Wikipedia

Afrika-rotsluislang

(Aangestuur vanaf Python sebae)

Die Afrika-rotsluislang (Python sebae) is 'n slangsoort van die familie luislange (Pythonidae) en word by die genus egte luislange (Python) ingedeel. Die spesie verskil wat velpatroon en skubbe betref van die Suider-Afrikaanse luislang. Met 'n bevestigde lengte van meer as vyf meter is die Afrika-rotsluislang een van die grootste slange ter wêreld. Sy verspreidingsgebied strek in Afrika suid van die Sahara van die weskus tot die ooskus en suidwaarts tot in die noorde van Angola. Hier woon hy in 'n verskeidenheid tropiese en subtropiese landskappe nooit te ver van water nie. Hy is baie aanpasbaar en bewoon as kultuurvolger[1] ook landbougrond en nedersettings.

Afrika-rotsluislang
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:
Animalia
Filum:
Chordata
Subfilum:
Vertebrata
Klas:
Reptilia
Orde:
Squamata
Suborde:
Serpentes
Familie:
Pythonidae
Genus:
Python
Spesie:
P. sebae
Binomiale naam
Python sebae
Gmelin, 1788)

Die slang se dieet bestaan uit 'n verskeidenheid gewerwelde diere. In die gebiede met 'n hoë aantal soogdiere, vreet groot individue heel dikwels wildsbokkies wat selde meer as 30 kilogram weeg.

Beskrywing

wysig

Liggaamsbou en gebit

wysig

Die jong, onvolgroeide slang is baie slank gebou, maar ontwikkel met toenemende ouderdom 'n baie kragtige lyf. By groot volwasse rotsluislange word die silindriese lyf tot 'n geringe mate afgeplat. Die breë, driehoekige, effens afgeplatte en groot kop is duidelik van die nek onderskeibaar. Die snoet is op die bokant teen die punt toe afgerond. Hier sit die neusgate skuins tussen die bo- en die sykante van die kop. Die spitstoelopende grypstert maak by die wyfies tussen 9 en 14 % en by die mannetjies tussen 11 en 16% van hul totale lengte uit.

Die gebit bestaan uit dun, langwerpige tande wat deurgaans skerp en na die keel teruggebuig is en van die snoet na die keel toenemend kleiner word. Teen die middel van die boonste mondholte loop voor op die bokaak die verhemeltebeen en verder agtertoe die vlerkbeen parallel met mekaar. Simmetriesgesproke is daar aan elke kant 2 tussenkaaksbeen-, 13 tot 16 bokaak-, 6 tot 7 verhemeltebeen-, 8 tot 9 vlerkbeen- en 13 tot 17 onderkaaktande.[2] Die slang het dus altesaam tussen 84 en 102 tande.

Skubbe

wysig
 
'n Kenmerk van hierdie spesie is die redelik groot skilde op die bokant van die kop
 
Die sykant van die kop is by hierdie spesie kenmerkend kontrasterend van kleur

By slange word na skubbe dikwels as skilde verwys. 'n Skild is 'n skub met 'n spesiale beskermende funksie.[3]

Die bokant van die kop is kenmerkend met groot skilde bedek: die nasale skilde (neusskilde) word deur een paar vierkantige internasale skilde (tussenneusskilde) van mekaar geskei. Die aangrensende opvallend uitgeboude paar prefontale skilde (voor-voorhoofskilde) word deur 'n ry minder, onreëlmatige skilde agter die volgende groot paar frontale skilde (voorhoofskilde) geskei. Die laasgenoemde paar kan soms gedeeltelik of heeltemal saamgesmelt wees. Die supraokulêre skilde (bo-oogse skilde) is groot en geskei in twee dele. Van die kant af is tussen die oog en neusgat minstens drie tot vier loreale skilde (leiselsskilde) van verskillende groottes asook twee preokulêre skilde (vooroogskilde), waarvan die onderste klein en onreëlmatig gevorm is. Daar is weerskante twee tot vier postokulêre skilde (agteroogskilde). Die rostrale skild (snoetskild) het, soos by die meeste ander luislange, twee diep labiaalgroewe (lipholtes). Van die 13 tot 16 supralabiale skilde (bolipskilde) is die tweede en derde voorstes van fyn lipgroewe of lipkuiltjies voorsien. Die 19 tot 25 infralabiale skilde (onderlipskilde) raak na die snoetpunt se kant toenemend kleiner. Die twee voorstes en die drie tot vier agterstes is met fyn lipkuiltjies bedek.[4] Die aantal ventrale skilde (pensskubbe) wissel na gelang van die individu tussen 265 en 283; die aantal rugskildrye in die middellyf is gewoonlik tussen 76 en 98. Vanaf die kloaak tot by die stertpunt kan 62 tot 76 pare subkoudale skilde (onderstertskubbe) gevind word.[5] Die anale skild kan heel of verdeel wees.[4]

Kleur

wysig

Die grondkleur wissel van geel, beige, ligbruin tot grys.[4] Op die rug loop groot, onreëlmatige, uiterlike bruin rugvlekke wat verskil van individu tot individu. Hulle is swartrandig en word rondom geskei deur 'n breë, ligte gaping van die grondkleur. Op die flanke het die rugvlekke gedeeltelik lengteverbindinge met mekaar en sluit so baie groot, uitgestrekte, helder dele op die rug in.[5] Op die flanke loop, variërend na rugpatroon, bruin, vierkantige vlekke met 'n helder middelpunt. Op die agterlyf word die flankvlekke toenemend dunner en versmelt dikwels met die rugvlekke.[4] By die meeste slange bly daar tussen die donker patroon van die stertbokant in die middel 'n lang, ligbruin streepvormige gedeelte oop. Die pens is gryserig tot gelerig en met donker kolle bedek.[5]

Die kop is kenmerkend kontrasterend van kleur. Op die kante van die kop by die meeste slange loop 'n ligte streep vanaf die onderhelfte van die neus skuins agtertoe na die tweede bolipskild. Dan volg 'n helder donker vlek tussen die oog en neus. Daarna word twee wit bande onder die oog getrek na die bolip en omsluit in die middel 'n donker driehoek. Agter die oog tot by die mondhoek loop 'n donkerbruin streep wat kenmerkend helderder as by die oogdeursnit is. Die bokant van die kop het 'n pylvormige, bruin patroon, wat van die neus oor die oog tot by die nek loop en in die middel 'n ligte vlek vertoon. Die onderlip het meestal donker vlekke. Die res van die onderkant van die kop is wit, maar net agter die keel grens sterk, donker vlekke van die keelonderkant. In die bruinerige iris is die swart pupil duidelik sigbaar.[5]

Lengte

wysig

Die Afrika-rotsluislang word gemiddeld tussen 2,7 en 4,6 meter lank.[6] Dit word bevestig deur 'n studie in Suidoos-Nigerië, waar die gemiddelde kop-romplengte van 39 uitgegroeide mannetjies gemiddeld 2,47 meter was. Die 51 ondersoekte volwasse wyfies was, met 'n gemiddelde kop-romplengte van 4,15 meter, aansienlik langer. Die grootste was omtrent 5 meter lank.[7] Daar bestaan tans nie gestaafde gegewens oor die maksimum liggaamslengte van hierdie soort nie. Volgens Villiers (1950) is daar glo in 1932 in Bingerville aan die Ivoorkus 'n individu van 9,8 meter geskiet.[8] Volgens Branch (1984)[9] en Sprawls et al. (2002)[10] is dit 'n onbetroubare en ongeloofwaardige oorlewering. Daarbenewens is daar ander ongegronde uitsprake van luislange wat oor die 7 meter lank is. In die verlede is massiewe uitgerekte slangvelle herhaaldelik by optekening gebruik, wat die historiese syfers onakkuraat maak. So het Loveridge (1927)[11] in Oos-Afrika 'n 9,1 meter lange slangvel gemeet. Hoewel hierdie vel moontlik met meer as 'n kwart verrek is, kon dit tog oorspronklik dié van 'n 6,5 m-lange Afrika-rotsluislang gewees het.[12] Die langste Afrika-rotsluislang wat tot dusver wetenskaplik korrek opgeteken is, is uit Uganda afkomstig. Dit was, volgens Pitman (1974), gesamentlik 5,5 meter (18 vt.) lank.[6]

Verspreidingsgebied

wysig
 
Verspreidingsgebied van die Afrika-rotsluislang (groen) en die Suider-Afrikaanse luislang (rooi) en oorvleuelingsgebiede (geel)

Die verspreidingsgebied van die Afrika-rotsluislang wissel suid van die Sahara vanaf die Wes-Afrikaanse kuste ooswaarts oor 6 600 kilometer amper tot by die sogenaamde Horing van Afrika. In Wes-Afrika word die spesie in Suid-Mauritanië,[13] Senegal, Gambië, Guinee-Bissau, Guinee, Sierra Leone, Liberië, die Ivoorkus, Suid-Mali, Burkina Faso, Ghana, Togo, Benin, Suid-Niger en Nigerië aangetref. In Sentraal-Afrika is hul tuis in Suid-Tsjad, in Kameroen, die Sentraal-Afrikaanse Republiek, Ekwatoriaal-Guinee, Gaboen, die Republiek van die Kongo, die Demokratiese Republiek van die Kongo en Noord-Angola. In die ooste kry mens hierdie luislang in Suid-Soedan, in Etiopië, Somalië, Kenia, Uganda, Rwanda, Burundi en Tanzanië.[5]

Daar word vermoed dat die Suider-Afrikaanse luislang eens noordwaarts al langs die westelike en oostelike valleie van die Groot Skeurvallei versprei was waar Python sebae oorheersend is.[14] In Kenia is daar 40 km noordwes van Mwingi vandag nog 'n gebied waar die twee luislangspesies se habitats oorvleuel. Ook in Burundi en in die ooste van die Kivuprovinsie van die Demokratiese Republiek van die Kongo bestaan daar nog oorblywende bevolkings. In Tanzanië oorvleuel die verspreidingsgebiede van beide spesies oor 'n ruim 900 kilometer.[14] Vorige ondersoeke in Angola toon 'n volledig ruimtelike skeiding van al twee spesies.[5]

Habitat

wysig

Die Afrika-rotsluislang is woonagtig in verskeie onderskeie habitats in die trope en subtrope, waaronder wortelboomwoude, oerwoude, permanent oorstroomde moeraswoude, sekondêre moeraswoude,[15] digte en oop droëwoude,[2] grasland en sandvlaktes. As kultuurvolger bewoon hy ook dikwels kassawe-, pynappel-, patat- en oliepalmplantasies asook landerye. Heel dikwels kan hy ook relatief onopsigtelik in die buitewyke van nedersettings woon. Die slang hou altyd naby water en bewoon daarom meestal gebiede langs permanente damme(tjies), mere, spruitjies, riviere en soms ook brakwater.[7] In Suid-Mauritanië woon hy egter ook in vleilande waar water jaarliks heeltemal opdroog en dan net 'n paar kolletjies oewerplantegroei as skuilplek bied.[13] Hierdie slang vermy baie vogtige gebiede. So is hierdie spesie in die reënwoud maar skaars te vinde.[16] In Rwanda kan die slangsoort se habitat hoogtes van meer as 1 350 meter bo seespieël bereik en in Uganda is hul al selfs op 2 250 meter bo seespieël aangeteken. In Kenia en Noord-Tanzanië, waar die Afrika-rotsluislang en die Suider-Afrikaanse luislang se verspreidingsgebiede oorvleuel, is die Afrika-rotsluislang hoofsaaklik in die laer dele teenwoordig.[5]

Gedrag

wysig
 
'n Afrika-rotsluislang op die oewer van 'n watergat in sy kenmerkende rus- en loerposisie (Fathala-reservaat, Senegal)

Die Afrika-rotsluislang is oorwegend grondbewonend en kan hom hier selfs as volgroeide slang nog taamlik vinnig[6] voortbeweeg. As bobaas-klimdier hou hy ook gereeld in bome om te jag of roofvyande te ontwyk. Veral jong en onvolgroeide Afrika-rotsluislange met 'n liggaamslengte van onder 1,8 meter is dikwels in bome en struike te vinde. Volgroeide slange word as minder gereelde klimmers beskou. Volgroeide luislange met 'n totale lengte van meer as 2,5 meter, is goeie swemmers en bring dikwels lang tye in die water deur. Inligting oor die jong luislange se deurbring in die water ontbreek.[7] By die Victoriameer lê hierdie luislange soms aansienlike afstande af deur tussen die eilande en die vasteland te swem en terug.[6] Verder is hy waarskynlik ook in staat om selfs in die see enkele kilometers swemmend af te lê. Dit verklaar byvoorbeeld die aanwesigheid van die slangsoort op die nabygeleë Chula-eiland van die Bajuni-eilande in Suid-Somalië.[2] In Uganda word die water veral gedurende die warm dae van die droë seisoen benut om die lyf in vlak water af te koel, met net die neusgate en oë wat bo die wateroppervlakte uitsteek.[6] Riviere en spruitjies word ook deur hierdie slang benut om bewoonde gebiede binne te dring, op soek na kos. Die water word daarmee beskou as die beginpunt om voedsel te soek en as veilige skuilplek vir die slang om heen te vlug.[7]

In gebiede soos Suidoos-Nigerië, waar die klimaat onderhewig is aan seisoensveranderinge, toon die spesie deur die jaar heen wisselende aktiwiteitspatrone. Die slang word op sy aktiefste gedurende die droëtyd in Januarie en tydens die laaste fase van die reëntyd vanaf Augustus tot September waargeneem.[7] In die lande aan die ewenaar geleë, by name Kenia en Uganda, word hierdie luislange as oorwegend skemer- en nagdiere beskryf, maar kan by geleentheid ook bedags waargeneem word wanneer hulle in die son bak of kos soek.[6][10] 'n Noukeurige ondersoek in sommige noordelike dele van Suidoos-Nigerië het geblyk dat die Afrika-rotsluislang in gebiede afgesonder van mense hoofsaaklik dagdiere is. Die meeste slange word hier in die namiddag tussen 15:00 tot 17:30 waargeneem. In digbeboste gebiede, veral langs spruite en riviere, is die luislangspesie van vroegoggend tot die middag op sy bedrywigste. In teenstelling hiermee is die Afrika-rotsluislange wat in die nabyheid van menslike nedersettings en stedelike gebiede voorkom oorwegend skemer- en nagdiere; hulle is op hul bedrywigste teen aandskemering.[7]

Tydens die onaktiewe fases soek hierdie luislange wegkruipplekke, byvoorbeeld in digte bosse, oewerplantegroei, water, bome, rotsskeure, hol boomstamme[16] en verlate gate van vlakvarke, erdvarke[2] of ystervarke. Hier krul die slang hom gewoonlik in 'n bondel op, met sy kop wat heeltemal bo-op rus.[10]

Inligting omtrent die beweegruimte en habitatwisseling is tot dusver slegs by een individu in Suidwes-Kameroen opgeteken. Oor meer as 'n jaar heen is 'n wyfie met 'n kop-romplengte van 2,4 meter en 'n massa van 3,7 kilogram deur middel van 'n opspoortoestel waargeneem. Hierdie dier het hoofsaaklik binne 'n kerngebied van 2,4 hektaar beweeg, meestal nooit verder as 10 meter van water nie en het dikwels en herhaaldelik tussen verskillende habitats verwissel. Sy was in die bos, water, op landbougrond asook in digbevolkte gebiede, byvoorbeeld onder 'n baie gebruikte houtbrug, waargeneem.[16]

Dieet

wysig

Jong Afrika-rotsluislange swerf dikwels ver rond op soek na kos en klim heel dikwels in bome om neste te bereik. Soos die slang groter word raak hy meer geneig om sy prooi in te wag. Meer dikwels is hy op die uitkyk vir prooi in die takke, op die rivieroewers of versteek naby die rand van 'n wildspaadjie. Soos alle luislange byt die Afrika-rotsluislang sy prooi en versmoor dit met sy dooddrukkende kronkels.[10]

Die prooi bestaan uit 'n verskeidenheid werweldiere, waaronder hoofsaaklik soogdiere en voëls, en tot 'n geringe mate ook reptiele en amfibieë. Die prooigrootte korreleer met die liggaamsgrootte van die luislange.[10] Navorsing in Suid-Nigerië het getoon dat daar in die natuurlike habitats van luislange met 'n totale liggaamslengte van onder 1,5 meter muissoorte, boomeekhorings, soneekhorings en vrugtevlermuise gevreet word. Individue onder 2,5 meter vang muskeljaatkatte, Mona-ape, reuserotte, rietrotte en duikers. Luislange van meer as 2,5 meter vang benewens dieselfde prooi ook dwergkrokodille en waterlikkewane.[17]

Verder vreet hierdie slangsoort ook verskeie paddaspesies,[10] diverse voëls soos die slanghalsvoël, duiker, rooibekkwelea, grootlangtoon, dwerggans, tarentaal, vinkspesies, rotspatrys, pelikaan[10] en kolgans en soogdiere soos die springhaas,[10] ystervark,[6] varkspesies[6] soos jong vlakvarke,[10] die husaaraap, Wes-Afrikaanse rooi stompaap en die Ethiopiese blouaap.[2] In gebiede met 'n hoë aantal soogdiere is groot Afrika-rotsluislange ook beduidende predatore van wildsbokke,[10] waar die slange van 4,5 meter lank nou en dan selfs prooidiere van meer as 30 kilogram kan baasraak.[6] Dit sluit in die Thompson-gaselle,[2] rooiboklammers, bosbokke, waterkoedoes en Bohorrietbokke asook die lammers van kobs en waterbokke.[6]

In die bewoonde gebiede van Suid-Nigerië vreet die Afrika-rotsluislange, met 'n totale lengte van minder as 2 meter, rotte as voorkeur, dié van 2 meter hoofsaaklik hoenders en die individue van meer as 3 meter selde ook honde en bokke. Luislange, wat in bewoonde gebiede jag, bereik deur hierdie prooi-inname gewoonlik 'n kleiner maksimumlengte as die slange in ongerepte areas.[17]

Voortplanting

wysig
 
'n Afrika-rotsluislang by haar eiers

As gevolg van die groot verspreidingsgebied is die voortplantingstyd van die Afrika-rotsluislang uiteraard onderhewig aan geografiese variasie. Op die hoogtes van die ewenaar rondom die Victoriameer plant hierdie luislange weens geringe seisoenale klimaatskommelinge deur die jaar voort,[6] terwyl hulle in die lande in die noordweste, by name Kameroen en Gambië, tot die koel wintermaande beperk is.[2]

In Gambië is daar al groepe bestaande uit tot 6 slange oordag waargeneem wat styf aan mekaar geklou en oor mekaar gekruip het. Of slegs die een geslag (hetsy manlik of vroulik) betrokke was, kon nie vasgestel word nie. Volgens gevangenskapwaarneming baklei die Afrika-rotsluislangmannetjies in hierdie tyd deur hul koppe op te lig, hul nekke en lywe om mekaar te kronkel terwyl hulle mekaar grond toe probeer druk en met hul spore probeer krap.[2]

 
'n Uitbroeiende Afrika-rotsluislang
 
'n Pasuitgebroeide luislangetjie

In gevangenskap duur die draagtyd tussen 30 tot 120 dae.[2] Voor die eiers gelê word, wat byvoorbeeld in Togo[18] met die reëntyd korreleer, soek die wyfie 'n skaduryke, veilige skuilplek in die nabyheid van water.[6] Hiervoor dien dikwels verlate gate van soogdiere, ou termiethope en diep rotsskeure. Indien sulke nesmaakplekke ontbreek, sal bosse, digte gras of blaarhope ook soms deug.[2]

Die broeiselgrootte is grootliks van die grootte en toestand van die wyfie afhanklik en bestaan gewoonlik uit 30 tot 50 wit eiers.[6] In Kameroen is selfs 'n legsel van 73 eiers[2] bekend en in die Londense Dieretuin het 'n baie groot wyfie in 1861 selfs omtrent 100 eiers[19] gelê. Die legsel van 'n gemiddelde 90 x 60 millimeter en ongeveer 150 gram eiers word deur die wyfie op 'n hopie gestapel. Sy kronkel dan om die broeisel om dit teen die nesrowers te beskerm en sal slegs sporadies die nes verlaat om water te gaan drink.[6][10] Deur die kronkels word vogtigheid en warmte gereguleer. Of die Afrika-rotsluislang deur spierbewing die inkubasietemperatuur kan beïnvloed, bly 'n twispunt. Die gegewens dui daarop dat die spesie, in teenstelling met die Suider-Afrikaanse luislang, daartoe in staat is.[20]

In Kenia[6] duur die broeityd ongeveer 60 dae, in Uganda[6] 90 dae en in Togo[18] word 70 tot 100 dae aangegee. Eiers wat teen 'n konstante temperatuur van 28 tot 32 ºC en 'n relatiewe humiditeit van 90% tot 100% kunsmatig geïnkubeer word, neem 50 tot 75 dae en dié teen laer temperature tot so 100 dae voor uitbroeiing.[2] Die pas uitgebroeide luislangetjies is gewoonlik 50 tot 65 sentimeter lank, weeg 75 tot 140 gram en is helderder en die patrone duideliker as die volgroeide luislange.[4] In 'n nes by die Tanganjika-meer in Tanzanië het die jong slangetjies ná die uitbroei nog enkele dae in die nes in 'n verlate ietermagôgat gebly, terwyl die wyfie 'n dag later die nes verlaat het. In pare of klein groepe bak die luislangetjies daagliks in die son; nooit verder as 4 meter van die gat af nie. Na die eerste vervelling ná sowat ses dae verlaat die eerste luislangetjies dan die nes.[21]

In gevangenskap bereik die slange geslagsrypheid binne drie tot vyf jaar en 'n totale lengte tussen twee en drie meter.[18] In Suidoos-Nigerië tree die geslagsrypheid in by 'n gemiddelde kop-romplengte van 1,70 meter.[7]

Ouderdom en lewensverwagting

wysig

Inligting oor die gemiddelde en maksimumouderdom van vrylewende individue is onbekend. In gevangenskap word Afrika-rotsluislange in die reël 20 tot 25 jaar oud. In San Diego Dieretuin het 'n eksemplaar 27 jaar, 4 maande en 20 dae lank geleef.[6]

Kwesbaarheid

wysig

In sommige lande binne sy verspreidingsgebied word die Afrika-rotsluislang vir die leernywerheid gevang en verwerk. Party volkstamme nuttig hierdie spesie ook as voedselbron. Daarbenewens bestaan daar, ten minste in Nigerië, kommersiële handel met die vleis en internasionale handel met die afval vir die tradisionele medisyne.[17] Tot 'n mindere mate word ook lewendige Afrika-rotsluislange uitgevoer. In Togo is daar byvoorbeeld reptielplase begin. In praktyk word hoofsaaklik dragtige wyfies in die natuur gevang, tot net ná die broeityd aangehou en dan weer vrygelaat. Op hierdie wyse word die eiers kunsmatig uitgebroei en die uitgebroeide slangetjies verkoop.[18]

Die toenemende dorheid van die steeds uitbreidende Sahelstreek veroorsaak dat die verspreidingsgebied van die Afrika-rotsluislang al hoe meer inkrimp.[4] Die voortdurende mensgemaakte habitatsvernietiging en -verandering dra ook hiertoe by. Deur die konstante groeiende olienywerheid in Suid-Nigerië word daar byvoorbeeld in die Afrika-rotsluislang se habitat, die wortelboomwoude, ontgin. Die ontploffings, bou van kanale, strate en pypleidings verklein en vernietig hierdie habitat voortdurend. Alhoewel hierdie luislang baie aanpasbaar is en baie gebiede wat deur die mens verander is kan bewoon, is sy bevolkingstal in sommige lande aan die agteruitgaan.[7]

CITES beskou hierdie luislang as bedreig, is gelys in Bylae II en is onderhewig aan handelsbeperkings.[22]

Klassifikasie

wysig
 
Illustrasie uit Albert Seba se Thesaurus, omstreeks 1735

Die Afrika-rotsluislang se wetenskaplike naam, Python sebae, vereer die Duits-Nederlandse natuurversamelaar, Albert Seba.

Die verwantskap tussen die groot Afrikaanse luislange, Python sebae (Gmelin 1789), Python natalensis (Smith 1840) en Python saxuloides (Miller&Smith 1979)[23] was lank onduidelik. Daar was 'n gebrek aan eksemplare van elke spesie, veral uit die plekke waar hul simpatries[24] of parapatries[25] voorkom. Daarom is hierdie luislange in die 20ste eeu grotendeels slegs as 'n eensoortige spesie erken, naamlik Python sebae.[20] Aan die hand van 'n groot dataversameling kon Broadley (1984) luislange in 'n noordelike en 'n suidelike verspreidingsgebied afkamp, hoofsaaklik op grond van die fragmenteringssterkte van die skilde van die bokant van die kop en die patroon van die sykant van die kop. Vanweë moontlike kruisings in die oorvleuelende verspreidingsgebiede klassifiseer hy al twee groepe as subspesies en benoem die noordelike vorm Python sebae en die suidelike vorm Python sebae natalensis. Python saxuloides blyk toe 'n afwykende Keniaanse bevolking van Python sebae natalensis te wees en word met laasgenoemde gelykgestel.[5] In 1999 ken Broadley beide subspesies 'n spesiestatus toe, omdat nuwe akkurater gegewens uit die gebiede met uitgebreide simpatrie in Burundi, Kenia en Tanzanië op geen kruising dui nie.[14] In 2002 word egter berig van hibriedes naby die Tanzaniese stad Morogoro.[20] Die klassifikasie van die twee afsonderlike spesies is egter nog op grond van die huidige gegewens van krag. Daar moet verdere bewyse van hibridisering gevind of 'n genetiese ontleding verkeerd bewys word om die spesiestatus ongedaan te maak.[20]

Onder die egte luislange (Pythons) is Python sebae en die Suider-Afrikaanse luislang die nouste verwant aan die Suid- en Suidoos-Asiese Indiese en Birmaanse luislang. Dit blyk uit 'n onlangse molekulêrgenetiese ondersoek van Python sebae en die Indiese en Birmaanse luislang.[26]

Afrika-rotsluislang en die mens

wysig

Gedrag teenoor mense

wysig

Wildlewende Afrika-rotsluislange vermy konfrontasie met mense. Kom hulle wel 'n mens teë, soek hulle gewoonlik skuilplek of vlug die water in.[7] By groter verontrusting, veral wanneer hul in 'n hoek gedryf word, gaan party slange egter vinnig tot die verdediging oor en byt met hul lang voortande heftig en herhaaldelik, wat tot diep en septiese wonde lei.[6] Sommige individue laat mens egter ook baie naby aan hul naderkom en verstar op die plek, of kruip stadig weg.[2] Daar bestaan enkele gerugte dat die Afrika-rotsluislang in die natuur mense sou aangeval en gedood het. Daar is egter geen betroubare bewyse hiervoor nie.[9]

Kultureel

wysig
 
'n Afrika-rotsluislang vreet 'n voël (uitknipsel uit die Nylmosaïek van Palestrina)

Reeds in die Oudheid word aan die Afrika-rotsluislang aandag geskenk. So het die ou Grieke reeds 'n paar eeue v.C. geweet van die reuseslange in Nubië. Die Grieke beskou hierdie slange as tipies van daardie plaaslike diereryk en glo dat die luislange soms selfs olifante sou vreet. Ptolemeus II, wat van 282 tot 246 v.C. die tweede Ptolemeuse koning van Egipte was, belas 'n groep van 100 man, bestaande uit jagters, perderuiters, slingeraars, trompetblasers en boogskutters om een van die grootstes van hierdie slange te vang en lewendig na sy wyd bekende dieretuin te bring. In Suid-Nubië, waar die Afrika-rotsluislang toe nog verspreid was, het die mans toe na verskeie pogings daarin geslaag om 'n uiters weerbare individu met 'n totale lengte van glo oor die 13 meter te vang en na die koning te bring. Hierdie "ondier" is toe in die dieretuin gevoer en getem en was Ptolemeus se buitengewoonste en bekendste dier. Die Afrika-rotsluislang was ook herhaaldelik die onderwerp in mosaïekwerke. In die Nylmosaïek van Palestrina, wat omstreeks 200 v.C. ingeleg is, word 'n groot luislang wat om 'n rots kronkel uitgebeeld. In dieselfde mosaïekwerk is daar 'n tweede luislang te sien wat langs die Nyloewer 'n voël regop insluk.[27] Op 'n ander mosaïekstuk van die voormalige Romeinse Kartago, wat tussen die tweede en vierde eeu n.C. geskep is, is 'n luislang te sien wat met 'n olifant baklei.[2]

In die ou Romeinse Ryk is gedurende die sirkusspele dikwels slange ten toon gestel. Die halfgetemde Afrika-rotsluislang het daarby ook as aantreklikheid gedien.[28]

Voor kolonialisering het daar reeds in sommige Wes-Afrikaanse kulture 'n slangkultus bestaan. Die Afrika-rotsluislang en die koningluislang word as heilig beskou, in slangtempels aangehou en aanbid. Tydens seremonies bring hul aan die Afrika-rotsluislang talle geskenke en paai hom met die offer van 'n hoender of lam.[28] Hierdie luislang het byvoorbeeld in Nigerië so 'n hoë waarde, dat selfs een van die eerste verdrae tussen die Engelse koloniste en stamhoofde rondom die beskerming van hierdie slangsoort handel.[7] Tot op datum word hierdie slangspesie in baie dele van sy verspreidingsgebied verafgod. In Suid-Soedan glo byvoorbeeld die Dinka, Sjilloek en Bari dat sekere individuele slange afgestorwe siele beliggaam. Hierdie luislange geniet daar die allergrootste respek, word offergawes aan gebring en daar word tot hul gebid om ellende, siekte, droogte en hongersnood te besweer.[29]

In sommige plaaslike gemeenskappe is die geloof wydverspreid dat ná die doodmaak van 'n Afrika-rotsluislang geen reën meer sal val nie.[6] Sommige groepe, insluitend ook diegene wat slegs enkele individue verafgod, dood Afrika-rotsluislange om voedsel en vir tradisionele medisyne.[29] In byvoorbeeld die Demokratiese Republiek van die Kongo word hulle met spiese gejag of by die ingang van hul wegkruipplekke met strikke gevang. Die vleis is smaaklik, proe soos Atlantiese kabeljou, en die luislangvet het na bewering merkwaardige geneeskragte om talryke siektes te genees.[6]

Op die Adamawa-plato in Kameroen, naby Ngaoundéré, is daar die sonderlinge (maar ook sterwende) gebruik by die Gbaya om die gbagok – groot slang – uit sy gate te jag. Daar word geglo dat die luislang, die koning van die slange, aan die begin van die wêreld as afstammeling van 'n draak uitgebroei het. Die luislange word gejag vir hul vleis en vel. In die droë seisoen, wat strek vanaf November tot Maart, seil die luislange na uitgediende erdvarkgate om in 'n rustende toestand te verkeer of om hul eiers te lê.

Die jagtog word voorafgegaan deur die ruigte bo die gate af te brand. Net voor die jagtog word 'n hoender geslag en die bloed op die jagter se mes en spies gesprinkel om voorspoed van die voorouers te vra. Die luislangspoor in die as word gevolg, waarna die jagter met flitse (meestal brandende strooi as fakkel) al swetend langs die nou erdvarkgangetjies "inseil". Indien die tonnel te nou of steil is, moet die jagters 'n reeks gate in die klipharde grond grawe, soms tot 4,572 m (15 vt.) diep, om die kamer te vind waar die Afrika-rotsluislang opgekrul lê.

In die regterhand word die vlam as afskrikmiddel gebruik. Die linkerhand van die jagter word met bokvel beskerm om later die luislang se oë te bedek wanneer dit net agter die kop vasgegryp word. Die meeste luislange is dan, vreemd genoeg, redelik onaggressief. Sodra die luislang stewig met al twee hande vasgevat is, kruip die jagter stadig agteruit. Omrede die luislang geleidelik (en blindelings) teruggetrek word, bly die slang kalm en bied geen weerstand nie.

Sodra die slang uit sy wegkruipplek gesleep is, poog hy met moeite om terug na die gat te keer of kronkel om die vyand. Om hierdie aksie te verhoed, pen die jagter die slang se kop met 'n gevurkte stok teen die grond vas, terwyl sy handlanger aan die slang se stert trek. Die luislang se keel word uiteindelik op so 'n wyse afgesny dat die slangvel nie beskadig word nie. Hierdie vel word naby 'n kampvuur gespan om droog te word. Die vleis en vel was in 1997 omtrent VS$60,00 werd.

Sou die jagter die vleis na 'n ouer persoon bring, sal laasgenoemde die jagter se hande vashou en daarin spoeg as seëngebaar.[30][31]

Sien ook

wysig

Verwysings

wysig
  1. ↑ Ook hemerofiel – 'n organisme wat op grond van mensgemaakte veranderinge aan die omgewing voordeel trek en daarom die mens en sy kultuurlandskap volg
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 B. Lanza, A. Nistri: Somali Boidae (genus Eryx Daudin 1803) and Pythonidae (genus Python Daudin 1803) (Reptilia Serpentes). Tropical Zoology 18, 2005, bl. 67–136, online, pdf.
  3. ↑ Marais, Johan. 2004. Volledige gids tot die slange van Suider-Afrika Struik Uitgewers. bl. 302.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 J.G. Walls: The Living Pythons. T.F.H. Publications, 1998, ISBN 0-7938-0467-1, bl. 142–146, 166–171.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 D. G. Broadley: A review of geographical variation in the African Python, Python sebae (Gemelin). British Journal of Herpetology 6, 1984, bl. 359–367
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 C.R.S. Pitman: A guide to the snakes of Uganda. Codicote Wheldon & Wesley, Ltd, 1974, ISBN 0-85486-020-7, bl. 67–71.
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 L. Luiselli, G. C Akani, E. A. Eniang, E. Politano: Comparative ecology and ecological modeling of sympatric Pythons, Python regius and Python sebae. In: R. W. Henderson and R. Powell (Eds.): Biology of the Boas and Pythons. Eagle Mountain Publishing Company, Eagle Mountain, 2007, ISBN 978-0-9720154-3-1, bl. 89–100.
  8. ↑ A. Villiers: Les serpents de l’ouest africain. Institut Français d’Afrique Noire, Dakar. 1950. Zit. in: B. Lanza, A. Nistri: Somali Boidae (genus Eryx Daudin 1803) and Pythonidae (genus Python Daudin 1803) (Reptilia Serpentes). Tropical Zoology 18, 2005, bl. 103.
  9. ↑ 9,0 9,1 W.R. Branch: Pythons and people: predators and prey. African Wildlife 38, Heft 8, 1984, S 236-237, 240-241. Zit. in: B. Lanza, A. Nistri: Somali Boidae (genus Eryx Daudin 1803) and Pythonidae (genus Python Daudin 1803) (Reptilia Serpentes). Tropical Zoology 18, 2005, bl. 103.
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 S. Spawls, K. Howell, R. Drewes, J. Ashe: A Field Guide to the Reptiles of East Africa. Academic Press. 2002, bl. 305–310, ISBN 0-12-656470-1.
  11. ↑ A. Loveridge: Blind snakes and pythons of East Africa. Bulletin of the Antivenine Institute of America 3, 1929, bl. 14–19. Zit. in: W. R. Branch, W. D. Haacke: A Fatal Attack on a Young Boy by an African Rock Python Python sebae. Journal of Herpetology 14, Heft 3, 1980, bl. 306.
  12. ↑ W. R. Branch, W. D. Haacke: A Fatal Attack on a Young Boy by an African Rock Python Python sebae. Journal of Herpetology 14, Heft 3, 1980, bl. 305–307.
  13. ↑ 13,0 13,1 J.M. Padial: On the presence of Python sebae Gemelin, 1788 (Ophidia: Pythonidae) in Mauritania. Herpetological Bulletin 84, bl. 30–31, 2003.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 D. G. Broadley: The Southern African Python, Python natalensis A. Smith 1840, is a valid species. African Herpetological News 29, 1999, bl. 31–32.
  15. ↑ Sekondêre moeraswoude is moeraswoude wat grootliks deur middel van natuurlike prosesse herstel het ná aansienlike vernietiging of versteuring van die oorspronklike plantegroei weens menslike of natuurlike oorsake op 'n bepaalde tydstip of oor 'n lang tydperk. Sekondêre moeraswoude toon 'n groot verskil in struktuur en samestelling in vergelyking met die ongerepte oorspronklike moeraswoude.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 D. P. Lawson: Python sebae (African Rock Python). Habitat use and home range. Herpetological Review 35, Heft 2, 2004, bl. 180–181.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 L. Luiselli, F. M. Angelici, G. C. Akani: Food habits of Python sebae in suburban and natural habitats. East African Wild Life Society, African Journal of Ecology 39, 2001, bl. 116–118.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 M. Harris: Assessment of the Status of Seven Reptile Species in TOGO. Report to the Commission of the European Union, 2001, online, pdf Geargiveer 13 Oktober 2010 op Wayback Machine Verwysingfout: Invalid <ref> tag; name "Togo" defined multiple times with different content
  19. ↑ P. L. Sclater: Notes on the Incubation of Python sebae, as observed in the Society’s Gardens. Proceedings of the scientific meetings of the Zoological Society of London 1862, bl. 365–368.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 G. J. Alexander: Thermal Biology of the Southern African Python (Python natalensis): Does temperature limit its distribution? In: R. W. Henderson, R. Powell: Biology of the Boas and Pythons. Eagle Mountain Publishing Company, Eagle Mountain 2007, ISBN 978-0-9720154-3-1, bl. 51–75.
  21. ↑ C. B. Stanford: Python sebae (African Rock Python). Reproduction. Herpetological Review 25, Heft 3, 1994, bl. 125.
  22. ↑ CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora: Appendices I, II and II, valid from 1 July 2008, online.
  23. ↑ T. J. Miller, H. M. Smith: The Lesser African Rock Python. Bulletin of the Maryland Herpetological Society 15, Heft 3, bl. 70–84. Zit. in: G. J. Alexander: Thermal Biology of the Southern African Python (Python natalensis): Does temperature limit its distribution? In: R. W. Henderson, R. Powell (Hrsg.): Biology of the Boas and Pythons. Eagle Mountain Publishing Company, Eagle Mountain 2007, ISBN 978-0-9720154-3-1, bl. 51–75.
  24. ↑ Waar twee of meer organismes dieselfde plek as habitat deel en mekaar dus gereeld teëkom.
  25. ↑ Waar twee of meer organismes se habitats nie opvallend oorvleuel nie, maar direk by mekaar aansluit of grens.
  26. ↑ L. H. Rawlings, D. L. Rabosky, S. C. Donnellan, M. N. Hutchinson: Python phylogenetics: inference from morphology and mitochondrial DNA. Biological Journal of the Linnean Society 93, 2008, bl. 603–619, online, pdf[dooie skakel].
  27. ↑ L. Bodson: A Python, Python sebae (Gmelin, 1789), for the King: The Third Century B. C. Herpetological Expedition to Aithiopia. Bonner zoologische Beiträge 52, Heft 3, 2004, bl. 181–191, online, pdf Geargiveer 1 April 2012 op Wayback Machine
  28. ↑ 28,0 28,1 Wolf-Eberhard Engelmann, Fritz Jürgen Obst: Mit gespaltener Zunge – Biologie und Kulturgeschichte der Schlange; Verlag Herder 1981, ISBN 3-451-19393-0, bl. 57, 116, 214.
  29. ↑ 29,0 29,1 F. W. FitzSimons: Pythons and their ways. George G. Harrap & Co. Ltd, Londen 1930, bl. 137–139.
  30. ↑ Nicolet, Gilles. 1997. Hunting the mighty python. National Geographic Magazine, May: 110-117
  31. ↑ Foto's van luislangjag by Wordpressphoto.org

Literatuur

wysig
  • D. G. Broadley: A review of geographical variation in the African Python, Python sebae (Gemelin). British Journal of Herpetology 6, 1984, bl. 359–367.
  • B. Lanza, A. Nistri: Somali Boidae (genus Eryx Daudin 1803) and Pythonidae (genus Python Daudin 1803) (Reptilia Serpentes). Tropical Zoology 18, 2005, bl. 67–136, online, pdf.
  • L. Luiselli, F. M. Angelici, G. C. Akani: Food habits of Python sebae in suburban and natural habitats. East African Wild Life Society, African Journal of Ecology 39, 2001, bl. 116–118.
  • L. Luiselli, G. C Akani, E. A. Eniang, E. Politano: Comparative ecology and ecological modeling of sympatric Pythons, Python regius and Python sebae. In: R. W. Henderson, R. Powell (Hsg.): Biology of the Boas and Pythons. Eagle Mountain Publishing Company, Eagle Mountain. 2007, ISBN 978-0-9720154-3-1, bl. 89–100.
  • C. R. S. Pitman: A guide to the snakes of Uganda. Codicote Wheldon & Wesley, Ltd, 1974, ISBN 0-85486-020-7, bl. 67–71.
  • S. Spawls, K. Howell, R. Drewes, J. Ashe: A Field Guide to the Reptiles of East Africa. Academic Press. 2002, ISBN 0-12-656470-1, bl. 305–310.

Eksterne skakels

wysig
 
Wikispecies
Wikispecies het meer inligting oor: Afrika-rotsluislang
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Duitse Wikipedia vertaal.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrika-rotsluislang&oldid=2452101"