Patrick Petersen

Patrick James Petersen (1951 - 1997) was 'n Afrikaanse skrywer en digter.

Lewe en werk

Petersen is op 6 Julie 1951 op Wolseley in die Boland gebore. Sy pa is 'n polisieman en sy ma 'n tuisteskepper wat los werkies doen. Hy het drie broers en twee susters. Op Wolseley ondergaan hy sy laerskoolopleiding en hy gaan daarna na Wellington waar hy aan die Senior Sekondêre Skool Bergrivier matrikuleer. Hy is op Wolseley lid van die Môrester Amateur Toneelgroep en tree in hulle opvoerings op. Hy studeer verder aan die Universiteit van Wes-Kaapland en behaal die B.Th.-graad en bekwaam homself in 1975 as predikant van die NG Sendingkerk. Op universiteit raak hy betrokke by die Swart Bewussyns-beweging wat deur Steve Biko geïnspireer is. In 1976 word hy aangestel in die bediening in die Oudtshoorn gemeente, waarna hy ook agtereenvolgens die gemeentes Daniëlskuil, Lime Acres en Hopefield bedien. Hierna word hy in 1982 leraar van die Verenigde Gereformeerde Kerk op Vredenburg, 'n posisie wat hy beklee tot met sy dood. In 1995 verwerf hy die M.Th.-graad aan die Universiteit van Wes-Kaapland met 'n verhandeling getiteld “Die etiek van luister: 'n analise van Swart Afrikaanse poësie in die jare sewentig en daarna”. Hy trou met Jacqueline Maart en die egpaar het 'n dogter met die naam Renata. Na sy egskeiding trou hy in 1988 met Elize Petersen en die egpaar het 'n seun met die naam Amos James. Hulle vestig hulle in St. Helenabaai.

In 1985 gee hy sy eerste digbundel self uit. Daarna is hy aktief betrokke om ander versetdigters se werk te publiseer en stig op 5 Desember 1987 sy eie uitgewery (Prog Uitgewers) daarvoor. Hierdie uitgewer is verantwoordelik vir die versamelbundels “Aankoms uit die skemer” (waarin verse van Noël Adams, André Boezak, Floris A. Brown, C.J. Hollenbach, M.C. Mackier, Marius Titus en Patrick Petersen self opgeneem word) en “Ons kom van ver af”, laasgenoemde 'n keur uit die gedigte van predikante wat ook syne insluit. Hy is ook redakteur van die versamelbundel “Optog” wat in 1991 by Domestica Uitgewers verskyn, die eerste swart uitgewery op die Kaapse vlakte. In 1985 tree hy op as spreker tydens die eerste Swart Afrikaanse Skrywersimposium en in 1995 is hy die dryfkrag agter die tweede Swart Afrikaanse Skrywersimposium wat op Paternoster gehou word. Hy groepeer alle skrywers wat nie blank is nie onder die term “swart”, ten einde die teenpole van bevoordeeldes en slagoffers uit te lig. In 1989 is hy een van die lede van die Idasa-afvaardiging na die Skrywersberaad met die ANC by die Victoria-waterval. Hy spandeer in 1989 ook etlike maande met studieverlof in Europa, waar hy kennis maak met verskeie digters en letterkundiges. Die Afrikaanse Skrywersvereniging word onder sy leierskap op 30 Maart 1996 gestig en hy word ook verkies as eerste voorsitter van hierdie vereniging, wat in September 1996 'n skrywerskonferensie op Vredenburg aanbied. Op 7 Junie 1997 is hy oorlede, na 'n ernstige motorongeluk die dag tevore aan die Weskus op die pad tussen Vredenburg en Paternoster naby St. Helenabaai.

Skryfwerk

Hy skryf hoofsaaklik versetgedigte teen die onreg wat deur die apartheidsbeleid teen mense aangerig word. Hy begin sy gedigte publiseer in die letterkundige tydskrifte Staffrider, Ensovoort en Wietie. Sy eerste digbundel gee hy self uit onder die titel “Amandla ngawethu”, met die titel wat “mag aan die volk” beteken. Die bundel bevat dan ook hoofsaaklik politieke versetverse, waarin onder andere mildelik gebruik gemaak word van slagspreuke van die ANC. Die innoverende spelling en kreatiewe gebruik van alledaagse woorde beïndruk, sodat die gedigte telkens verras met oorspronklike segging. In 'n kort inleiding sonder hoofletters sit die digter die politieke agenda van sy poësie uiteen. “Dienaar van die nagereg” beskryf die jong kind se groeiende ontnugtering met die vader se werk as polisieman en gee 'n mooi teenstelling tussen die vader se werk en die lekkers wat hy vir sy kinders huis toe bring.

“Advent” (met die betekenis van “naderende koms”) word by Prog Uitgewers gepubliseer en bevat weereens hoofsaaklik versetverse, waaruit verbittering oor die onreg wat veral die bruin bevolking aangedoen is, duidelik blyk. Daar is egter ook 'n verlange na versoening vanuit die beginsels van die evangelie. Die titel verwys na die naderende koms van die bevryding van die onderdruktes, maar 'n meer persoonlike verlossing word ook in die vooruitsig gestel. Die bundel word in sewe afdelings verdeel, elkeen met 'n aanhaling as motto. Opvallend in die eerste afdeling (“Die spraaksames”) is die vele lofgedigte aan vroue uit die politieke struggle. “Vroue uit Azania” lei hierdie tema in, waarna daar onder andere gedigte is opgedra aan Helen Joseph (“ 'n Sneeuwitkop wat swart gehaarnaald”), Nokukhanja Luthuli (“Middelmannetjie”), Lilian Ngoyi (“O stroomop geliefde ma”) en Hettie McLeod September (“Kinders herken uit oorlogsdae”).

“Vergenoeg” is sy laaste bundel. Hoewel hier steeds hoofsaaklik politieke verse gebundel word, is dit duidelik dat die klem nou anders lê. Waar die aandrang tot politieke emansipasie voorheen oorheers het, is die grootste versugting nou om medemenslikheid in die sosiale verhoudings. Petersen skryf ook die lirieke vir die skoollied van die Eden Primêre Skool van Vredenburg.

Sy verse word in 1995 in die Nederlandse tydskrif Concept gepubliseer en van sy verse word opgeneem in die vernaamste versamelbundels van die gehele Afrikaanse poësie, insluitende “Groot verseboek” en “Die Afrikaanse poësie in 'n duisend en enkele gedigte”. Sy gedigte verskyn ook in die versamelbundels wat op sy inisiatief saamgestel word uit die werk van swart Afrikaanse digters, naamlik “Aankoms uit die skemer”, “Optog” en “Ons kom van ver af”, asook in ander versamelbundels soos “Die dye trek die dye aan”.

Eerbewyse

'n Dokumentêre program oor die predikantdigters van “Ons kom van ver af” (Petersen, P. William Abrahams, Eugene Beukes, André Boezak en Isak Theunissen) word in 1997 oor SAUK-televisie uitgesaai met die titel “Die Sondagdigters”. Na sy dood huldig die Afrikaanse Skrywersvereniging hom deur die instelling van 'n letterkunde-toekenning wat sy naam dra en waarin mense vereer word wat die doelstellings van die vereniging nastreef, uitleef en onderskryf. Hy word in 2008 postuum vereer met die Afrikaans Onbeperk-toekenning by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees.

Publikasies

1985 - Amandla ngawethu

1987 - Advent

1993 - Vergenoeg

Ander verwysings

• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Willemse, Hein “Aan die ander kant” Protea Boekhuis Pretoria Eerste uitgawe Eerste druk 2007
• De Vries, Abraham H. “Die saggeaarde versetmens” “Insig” Julie 1997
• Fransman, Willem jr. “Digter was ‘nie gemaak vir Engels nie’” “Rapport” 7 Augustus 2011
• Willemse, Hein “Hamba Kahle Pat” “Karring Dertien” Somer 1997
• Willemse, Hein “Afrikaans Onbeperk – Die lewensbydrae van Patrick J. Petersen” “Tydskrif vir Letterkunde” Jaargang 45 no. 2, Lente 2008
• Digitale bibliotheek voor Nederlandse lettere: http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=pete029
• Willemse, Hein Tydskrif vir Letterkunde: http://www.letterkunde.up.ac.za/argief/45_2/13%20Obituaries%2003.pdf