Paris
Paris, ook bekend as Alexander (Grieks: Ἀλέξανδρος, Aléxandros),[1] die seun van koning Priamos en koningin Hekuba van Troje, kom in ’n paar Griekse legendes voor.
Hiervan is seker die bekendste sy weglopery met Helena, die koningin van Sparta, wat een van die oorsake van die Trojaanse Oorlog was. Later in die oorlog maak hy Achilles met ’n pyl in die hak (of hiel) dood, nes Achilles se ma, Tetis, voorspel het.
Die naam "Paris" is moontlik van Luwiese afkoms en kan vergelyk word met "Pari-zitis", soos in die naam van ’n Hetitiese skriba.[2]
Mitologie wysig
Kinderjare wysig
Paris was die kind van koning Priamos en koningin Hekuba. Net voor sy geboorte het sy ma gedroom sy skenk die lewe aan ’n brandende fakkel. Die orakel Aisakos het dit vertolk as dat Paris die val van Troje sou bewerkstellig. Op die dag van Paris se geboorte het Aisakos verder voorspel dat enige kind van ’n Trojaanse koninklike wat op daardie dag gebore word, doodgemaak sou moes word om die koninkryk te red, omdat dit die kind is wat die profesie sou laat waar word. Koning Priam het egter sy lewe gespaar. Hekuba kon ook nie die kind doodmaak nie, ondanks die aansporing van die priesteres van Apollo.
Koning Priamos het die kind toe vir sy hoofveewagter, Agelaos, gegee om die kind weg te vat en dood te maak. Agelaos kon dit nie oor sy hart kry nie en het die baba op die berg Ida gelos sodat hy self daar doodgaan. ’n Beerwyfie het egter die kind aan haar laat drink. Toe Agelaos ná agt dae terugkeer, was hy verbaas om te sien die kind lewe nog en hy het hom huis toe geneem in ’n rugsak (Grieks: pḗra, vandaar die volksetimologie van Paris se naam) om as sy eie kind groot te maak. Hy het na Priamos gegaan met die tong van ’n hond as bewys dat hy die baba doodgemaak het.
Paris se adellike geboorte is verraai deur sy uitsonderlike aantreklikheid en intelligensie. Toe hy nog ’n kind was, het hy ’n bende beesdiewe voorgekeer en die beeste wat hulle gesteel het, teruggeplaas in die trop. So het hy die naam Alexander ("beskermer van mense") verdien.[3]
Paris se stokperdjie was later om Agelaos se bulle teen mekaar te laat baklei. Een bul het aanhou wen en Paris het dit toe teen ander veewagters se bulle laat veg. Sy bul het elke keer gewen. Eindelik het Paris ’n goue kroon as beloning aangebied aan enige bul wat syne klop. Ares het gereageer deur homself in ’n bul te verander en het Paris se bul maklik geklop. Paris het die kroon sonder huiwering aan Ares gegee. Dit was dié skynbare eerlikheid in sy oordeel wat die gode van die berg Olimpus aangespoor het om Paris die beoordelaar te maak in ’n goddelike kompetisie tussen Hera, Afrodite en Atena.
Paris se beslissing wysig
Zeus het gehoor dat hy, nes sy pa, Kronos, deur een van sy seuns omvergewerp sou word. Volgens nog ’n profesie sou ’n seun van die seenimf Tetis, op wie Zeus verlief was, groter as sy pa word.[4] Moontlik om dié rede[5] het Zeus opdrag gegee dat Tetis met ’n ouerige sterflike koning, Peleus, trou.[6]
Al die gode is na Peleus en Tetis se troue genooi en hulle het baie presente gebring.[7] Zeus het egter opdrag gegee dat Hermes die godin van onenigheid, Eris, by die deur wegwys.[8] Sy was beledig en het ’n geskenk van die deur af gegooi:[9] ’n goue appel met die boodskap "vir die mooiste een".[10] Hera, Atena en Afrodite wou al drie die appel hê. ’n Rusie het tussen die godinne ontstaan.
Eindelik het Zeus aan Hermes opdrag gegee om die drie godinne na Paris te neem. Nadat hulle in die fontein van Ida gebad het, het hulle nakend voor hom verskyn – óf om sy guns te probeer wen óf op versoek van Paris. Paris kon nie besluit wie die mooiste is nie, en die godinne het hom probeer omkoop. Atena het hom wysheid en die vermoëns van die grootste vegters aangebied; Hera het hom politieke mag en beheer oor die hele Asië aangebied; en Afrodite het hom die liefde van die beeldskoonste vrou in die wêreld, Helena van Sparta, aangebied. Paris het in Afrodite se guns beslis en die appel aan haar toegeken.
Helena was egter reeds getroud met koning Menelaos van Sparta (’n feit wat Afrodite nagelaat het om te noem). Dus moes Paris by Menelaos se paleis inbreek en Helena steel. In ander weergawes het Eros, ook bekend as Kupido, haar met ’n pyl geskiet en toe sy Paris sien, het sy op hom verlief geraak. Sy het toe self saam met hom gegaan.
Die Spartane se ekspedisie na Troje om Helen terug te kry is die mitologiese basis van die Trojaanse Oorlog. Voor die beeldskone Helena se troue, toe haar pa ’n man moes kies uit haar baie vryers, wat van die magtigste mans in Achaje ingesluit het, het hy almal laat belowe om sy keuse te verdedig, maak nie saak wie hy kies nie.
Toe Paris Helena wegneem, is hulle aan hulle belofte herinner. Die hele Griekeland het dus teen Troje opgeruk om Helena terug te bring na Sparta en die oorlog het begin.
Trojaanse Oorlog wysig
In Homeros se Ilias word Paris uitgebeeld as onbekwaam en lafhartig. Hoewel hy self sy tekortkominge as vegter erken, is dit sy broer Hektor wat hom verkleineer toe hy weghardloop van ’n tweegeveg met Menelaos wat die uitkoms van die oorlog moes bepaal.[11]
Vroeg in die verhaal veg Paris en Menelaos ’n tweegeveg om die oorlog sonder verdere bloedvergieting te probeer beëindig. Menelaos klop Paris maklik, maar Afrodite lok Paris weg voor die einde van die tweegeveg. Paris gaan terug na sy kamers, waar Helena by hom bly.[12] Paris se tweede poging om te veg loop net so sleg af: In plaas daarvan om met die hand teen die Griekse held Diomedes te veg, wond Paris hom met ’n pyl in die voet.
Later, nadat hy Hektor en ander Trojaanse helde doodgemaak het, sterf Achilles toe Paris hom met Apollo se hulp in die voet skiet.
Eindelik is Paris self noodlottig geword. Ná sy dood het sy broer Deifobos met Helena getrou. Hy is eindelik deur koning Menelaos doodgemaak terwyl Troje heeltemal verwoes is.
Verwysings wysig
- ↑ Of Alaksandu van Wilusa.
- ↑ E. Laroche, Les noms des Hittites (Paris: 1966), 325, 364; aangehaal in Calvert Watkins, “The Language of the Trojans”, Troy and the Trojan War: A Symposium Held at Bryn Mawr College, October 1984, red. Machteld Johanna Mellink (Bryn Mawr, Penn: Bryn Mawr Commentaries, 1986), 57.
- ↑ "Archived copy". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Junie 2006. Besoek op 15 Julie 2006.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ Scholiast oor Homeros se Ilias; Hyginus, Fabulae 54; Ovidius, Metamorfoses 11.217.
- ↑ Apollodorus, Library 3.168.
- ↑ Pindar, Nemean 5 ep2; Pindar, Isthmian 8 str3–str5.
- ↑ Photius, Myrobiblion 190.
- ↑ P.Oxy. 56, 3829 (L. Koppel, 1989)
- ↑ Hyginus, Fabulae 92.
- ↑ Apollodorus Epitome E.3.2
- ↑ Byvoorbeeld Ilias, boek 3, reëls 38-57.
- ↑ Ilias, boek 3, reëls 340-419.
Bronne wysig
- Homeros, Die Ilias, met ’n Engelse vertaling deur A.T. Murray, Ph.D., in twee volumes. Cambridge, MA., Harvard University Press; Londen, William Heinemann, Ltd. 1924. aanlyn by die Perseus Digital xLibrary.
- Homeros, Homeri Opera, in vyf volumes. Oxford, Oxford University Press. 1920. aanlyn by die Perseus Digital xLibrary.
- Quintus Smyrnaeus, The Fall of Troy, vertaal deur Way. A.S. Loeb Classical Library, Volume 19. Londen: William Heinemann, 1913. aanlyn by theoi.com
Skakels wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Paris.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
