Ringtheaterbrand

Die Ringtheaterbrand in Wene op 8 Desember 1881 was een van die grootste en mees vernietigende brande in 19de eeuse Oostenryk-Hongarye.[1] Volgens amptelike statistieke het die ramp 384 menselewens geëis, hoewel die werklike dodetal veel hoër kan wees. Die Oostenrykse skrywer en ensiklopedis Ludwig Eisenberg berig van byna 1 000 sterftes.[2]

Die Weense Ringtheater voor die brand van 1881
Die teater se bouval ná die brandramp op 8 Desember 1881

Die ongeluk was die derde in 'n reeks teaterbrande in dié jaar. Op 23 Maart is die operahuis van Nice in Suid-Frankryk deur 'n brand vernietig, in Augustus die Nasionale Teater in Praag, Boheme (destyds Oostenryk-Hongarye). Die Ringtheaterbrand het, as die mees tragiese van dié voorvalle, aanleiding gegee tot 'n omvattende wêreldwye hersiening van veiligheidsvoorskrifte in teatergeboue. Dié voorskrifte rakende die keuse van geskikte boumateriale, die handhawing van beligtingsgeriewe, die voorsiening van nooduitgange met deure wat slegs na buite oopgemaak mag word en die herorganisering van brandweer- en noodhulpspanne, is grotendeels vandag nog van toepassing.[3]

Vir die uitkenning van slagoffers (van wie uiteindelik 250 geïdentifiseer kon word) is vir die eerste keer moderne metodes van forensiese odontologie ('n tandheelkundige spesialisgebied) ingespan. Dit sou later die basis vorm vir die sogenaamde Weense Skool van Kriminalistiek (Wiener Schule der Kriminalistik).[4]

Brandoorsaak en verspreiding wysig

 
Die skilder Karl Pippich se voorstelling van die dramatiese gebeure

Die aand van die ongeluk is in die Ringtheater, wat oorspronklik op 17 Januarie 1874 as Komische Oper Wien geopen is, Jacques Offenbach se Verhale van Hoffmann vir die eerste keer opgevoer. Toe die gehoor hul plekke ingeneem het, is agter die verhoog gasligte aangesteek. Die beligting se elektropneumatiese ontstekers het egter nie behoorlik gewerk nie, en gas het begin uitstroom. Toe 'n tweede poging aangewend is om die ligte aan te steek, het die gas ontplof. Die vuur het vinnig na die verhoog se hysinstallasie oorgespring. Kort daarna was die hele verhoog in vlamme gehul, maar omrede die gordyn nog nie gelig was nie, het die gehoor die brand aanvanklik nie waargeneem nie. Eers toe die gordyn skielik aan die brand geslaan het en die vlamme verder uitgebrei het na die gehoorsaal, het paniek losgebreek.

Eers elf minute later is die brandweer na die toneel ontbied en is pogings onderneem om die teaterbesoekers te red. Hierdie pogings is deur 'n verskeidenheid probleme belemmer en vertraag. So is die noodbeligting, wat eintlik deur olielampe voorsien sou word, blykbaar nie aangesteek nie. Die deure van die nooduitgange kon slegs na binne oopgemaak word en het die vlugtendes belemmer in hul poging om uit die brandende gebou te ontsnap. 'n Oop venster het 'n lugstroom na binne laat waai sodat die brand verder aangewakker is. Polisiemanne in die foyer het valslik geglo dat alle teatergangers reeds in veiligheid was en uitgeroep Alles gerettet! ("Almal is gered!"). Verdere reddingspogings is derhalwe gestaak.

'n Relatief groot aantal sterfgevalle is in die boonste range aangeteken waar besoekers geen kans meer gehad het om na buite te vlug nie.[5] Een van die slagoffers was Ladislaus Vetsera (* 1865), 'n broer van Mary Freiin von Vetsera, 'n Oostenrykse adellike wat bekendheid verwerf het as die geliefde van kroonprins Rudolf van Oostenryk-Hongarye en saam met hom op 30 Januarie 1889 in die kasteel Mayerling selfmoord gepleeg het.

Meer as honderd mense is onherkenbaar verbrand. Hulle is saam met diegene, wat nog verken kon word, in 'n graf ter ruste gelê wat deur die Stad Wene op die Wiener Zentralfriedhof (sentrale begraafplaas) beskikbaar gestel is. Die grafmonument is tydens die Tweede Wêreldoorlog ernstig beskadig en in 1981 gerestoureer.[6] Een van die Ringtheater se houtdeure, wat bewaar gebly het, word in die stadsdistrik Ottakring se museum vertoon.

Verwysings wysig

  1. Der Brand des Wiener Ringtheaters. In: Neue Freie Presse, Morgenblatt, Nr. 6209/1881, 9 Desember 1881, bl. 2 (aanlyn beskikbaar by ANNO)
  2. Ludwig Eisenberg: Großes biographisches Lexikon der Deutschen Bühne im XIX. Jahrhundert. Leipzig: Paul List 1903, bl. 476 (aanlyn beskikbaar: www.archive.org)
  3. Planet Vienna: Ehemaliges Ringtheater. Besoek op 9 Mei 2017
  4. Juliane Mikoletzky: Der Brand des Wiener Ringtheaters 1881 und die Folgen. In: Ferrum : Nachrichten aus der Eisenbibliothek, Stiftung der Georg Fischer AG, volume 69, jaargang 1997. Besoek op 9 Mei 2017
  5. "Wien Geschichte Wiki: Ringtheaterbrand. Besoek op 10 Mei 2017". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Februarie 2015. Besoek op 9 Mei 2017.
  6. Hedwig Abraham: Kunst und Kultur in Wien - Opfer des Ringtheaterbrandes 1881. Besoek op 10 Mei 2017