Mordechai Anielewicz

Mordechai Anielewicz (1919 – 8 Mei 1943) was die bevelvoerder van die Żydowska Organizacja Bojowa ("Joodse Gevegsorganisasie"), ook bekend as die ŻOB, tydens die Warskou Ghetto Opstand.

Mordechai Anielewicz
Bynaam(e)	"Klein Engel" (Aniołek)
Geboortedatum	1919
Geboorteplek	Wyszków, Pole
Sterfdatum	8 Mei 1943
Sterfplek	Warskou, Pole
Lojaliteit	Pole
Diens/Tak	Żydowska Organizacja Bojowa
Rang	Kommandeur
Veldslae/oorloë	Opstand in die Warskou-ghetto
Toekennings	Kruis van Valour Kruis van Grunwald

'n Monument opgerig ter herinnering aan Mordechai Anielewicz, by die kibboets Yad Mordechai in Israel.

Mordechai Anielewicz se gedenksteen in Wyszków.

Hy is as deel van 'n arm gesin gebore in Wyszków naby Warskou en het die leier van die Sionistiese jeugbeweging, "Hashomer Hatzair" geword na hy sy hoërskoolstudies voltooi het. Op 7 September, 1939, 'n week na die inval van Pole deur Nazi-Duitsland, het Anielewicz met die lede van sy groep uit Warskou ontsnap na die oostelike streke met die hoop dat die Poolse leër die Duitsers sou kon teenhou. Na die Rooi Leër die Oos-Pole beset het, het Anielewicz probeer om die Roemeense grens oor te steek na die destydse Britse Mandaat Palestina (vandag Israel, Jordanië en sommige Palestynbeheerde gebiede). Hy is egter gevange geneem en in 'n Sowjetse tronk gegooi. Hy is kort daarna vrygelaat en na die Warskou Ghetto teruggeneem.

Daar verneem Anielewicz dat ander Joodse vlugtelinge, jeugbeweginglede en politieke groepe vlug na Vilnius, Litaue, wat toe onder Sowjetse beheer was. Hy het ook daarheen gegaan om sy kollegas te oorreed om mense terug na Pole te stuur om aan te hou veg teen die Duitsers. Hy het in Januarie 1940 na Warskou teruggekeer met sy meisie, Mira Fuchrer. Daar het hy jeuggroepe georganiseer en instruksies gegee, deelgeneem aan ondergrondse publikasies, vergaderings en seminare georganiseer en ander groepe in verskeie stede besoek.

In die somer van 1942 het Anielewicz die suidwestelike deel van Pole besoek - wat deur Duitsland geannekseer was - om 'n gewapende versettingsbeweging te probeer organiseer. Met sy terugkoms in Warskou het hy uitgevind dat 'n grootskaalse deportering na die Treblinka verdelgingskamp plaasgevind het en dat slegs 60 000 van die ghetto se 350 000 Jode nog daar was. Hy het by die ŻOB aangesluit en was in November as die hoofbevelvoerder aangewys. Vroeg in 1943 was 'n verbinding met die Poolse regering, wat in ballingskap in Londen was, gemaak en het die groep wapens ontvang van die Poolse ondergrondse bewegings aan die "Ariese" kant van die stad.

Op 18 Januarie, 1943, het hy 'n sleutelrol gespeel in die eerste opstand in die Warskou ghetto en het daarin geslaag om die meerderheid Jode te red van die tweede vlaag Jode wat na die verdelginskampe gedeporteer is. Hierdie insident van gewapende versetting was 'n inleiding tot die Warskou Ghetto Opstand wat begin het op 19 April en Duitse groepe geveg het tot die onderdrukking daarvan op 16 Mei, 1943. Anielewicz het selfmoord gepleeg, saam met sy meisie en baie van sy personeel, in die ŻOB skuilplek by Miłastraat 18, na in gevangenisneming deur die Duitsers onvermydelik geword het. Sy liggaam is nooit gevind nie en dit word algemeen aanvaar dat dit na nabye krematoriums geneem is soos al die ander Joodse oorledenes. In 1944 is die Virtuti Militari, die Poolse militêre kruis, postuum aan hom toegeken deur die Poolse regering in ballingskap.

Die kibboets Yad Mordechai in Israel is na hom vernoem en 'n monument is ter herinnering aan hom daar opgerig.

In moderne media

• Anielewicz is 'n sleutelfiguur in Harry Turtledove se alternatiewe geskiedenis reeks Worldwar.
• Hank Azaria speel die rol van Anielewicz in die 2001 televisierolprent "Uprising".

Verder leesstof

• Yitzhak ("Antek") Zuckerman, A Surplus of Memory : Chronicle of the Warsaw Ghetto Uprising (A Centennial Book), ISBN 0-520-07841-1.

Eksterne skakels

• Mordecai Anielewicz artikel van die Jewish Virtual Library.
• Mordecai Anielewicz artikel Geargiveer 24 Junie 2007 op Wayback Machine van die Grange Museum Warskou Ghetto webwerf.