk het met sy SSBS-program 'n klein arsenaal opgebou en die missielstelsel het 'n trefafstand van 3 500 km. Baie min is oor die stelsels van die Volksrepubliek China bekend, maar daar word vermoed dat hulle missiele Moskou sal kan tref omdat Rusland van sy eie ABM-(anti-ballistiese missiel) verdedigingstelsels geherrangskik het om ook dekking teen ʼn moontlike aanval uit die rigting van China te gee. Die meeste ballistiese missiele wat landbasisse het, word in versterkte ondergrondse silo's (berg-en-Ianseerskagte) in gereedheid gehou.

Omdat die moderne missiele 'n baie klein CEP het, is die missiele selfs in die versterkte silo's baie kwesbaar. ʼn Moondheid kan vandag nie meer seker wees daarvan dat hy ʼn teenaanval na 'n kernbomaanval sal kan loods nie, want die moontlikheid bestaan dat al sy eie missiele totaal vernietig kan wees. Om die probleem te oorkom, is kernaangedrewe duikbote ontwikkel wat ballistiese missiele kan dra, want dit is baie moeilik om hulle op te spoor en dan te vernietig. Die bestaan van hierdie duikbote waarborg dus ʼn teenaanval, en dit kan 'n vyandelike moondheid afskrik daarvan om eerste 'n aanval te loods.

Die Amerikaanse Vloot het die eerste kernaangedrewe duikbote wat ballistiese missiele kon dra en lanseer, gebruik. Die duikboot USS George Washington het die era ingelui en was toegerus met Polaris-missiele wat een kernplofkop kon dra. Die Polaris-missiele is voortdurend gemoderniseer en het uiteindelik tot die Polaris A3 ontwikkel. Dit het 'n trefafstand van 4 600 km en is vandag nog in gebruik. Die Polaris-missiele is mettertyd vervang deur die Poseidon-missiele, wat 'n MIRV met 10 kernbomme van 50 kiloton elk asook 'n aantal teenmaatreëlmeganismes dra.

Voordat ballistiese missiele 'n praktiese moontlikheid was, is daar in die vyftigerjare in strategiese aanvalsbehoeftes voorsien deur kruismissiele te ontwikkel. Die destydse Fi 103 se tegnologie is as uitgangspunt gebruik. Kruisermissiele is nie vuurpyle nie, maar eerder onbemande vliegtuie wat sogenaamde lugademende motore gebruik om dit deurgaans aan te dryf en nie slegs vir 'n gedeelte van hul vlug nie, soos in die geval van ballistiese missiele. Hulle kan ook - anders as ballistiese missiele wat 'n vaste baan volg - gedurende die vlug van snelheid en rigting verander.

Na die Tweede Wêreldoorlog het die VSA aanvanklik baie aandag aan kruisermissiele bestee, en dit het in 1954 tot die ontwikkeling van die Matador, met 'n trefafstand van 800 km, gelei. Daarna het die Snark en die uiters gevorderde Navaho, albei met 'n trefafstand van 10 000 km, gevolg. AI hierdie missiele kon een kernbom dra op sendings wat selfs vandag nog in vergelyking met die van moderne kruisermissiele as kompleks beskou sou word. Die projekte is egter gekanselleer toe die klem en aandag in die begin van die sestigerjare na die ontwikkeling van ballistiese missiele verskuif het, en die ontwikkeling van kruisermissiele verwaarloos is.

Die enigste missiel wat in die tydperk ontwikkel is en wat nog in gebruik is, is die luggelanseerde Hounddog. Ander lande het ook kruismissiele ontwikkel, byvoorbeeld die Britse Bloodhound ('n lugafweermissiel) en die Sowjetunie se luggelanseerde Kipper. Gedurende die sestigerjare het die Sowjetunie voortgegaan om kruisermissiele te bou en te ontwikkel, en 'n voorsprong bo die Weste is sodoende spoedig opgebou. Hulle magte was toegerus met die Kangaroo, 'n luggelanseerde missiel met ʼn trefafstand van 700 km, asook oppervlak-tot-oppervlakmissiele soos die Shaddok en ook die Styx, waarmee Egiptiese aanvalstuie die Israeliese torpedojaer Eilat in die Sesdaagse Oorlog gekelder het.

'n Latere ontwikkeling van die Styx, die SS-N-11, word nou algemeen in die Russies Vloot gebruik. Gedurende die sewentigerjare het die Westerse moondhede hernieude belangstelling in die gebruik van kruismissiele getoon, omdat nuwe tegnologiese ontwikkelings die kruisermissiel 'n baie doeltreffende wapen gemaak het. Aanvanklik het die VSA baie aandag aan luggelanseerde kruisermissiele soos die Tomahawk, 'n baie doeltreffende missiel, gegee.

Destyds is die Sowjet-vloot se tegnologiese voorsprong ingehaal en nuwe missiele, soos die Frans-ltaliaanse Otomat en die Amerikaanse Harpoon, was hierna doeltreffender as hulle Sowjet-soortgenote. Die 2 magsblokke, die Warskou-verdragslande en NAVO, het kruisermissiele in gebruik wat van die grond, lug of see gelanseer kan word en hul teikens akkuraat kan vind. Omdat die meeste kruismissiele se reikafstand tot 800 km beperk is, word hulle as taktiese missiele beskou, maar word in hierdie artikel saam met strategiese missiele geklassifiseer op grond van hulle oorsprong en die tegnologiese ontwikkelings wat 'n nuwe klas strategiese kruisermissiele tot stand gebring het.

Verstommende nuwe ontwikkelings in die tegnologie met betrekking tot die navigasie-, aandrywings- en geleidingseenhede, het die ontwikkeling van langafstandkruisermissiele moontlik gemaak. Die nuwe klas missiele het 'n vermoë wat met die van tussenafstandballistiese missiele vergelykbaar is. Hulle geniet die voordeel van baie gesofistikeerde geleidingstelsels, wat dit vir die missiel moontlik maak om baie laag - ongeveer 200 m hoog - te vlieg, en om hindernisse en lugafweerstellings te vermy deur om hulle te vlieg en steeds die teiken te bereik.

Hierdie vermoë maak dit ʼn gedugte wapen. Die navigasiestelsel is so akkuraat dat die missiele se CEP kleiner is as die van baie interkontinentale ballistiese missiele. Hulle is ook heelwat goedkoper om te vervaardig en in stand te hou as ballistiese missiele, maar omdat hulle relatief stadig vlieg, kan hulle opgespoor en vernietig word. Onderskepping kan vermy word omdat die missiele die vermoë het om elektroniese teenmaatreëlapparaat te dra, en dit kan vyandelike opsporingsmaatreëls bemoeilik.

Taktiese missiele

Taktiese missiele het gewoonlik ʼn kort reikafstand en hulle plofkoppe kan konvensionele plofstof, laeleweringkernwapens, chemiese en biologiese plofkoppe dra. Hulle word deur vegtende magte op die slagveld gebruik, en het nie ten doel om, soos strategiese wapens, as afskrikmiddel te dien nie. Altesaam vier basiese kategorieë taktiese missiele kan onderskei word:

- Missiele wat van die grond af gevuur word om grondteikens aan te val: die oppervlak-tot-oppervlak-missiele (afkorting: SSM, vir Surface tot Surface Missiles).

- Missiele wat van die oppervlak na lugteikens gevuur word (afkorting: SAM, vir Surface tot Air Missiles).

- Missiele wat van die lug na die oppervlak gevuur word (afkorting: ASM, vir Air to Surface Missiles).

- Missiele wat in die lug van een vliegtuig na 'n ander gevuur word (afkorting: AAM, vir Air to Air Missiles). (Sowel see as grond word in hierdie verband deur die woord oppervlak omvat. Skip-tot-skipmissiele word met ander woorde as oppervlak-tot-oppervlakmissiele beskou. Die kategorieë word slegs gerieflikheidshalwe gebruik, omdat van die missiele verskillende lanseerplatforms gebruik. Die Exocet word byvoorbeeld as ASM of SSM gebruik.)

Grond-tot-grondmissiele

Ongeleide SSM's is op groot skaal in die Tweede Wêreldoorlog gebruik. Die bekendstes is die Duitse Nebelwerfer en die Sowjetunie se Katyusha (ander name Stalin-orrel of Rooi Oog). Albei tipes is as artillerie gebruik om met hulle vuurpyle 'n groot oppervlakte met plofstof te besaai. Ander bekende tipes wat op die slagveld gebruik is, is die Duitse Panzerfaust en Panzerschreck en die Amerikaanse Bazooka.

Eersgenoemde twee se invloed kan vandag nog in die ontwerp van die Sowjetunie se RPG-2- en RPG-7-reeks gemerk word. Die Amerikaners het ook die Calliope gebruik, 'n vuurpyl met 'n kaliber van 100 mm, waarvan 60 op 'n slag van 'n Sherman-tenk afgevuur kon word. Die Britse vloot het soortgelyke vuurpyle gebruik om landteikens van skepe af te bombardeer voordat 'n infanterielanding plaasgevind het. Nie een was egter doelsoekende of geleide vuurpyle nie.

Hulle is soos kanonkoeëls gevuur in 'n poging om 'n teiken direk te tref. Tot in die sestigerjare het leërs die konsep toegepas, en die gesofistikeerdste ontwikkeling hiervan word deur die Amerikaanse Honest John (ʼn missiel met 'n reikafstand van 35 km wat konvensionele of kernplofkoppe dra) en die Sowjetunie se Frog, ook 'n missiel wat konvensionele of kernplofkoppe tot 25 km ver kan werp, verteenwoordig. Kortafstand- ballistiese missiele word as taktiese SSM's beskou.

Vuurpyle soos die Amerikaanse Lance, met 'n reikafstand van 100 km, die Sergeant, met ʼn reikafstand van 150 km, en die Pershing, met 'n reikafstand van 200 tot 800 km, is missiele met inersiegeleiding, maar is bedoel om taktiese ondersteuning aan grondmagte te gee. Hulle doen dit deur laeleweringkernbomme of neutronbomme op teikens te werp. 'n SSM wat reeds in 'n oorlog gebruik is, is die Sowjetunie se Scud, waarmee Egipte die Israeliese grondteikens gedurende die Jom Kippoeroorlog aangeval het.

'n Afsonderlike subklas missiele het ontstaan om vyandelike gepantserde voertuie mee uit te skakel. Hierdie missiele is feitlik almal met behulp van draadjies, of in die geval van nuwe missiele met laser, op die teikens gerig. Die doeltreffendheid van die missiele is in veral die oorloë in die Midde-Ooste en Viëtnam bewys. Die bekendste draadgeleide missiele is die Amerikaanse TOW, wat ook van helikopters gevuur kan word, die Sowjetunie se Sagger en Swatter, die Britse Vigilant, die Duitse Cobra en die Franse SS 11.

By nuwe ontwikkelings word van optiese straalgeleiding gebruik gemaak, byvoorbeeld die Shillelagh, ʼn Amerikaanse missiel wat uit ʼn kanon gevuur word, of die meer moderne Copperhead, wat met behulp van laser gerig word. SSM's raak 'n groot deel van moderne oorlogskepe se bewapening uit. Die Israeliese vloot het gedurende die Jom Kippoeroorlog nege Egiptiese en Siriese vaartuie met hulle Gabriel-missiel gekelder. Hierdie missiel is sedertdien aan die Suid-Afrikaanse Vloot gelewer. Die Exocet, oorspronklik ʼn skip-tot-skip-wapen, is in die Falkland-oorlog met welslae as 'n ASM gebruik.

Grond-tot-Iugmissiele

Grond-tot-lugmissiele word gebruik as verdedigingswapen teen vliegtuie wat te hoog vlieg om deur grondvuur - wat kanonvuur en masjiengeweervuur insluit – getref te word. Moderne missiele het nou ook die potensiaal om laagvlieënde vliegtuie te tref, en daarom vorm die wapens vandag die belangrikste komponent van enige lugafweerstelsel.

Die ontwikkeling van SAM's het gedurende die Tweede Wêreldoorlog begin toe die Geallieerde Magte en die Spilmoondhede geprobeer het om hulle lugafweervermoë te vergroot. AI die pogings was onsuksesvol, met uitsondering van die gevorderde Duitse Wasserfallstelsel wat egter nie operasioneel gebruik is nie. Na die Tweede Wêreldoorlog het die groot moondhede baie aandag aan SAM's gegee. Die VSA het in die vyftigerjare die Nike-Ajax-, die Nike-Hercules-, asook die skipgelanseerde Talos-, Tartar- en Terrier-missielstelsel in gebruik geneem.

Die stelsels is verbeter en gemoderniseer tot die weergawe wat vandag standaardtoerusting op Amerikaanse skepe is, naamlik die Standard. Sommige AAM's is ook aangepas vir gebruik as SAM's op skepe. Voorbeelde hiervan is die Sea-Sparrow en die baie doeltreffende Sea-Phoenix. Die mode met Amerikaanse SAM's is die Hawk-, die Chaparral- en die Mauler-stelsel, maar hulle is duur en gesofistikeerd. Die Redeye-stelsel is ontwerp om voetsoldate teen aanvallende vliegtuie te beskerm.

Redeye is ʼn hittesoekende missiel wat van ʼn infanteris se skouer gevuur word en dan self op die teiken aanpeil. Die SA-7 (Grail) van die Sowjetunie maak van dieselfde konsep gebruik. Die Russe het 'n baie doeltreffende lugafweerstelsel ontwerp, wat veral in die Viëtnamese Oorlog en die Jom Kippoeroorlog gewys het wat in hom steek. Die bekendste missiele in die arsenaal is die SA-2 (Guideline), SA-3 (Goa), SA-4 (Ganef) en die SA-6 (Gainful). Israel kon doeltreffende teenmaatreëls teen SA-2- en SA-3-missiele toe pas, maar 'n groot aantal jagbomwerpers is deur die SA-6-missiele afgeskiet.

Gedurende die sewentigerjare het Westerse lugmagte groot ontsag vir hierdie missiele gehad. Sirië se ontplooiing van die missiele in die Bekaavallei in 1982 het ʼn diplomatieke krisis laat ontstaan omdat die missiele so 'n groot gevaar vir die Israeliese lugmag ingehou het. (Die uitwissing van die missiele deur Israel later daardie jaar is met groot verligting deur die Westerse moondhede beskou as ʼn demonstrasie van die voorsprong wat Westerse tegnologie het.)

ʼn Nuwe missiel, die SA-9 (Gaskin), is waarskynlik in die Persiese Golfoorlog tussen Iran en Irak deur albei lande gebruik. Britse missiel tegnologie is in die Falkland-oorlog as baie gevorderd bewys en met Seadart- en Seacat-SAM's is letterlik tientalle aanvallende Argentynse vliegtuie afgeskiet. Hoewel hulle nog nie in gevegte getoets is nie, is ander Europese missiele soos die Franse Roland, asook die Croatale / Cactus, wat deur Suid-Afrika gebruik word, baie doeltreffend.

Lug-tot-grondmissiele

Lug-tot-grondmissiele is reeds intensief in die Tweede Wêreldoorlog gebruik, as geleide missiele en as ongeleide missiele. Grondaanvalsvliegtuie van die Britse Lugmag (RAF) se Tweede Taktiese Lugmag en die Amerikaanse Vyfde Lugmag het na die inval in Normandië die Duitse grondmagte gevoelige slae toegedien deur ongeleide vuurpyle te gebruik. Na die Tweede Wêreldoorlog is die klem by die ontwikkeling van geleide missiele op die vergroting van die reikafstand geleë. Die ontwikkeling word gedemonstreer deur die reikafstand van missiele soos die Amerikaanse Rascal (180 km) en die latere Britse Blue Steel (900 km).

Die koms van die ballistiese missiele, wat die probleem van reikafstand doeltreffend opgelos het, het ʼn klemverskuiwing laat plaasvind na die ontwikkeling van werklik doeltreffende kortafstand- taktiese missiele. Die missiele is met dodelike gevolge in die oorloë van die sestiger-, sewentiger- en tagtigerjare gebruik.

Die Amerikaanse Bullpup-missiel is in Viëtnam, die Jom Kippoeroorlog en in die Libanon-konflik gebruik. Die Shrike-missiel is in die oorloë as anti-SAM's gebruik, aangesien dit die radaruitstralings van SA-2- en SA-3-missiele se geleidingstelle kon volg en die missiele op hulle lanseerplatforms kon vernietig. Die Standard- en Maverick-missiel is ook in Viëtnam en die Jom Kippoeroorlog gebruik om klein, belangrike teikens met groot akkuraatheid aan te val.

Frankryk beskik oor gevorderde ASM-tegnologie en het onder meer die Martel- en AS-tipe missiele ontwerp. Frankryk se bekendste missiel is egter die ASM-weergawe van die AM 39 Exocet, wat deur Argentynse Dassault Super Etendard-vegters gelanseer is om HMS Sheffield te kelder. Min is omtrent die Sowjetunie se ASM's bekend, maar die Kelt is as doeltreffend bewys. Swede het 'n gesofistikeerde RB 05-ASM ontwikkel, wat deur die SAAB AJ 37 Viggen afgevuur kan word.

Lug-tot-lugmissiel

Die eerste suksesvolle lug-tot-lugmissiele is operasioneel deur Duitsland in die Tweede Wêreldoorlog gebruik. Messerschmitt Me 262 A-straaljagters het byvoorbeeld ongeveer 40 bomwerpers van die Geallieerde Magte met die ongeleide lug-tot-lugmissiele afgeskiet. 'n Radiogeleide missiel, die Hs 298, is met welslae ontwikkel, maar die verdere ontwikkeling daarvan is in 1944 gestaak. 'n Meer gesofistikeerde geleide missiel, die X-4, is in Duitsland ontwikkel, maar was nie voor die einde van die oorlog vir operasionele gebruik gereed nie. Die missiel is met behulp van draadjies tot by sy teiken gelei.

Die welslae van dié missiel het bewys dat lug-tot-lugmissiele 'n praktiese konsep is en dat die gebruik van draadjies as geleidingsmiddel heeltemal teen teenmaatreëls bestand is. Ná die Tweede Wêreldoorlog is baie aandag aan die ontwerp van lug-tot-lugmissiele gegee. Soveel klem is op die vermoëns van die missiele gelê dat 'n generasie jagters net met missiele bewapen is en geen kanonbewapening gehad het nie. Die filosofie is gedurende die Viëtnamese oorlog as 'n fout bewys toe missiele nie so betroubaar blyk te gewees nie.

Talle Amerikaanse vegters het hulle gedurende luggevegte in die posisie bevind dat al hulle missiele gelanseer is en hulle geen ander wapens gehad het om mee terug te veg nie. Sedertdien het straaljagters weer 'n kanonbewapening bykomend tot missiele gekry, veral nadat die Israeli's die doeltreffendheid van die wapen in moderne lugoorlogvoering gedurende die Sesdaagse Oorlog bewys het. Lug-tot-lugmissiele is nogtans die belangrikste komponent van ʼn hedendaagse vliegtuig se bewapening, omdat dit as 'n wapenstelsel baie meer buigsaam is as kanonne. Lug-tot-lugmissiele is vir die eerste keer op grootskaal in die Sesdaagse Oorlog gebruik en daarna in die twee Indo-Pakistaniese oorloë.

Die VSA se ervaring met lug-tot-lugmissiele in luggevegte oor Noord-Viëtnam het die beperkinge van lug-tot-lugmissiele duidelik aan die lig gebring. Toe die Jom Kippoeroorlog in 1973 uitbreek, was die meeste tekortkominge reeds oorbrug, en het Israel die Sparrow- en Sidewinder-missiele, wat deur die VSA verskaf is, met goeie resultate gebruik. AI hierdie konflikte het ook getoon dat die Sowjetunie se missieltegnologie beslis nie swak met dié van die Weste vergelyk nie - veral nie as die welslae van Egiptiese vlieëniers met Sowjet-vliegtuie en -missiele in 1973 in ag geneem word nie.

Amerikaanse Grumman F-14 Tomcat-jagters het twee Siriese Sukhoi's in 1981 afgeskiet deur vermoedelik Sparrow-missiele te gebruik. Britse Sea Harrier-jagters het 'n aantal Argentynse vliegtuie in luggevegte met gemoderniseerde Sidewinders afgeskiet. Die Israeliese Lugmag het die Siriese Lugmag vernederend verslaan met F15-Eagle-, F16- Fighting Falcon- en Kfir-jagters wat met Amerikaanse en Israeliese missiele toegerus was. Die Siriese Lugmag het op sy beurt weer die modernste Sowjettoerusting, soos die MiG-23 Flogger, gehad.

Die algemeenste Amerikaanse lug-tot-lugmissiele is die Sparrow, Sidewinder, Super Falcon en die uiters gevorderde Phoenix. Die Britte gebruik, afgesien van die Amerikaanse missiele, hul eie Red Top, terwyl Frankryk die Super 530 en die R550 Magic ontwerp het. Laasgenoemde is aan die Suid-Afrikaanse Lugmag verskaf om die Dassault Mirage F1's mee te bewapen. Suid-Afrika het vermoedelik ook 'n hittesoekende missiel, Whiplash, ontwikkel, wat daartoe instaat is om supersoniese teikens te onderskep en te vernietig.

Sien ook

• MGM-140 ATACMS

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409605, volume 19, bl. 102