NG gemeente Bothaville

Die NG gemeente Bothaville is 'n gemeente in die Vrystaatse Sinode van die Nederduitse Gereformeerde Kerk met sy middelpunt op die dorp Bothaville. Dit is die moedergemeente van die dorp. Bothaville-Noord het in 1960 afgestig en Meyerhof in 1975. In 2014 het Bothaville 108 doop en 392 belydende lidmate gehad (vergeleke met 273 en 689 in 1985), Bothaville-Noord 191 en 553 (317 en 697 in 1985) en Meyerhof 94 en 404 (397 en 810 in 1985). In 1960, kort voor die Noord-gemeente se afstigting, het die moedergemeente 1 600 belydende en 1 000 dooplidmate gehad, 251 meer as die drie gemeentes se totaal in 2014. Die kindertal het met 607 afgeneem.

Gerard Moerdyk het die moederkerk op Bothaville ontwerp.

Ds. Christoffel Jacobus Snyman was van 1893 tot 1896 Bothaville se eerste NG leraar. Hy het de bediening in 1891 betree en was agtereenvolgens ook leraar van Wolmaransstad (die eerste leraar), Ventersburg, Thaba 'Nchu, Harrismith, Wakkerstroom en Vryheid, waar hy sy emeritaat aanvaar in 1928. Hy sterf op 14 Oktober 1937.

Die NG kerk Bothaville. Dit word beskryf as die argitek Gerard Moerdijk se eerste ontwerp vir 'n kerkgebou.

Ds. T.C. Dönges, vader van die kabinetsminister Eben Dönges, was leraar van Bothaville van 1896 tot 1903. Hy het sy emeritaat in 1929 aanvaar.

Bothaville se ou pastorie het die gemeente gedien tot 'n nuwe omstreeks 1964 gebou is.

Ds. Jacobus Joubert Krige was leraar hier van 1911 tot 1922.

Ds. Jacob Rabie en sy geneem afgeneem toe hy die eerste leraar van Memel was. Op Bothaville het hulle net van 1922 tot 1924 gebly.

Ds. Ebersöhn, hier saam met sy gesin afgeneem tydens sy dienstyd van 1920 tot 1925 in die NG gemeente Roodepoort, was leraar van Bothaville van 1925 tot 1933, toe hy gedemitteer word.

Agtergrond

Tydens die tweede helfte van die 18de eeu was daar reeds erkende gemeentes op Klerksdorp, Kroonstad en Hoopstad. Weens die geweldige uitgestrektheid van dié gebied asook die ontoereikendheid van die destydse vervoermiddels het die behoefte ontstaan aan 'n meer sentrale plek vir die beoefening van godsdienstige aktiwiteite. Van die vooraanstaande inwoners uit die sentrale deel van die gebied het vergaderings gehou en uiteindelik besluit om die plaas Botharina van die heer T.L. Botha aan te koop vir £7 000. Driehonderd erwe is uitgemeet en sommige is verkoop ten einde geld te bekom vir die bou van 'n kerk. Die eerste gemeente is dan ook gestig in Oktober 1891 met ds. C.J. Snyman as eerste leraar. Sy bediening het geduur tot kort voor die uitbreek van die Tweede Vryheidsoorlog. Die dorp Bothaville is eers in 1893 ná vertoë van die kerkraad gestig.

Die woonhuis van O.T. Carey op die hoek van Fontein- en Kerkstraat was die eerste pastorie, en dié gebou, sowel as die meeste van die dorp se ander geboue, het dieselfde lot tydens die Oorlog gedeel toe alles afgebrand is, maar die kerk, hoewel baie verniel, het behoue gebly. Ná ds. Snyman se vertrek het ds. Theophilus Christiaan Dönges, die vader van die latere kabinetsminster Eben Dönges, hier waargeneem van 1896 tot 1903. Hy is opgevolg deur ds. C.H. Boshoff, wat tydens sy bediening hier op 10 Julie 1909 oorlede is. Dit was 'n swaar slag vir die gemeente toe hy sy eie lewe neem.

Ds. Krige se vrugbare bediening

Hierna was die gemeente 18 maande lank vakant terwyl sewe vergeefse beroep uitgebring is tot ds. J.J. Krige van die NG gemeente Indwe aan die begin van 1911 die beroep hierheen aangeneem het. Hulle moes van Indwe af per trein na Kroonstad kom en vandaar met kar en perde na Bothaville vervoer word. Hulle huisraad is met ossewaens op Kroonstad gehaal. Hulle het toe met die Smaldeelpad gekom van Kroonstad waar hulle omtrent drie myl uit die dorp uit op die Odendaalsrus-pad ontmoet is. By die pastorie het die kinders hulle toegesing: "Bring my die ou, ou tyding." Verskillende adresse is ter verwelkoming voorgelees, onder meer van die kerkraad en gemeente, die skool en die dorpsraad. Destyds was daar nog nie motors nie en so was ds. Krige soms amper heelweek van die pastorie af weg op huisbesoek. Sy salaris was £350 per jaar, maar hy moes sy eie kar en perde voorsien. In sy tyd is verenigings soos die CSV en Jongeliede-debatvereniging gestig. Daar was nog geen saal beskikbaar nie en alle vergaderings moes in die skool, wat uit twee klaskamers bestaan het, gehou word.

Bothaville se ou kerk was baie primitief met 'n grondvloer en familiebanke en 'n klein platvorm langs die preekstoel waar die klein huisorrel gestaan het om die gemeente te begelei in sang. Mev. Krige was orreliste teen geen vergoeding nie en het ook die kore afgerig. Sy het die moedertak van die Oranje-Vrousendingbond op 12 April 1912 in die pastorie gestig toe nege lede aansluit. Dié klein getal het dadelik aan die werk gespring en al was die inkomste klein weens die slegte gesindheid jeens die sending, is hulle nie ontmoedig nie. Mev. Krige het ook die KSK gestig, en wel op 15 Oktober 1912. Vanaf 1919 het mev. H.S. du Plessis mev. Krige met die speel van die orrel tydens eredienste gehelp.

Eerste ringsitting op Bothaville

Die eerste ringsitting is in April 1912 op Bothaville gehou. Destyds het dit as die Ring van Heilbron bekendgestaan. Buiten Heilbron en Bothaville, was die ander gemeentes in die ring Kroonstad, Parys, Koppies, Vredefort, Odendaalsrus, Bultfontein en Hoopstad. Teen omstreeks 1916 is die Vrystaatse Kerk in vyf ringe verdeel: Noordelijke Ring (waarin Kroonstad die oudste gemeente was en waartoe Bothaville ook behoort het), Oostelijke Ring (Harrismith was die oudste gemeente), Westelijke Ring (Fauresmith was die oudste gemeente), Zuidelijke Ring Smithfield was die oudste gemeente) en Centrale Ring (Winburg was die oudste gemeente). Met die plaaslike ringsitting van 1912 moes die besoekende predikante weens gebrek aan huisvesting in die pastorie tuisgaan. Die ou kerk is ingerig vir ringsvergaderings en 'n groot tent is opgeslaan waar die moederkerk later gebou sou word. Spesiale dienste is gehou en 'n groot herlewing het onder die jong mense ontstaan. Hier het ds. Ferreira van Koppies en eerw. Velleman opgetree.

Kerkbou

Aan die begin van 1918 is begin met die bou van die kerkgebou wat sowat £14 000 sou kos. Die hoeksteen is op 6 April 1918 deur ene ds. Radloff gelê, waarskynlik ds. F.G.T. Radloff, vroeër van Bloemfontein, Hoopstad en Krugersdorp, wat in 1914 sy emeritaat aanvaar het en op 4 Oktober 1928 oorlede is. Die argitekte was Frank Emley en Gerard Moerdijk. Die kerk sou ingewy word op 10 tot 12 Oktober 1919, programme was al gedruk, maar weens onvoorsiene omstandighede kon dit eers van 2 tot 4 April 1920 ingewy word. Die gemeente het op 28 Maart 1920 van die ou kerk afskeid geneem. Die orrel kon nie betyds kom nie en is by 'n latere geleentheid ingewy. Die susters van die gemeente met 'n mooi bydrae van die Helpmekaar het vir die geld gesorg.

Nadat ds. Krige die swaarkry van die verdeeldheid van die 1914-rebellie deurleef het asook die griepepidemie van 1918 toe 14 lidmate gesterf het, neem hy in 1922 die beroep aan na die NG gemeente Krugersdorp. Daar sou hy bly tot sy dood op 29 Oktober 1936. Hy en sy vrou is albei op Krugersdorp begrawe.

Latere predikante

Ná 'n kort tydjie het ds. Jacob Rabie die beroep na Bothaville aangeneem. Hy was voorheen predikant op Memel. Op Bothaville het hy net van 1922 tot 1924 gebly. In 1925 neem ds. P.J. Ebersohn die beroep hierheen aan en bly aan tot 1933. Onder sy bediening is die eerste welsynsvereniging, naamlik die Kindersorgvereniging, deur ene mnr. Bruins van die departement van arbeid op Bothaville gestig. Hierdie vereniging het saam met die kerk baie vir die mindergegoedes gedoen. Die volgende predikant was ds. G.D. Wessels wat die beroep hierheen in 1934 aangeneem het. In 1941 vier die gemeenskap die 50-jarige bestaan van die kerk en dorp.

Ds. Wessels vertrek in 1942 na Heilbron en word in 1943 opgevolg deur ds. J.F. de Vos, wat egter die volgende jaar uit die NG Kerk tree. Ds. Dirk Human het in 1945 hierheen gekom en vertrek in 1949 na Coligny. Mev. Human het die plaaslike Oranje-Vrouevereniging op 12 November 1945 gestig. Van 1948 tot 1951 was ds. J.M.C. van den berg die eerste medeleraar, maar vertrek na Skoonspruit in die Wes-Transvaal. Ds. A.P. Louw was leraar van 1950 tot 1952 en neem toe die beroep na Vredefort aan. Sy opvolger was ds. Heyns van Heilbron wat hier gewerk het van 1952 tot 1965. Syne was die langste dienstermyn tot in daardie stadium. Ds. E.J. Lombard is in 1953 bevestig en het gebly tot 1960.

Saam het di. Heyns en Lombaard die kerk hernu. Dit het eers 'n rooi teëldak gehad, maar dit het so gelek dat besluit is om 'n sinkdak op te sit. Ook tydens hulle bediening is die kerksaal gebou. Bothaville-Noord het op 13 Februarie 1960 afgestig. Ds. De Waal was die eerste leraar. Die nuwe gemeente se kerkgebou is van 8 tot 9 Junie 1963 ingewy. Ds. De Waal bly tot 1964 toe hy 'n beroep aanneem na Hermanus. Op 25 Julie 1964 is ds. Greeff in die Noord-gemeente verwelkom.

In dié tyd het die moedergemeente 'n nuwe pastorie gebou en is die ou pastorie en sy grond aan die departement van onderwys gegee. Nadat die moedergemeente byna 'n jaar vakant was, neem ds. Kemp van Warden die beroep aan.

Enkele leraars

• Christoffel Jacobus Snyman, 1893 tot 1896
• Theophilus Christiaan Dönges, 1896 tot 1903
• Christoffel Hendrik Boshoff, 1903 tot 1909 (oorlede in die amp)
• Jacobus Joubert Krige, 1911 tot 1922
• Jacob Rabie, 1922 tot 1924
• Petrus Johannes Ebersöhn, 1925 tot 1933 (gedemitteer)
• Gerhardus Daniel Wessels, 1934 tot 1942
• Jacob Francois de Vos, 1943 tot 1944 (tree uit die NG Kerk)
• Dirk Cornelis Hendrik Human, 1945 tot 1949
• Jan Mattheus Christiaan van den Berg, 1948 tot 1951
• Abraham Petrus Louw, 1950 tot 1952
• Johannes Eysele Lombaard, 1953 tot 1960
• Irenee Emilè Heyns, 1952 tot 1965
• Richard Cutler Heathcote Kemp, 1966 tot 1975 (waarna eerste leraar van die dogtergemeente Meyerhof)
• Philippus Arnoldus Griesel, 1976 - 1977 (aanvaar sy emeritaat; van 1978 tot 7 Augustus 1980 Bothaville-Noord, toe hy finaal emeriteer)

Leraarsgalery

• 
  Ds. G.G. Wessels was Bothaville se leraar van 1934 tot 1942.
• 
  Ds. D.C.H. Human was leraar hier van 1945 tot 1949, toe hy na die NG gemeente Coligny vertrek.
• 
  Ds. J.M.C. van den Berg was medeleraar hier van 1948 tot 1951.
• 
  Ds. A.P. Louw het net van 1950 tot 1952 hier gestaan.
• 
  Ds. I.E. Heyns en gesin toe hy leraar was van Middelburg, Kaap van 1943 tot 1946. Hy het op Bothaville gestaan van 1952 tot 1965.
• 
  Ds. en mev. R.C.H. Kemp, pastoriepaar van 1966 tot hy op 14 September 1975 die eerste leraar van die dogtergemeente Meyerhof geword het. Daar het hy gebly tot sy aftrede op 24 April 1994.

Bronne

• Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• Olivier, ds. P.L., 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.

Sien ook

• Gereformeerde kerk Bothaville

Eksterne skakels

• Die gemeente se kerkgebou soos te sien op Google Maps. Dis geleë by Kerkstraat 5. URL besoek op 24 November 2014.