Mostert se meul
Mostert se meul in Mowbray is die enigste oorblywende windmeul in 'n werkende toestand in Suider-Afrika. Omdat die maal van koring een van Suid-Afrika se oudste nywerhede is, is die meul een van die bekendste historiese besienswaardighede in die land. Die meul is ernstig beskadig op 18 April 2021 tydens 'n bosbrand. Na die vernietigende brand is 'n restourasieproses van stapel gestuur om die meul tot sy vorige glorie te herstel.[1]
Geskiedenis
wysigDie plaas Welgelegen het in 1756 die eiendom geword van Jacob van Reenen. Aan die einde van die eeu erf sy seun Dirk Gysbert dit en weens die jaartal op een van die balke, word aanvaar dat hy die klein plaaswindmeul laat bou het. Op sy beurt verkoop hy die plaas aan sy skoonseun Sybrand Mostert. Voor 1873 was die meul reeds nie meer in gebruik nie. Na verskeie ander eienaars koop Cecil John Rhodes die plaas in 1891 en word dit deel van die landgoed Groote Schuur. In sy testament bemaak Rhodes die landgoed (dus ook die meul) aan die volk van Suid-Afrika. In 1935 was die meul so vervalle dat die staat met die steun van die Nederlandse regering en die organisasie De Hollandsche Molen die Groningse meulbouersbedryf Th. Bremer opdrag gee om dit te herstel. Die wieke was 'n geskenk van die Nederlandse volk. Op 1 Februarie 1936 is die gerestoureerde meul in die aanwesigheid van die eerste minister, J.B.M. Hertzog, heropen. By daardie geleentheid is ook koring gemaal. Deur die jare heen het die meul weer agteruitgegaan, deels ook omdat die meul nie gebruik is nie. Besorgde inwoners van Kaapstad het die organisasie “Vriende van Mostert se meul” gevorm en in 1995 het dieselfde Nederlandse firma weer restourasiewerk uitgevoer. Kanonkop by Brackenfell het oorspronklik die meulstene vir die Kaapse windmeulens gelewer.
'n Bovenkruier en grondzeiler
wysigKenners verwys na hierdie soort windmeul as 'n klein bovenkruier en 'n grondzeiler. Bovenkruier beteken dat die geriete kap kan ronddraai sodat die wieke en seile optimaal wind vang. By hoë windmeulens is daar 'n ent bo die grond 'n balkon al langs die grondvlak. Hierop loop die meulenaar om die wieke en die seile na die wind te span. By 'n klein windmeul kan dit egter van die grond af gedoen word. Vandaar die naam grondzeiler.
Vriende van Mostert se meul
wysigHierdie groep entoesiaste hou die meul in 'n werkende toestand. Een maal per maand werk vrywilligers as meulenaars.
Ligging
wysigMostert se meul staan op die hoek van Rhodes-rylaan (die suidelike verlenging van De Waal-rylaan, M3) en Rhodeslaan in Mowbray. Die Rhodes-gedenkteken en die Universiteit van Kaapstad is aan die westekant teen Duiwelspiek.
Monumente
wysigNa die restourasie van die meul in 1936 is die dorsvloer ook herstel. Albei is in 1940 tot gedenkwaardighede verklaar.
Bibliografie
wysig- Fransen, Hans: A guide to the old buildings of the Cape. Kaapstad: Jonathan Ball, 2004. ISBN 1-86842-191-0
- Oberholster, J.J.: Die historiese monumente van Suid-Afrika. Kaapstad: Kultuurstigting Rembrandt van Rijn vir die Raad vir Nasionale Gedenkwaardighede, 1972. ISBN 0-620-00191-7
- Walton, James: Watermills, windmills and horse mills of South Africa. Kaapstad: Struik, 1974. ISBN 0-86977-040-3
Verwysings
wysig- ↑ Foto's: Tweede asem vir Mostert se Meul ná brand. Maroela Media (9 Julie 2022). URL besoek op 9 Julie 2022.
Eksterne skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Mostert se meul.- (en) Webwerf van die vriende van Mostert se meul
