Roy Niemann (1935 - 2000) is 'n Suid-Afrikaanse skrywer en is in 1935 in Parow gebore.[1]

Lewe en werk wysig

Hy matrikuleer ook in Parow met 'n onderskeiding in Wiskunde en rekenkundige vakke. Na kwalifikasie is hy onder meer vir ongeveer elf jaar lank onderwyser en vir drie jaar akteur by die Kaapse Raad vir Uitvoerende Kunste (KRUIK). Hy studeer dan verder in Pretoria by die destydse Tegniese Kollege in filmtegniek en werk dan by Protea-films as filmtegnikus, waar hy ook as draaiboekskrywer verskeie dokumentêre draaiboeke skryf en self speel in twee kortrolprente. Hierna werk hy by die Staatsdiens as vertaler. Na 'n lang reis in die buiteland word hy met sy terugkeer in 1973 aangestel as artikelskrywer in die redaksie van Sarie en later bevorder tot verhaalredakteur. Dan aanvaar hy 'n betrekking as letterkundige redakteur by die uitgewer Maskew Miller, terwyl hy in Oranjezicht in Kaapstad woon.

Hoewel sy loopbaan as professionele toneelspeler kort was, lewer hy 'n groot bydrae tot die toneelkuns. Terwyl hy in Pretoria woon, is hy baie aktief in amateurtoneelkringe en speel onder andere vir Volksteater in “Die pantoffelmoordenaars” en vir Mario Schiess in “Die seemeeu”. In die Kaap is hy lektor by die Akademie van Dramakuns, beoordelaar by die Kaapse Eisteddfod se voordragafdeling, medewerker van die Akademie-spelers, toneelresensent vir die radio en radiospeler in Springbok Radio vervolgverhale en die radiodramas van die Afrikaanse Diens van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie (SAUK). Vir die Greenwood Players speel hy in “La musica” en saam met die Universiteit van Kaapstad se studente speel hy in “Die geldpot”. Vir die SAUK lewer hy ook teater- en rolprentresensies oor die programme “Kaapse Kontrei” en “Voorportaal”. Hy is in Junie 2000 oorlede.[2][3]

Skryfwerk wysig

Prosa wysig

Sy eerste kortverhaal word gepubliseer terwyl hy nog op skool is. Hy skryf 'n aantal belangwekkende tydskrifverhale wat in Sarie gepubliseer word, soos “Vroeg in die somer” van 1970 waarin hy die homoseksuele ervarings van 'n jong seun verhaal in 'n tyd toe homoseksuele praktyke nog deur onverdraagsaamheid ondergronds gedwing is. Sy kortverhaal “Agter luike” word in die versamelbundel “Om lief te hê” opgeneem, wat 'n keur bevat van die mooiste liefdesverhale wat in Sarie verskyn het. Die skets “Lissabon” verskyn in “Stad en stedelig”, 'n versamelbundel met sketse en vertellings oor wêreldstede.

Atlantis! Atlantis![4] bevat twee novelles. Die titelstuk ondersoek die geslagtelike ambivalensie van twee mans en 'n vrou en speel af op 'n eiland. Magriet verwag Kim se kind, maar sy hart lê by Robert. Kim moet nou besluit of hy die verantwoordelikheid vir die kind gaan aanvaar en sy eie seksualiteit so gaan onderdruk. Hierdie novelle verwerk hy ook tot 'n drama, wat in 1982 deur die Transvaalse Raad vir Uitvoerende Kunste (TRUK) onder regie van Francois Swart opgevoer word. Die tweede novelle is “Hulle wat die soutkruid afpluk”, wat 'n sterk spanningselement besit. Hierdie verhaal fokus op die vreemde dood van die verteller se dwelmverslaafde vriend.

Uitsig op die speelgrond[5] het as tema die liefdes-intriges tussen onderwysers onderling en met leerlinge. 'n Jong vrou is getroud met 'n vise-skoolhoof wat veel ouer is as sy. Hoewel hy die held van die dorp en skool is met 'n viriele beeld, is hy seksueel impotent. Sy soek dan haar bevrediging elders en raak betrokke by 'n skoolseun. Daar is ook 'n skoolmeisie wat weggestuur word na 'n verhouding met 'n onderwyser, wat heimlik op die vrou van die onderhoof verlief is. Alles eindig min of meer gelukkig, want almal word ryper en wyser in die proses.

Die novelle “Fandango[6][7] verteenwoordig 'n hoogtepunt in sy prosa met die aangrypende uitbeelding van die fandango-dans van die ganse in die sirkus. Die fandango is 'n passievolle liefdesdans tussen twee mense. In 'n vakansiedorpie ingedruk tussen die see en die berg kom die somersirkus staan in 'n tyd van neerdrukkende hitte. Die jong vrou Pia, vasgekeer in 'n huwelik met 'n lewensmoeë ouer man Raoul, vind die romantiek van die sirkus se beeld van eksotiese en wilde lewe onweerstaanbaar. Dit is veral die unieke dans van die ganse wat haar aantrek. Weldra word Pia die ganstemmer Sebastian se minnares. Hy is egter ook ingehok deur sy aangetrokkenheid tot Gita, die vroue leeutemmer. Pia en haar man, die dorp se inwoners en die sirkusmense en diere is almal op 'n manier ingeperk in die ruimte van die dorp en die sirkus en in hierdie verdrukkende tyd (die somer). Die dans van die ganse as simbool van passie en vryheid is eindelik die grootste illusie van almal. Hierdie verhaal word ook verwerk tot radiodrama en deur Radiosondergrense uitgesaai.

As die wind verbygaan” is die verhaal van dr. Milda van der Linde. Sy is 'n beroepsvrou wat as ginekoloog al haar passie in haar werk sit en op 29 –jarige ouderdom reeds groot sukses behaal het. Dan verskyn haar oud-onderwyser Alex Heyns op die toneel en sy raak weer op hom verlief. Sy het egter reeds vir drie jaar 'n goeie vriendskapsverhouding met Tjaart Steynberg, wat verwag dat sy haar beroep sal prysgee sodat hulle kan trou. Haar aantreklike vennoot, Wilf Andersen, laat ook blyk dat sy bedoelings met haar ernstig is.

Improvisasies van 'n somer” is ook 'n liefdesverhaal. Hierdie boek is in 1986 op die kortlys vir die toekenning van die Perskor-prys. In 1979 word Roy Niemann bekroon met 'n prys[8] in die Departement van Nasionale Opvoeding se wedstryd vir ongepubliseerde manuskripte vir sy ongepubliseerde roman “Nagreis dagbreek toe”, destyds nog onder die titel “ 'n Stad om in te woon”. Die roman handel oor wat met 'n groep mense gebeur wanneer die einde van die wêreld aanbreek.

Drama wysig

Die radiodrama “Die oorwinnaar” word herhaaldelik uitgesaai. Dit is 'n gesprek tussen 'n man en sy eertydse vrou wat toevallig op 'n lughawe ontmoet en deur die loop van die gesprek word daar bepaal wie eintlik in hulle verhouding “gewen” het. Die man het owerspel gepleeg en dit in die hof erken terwyl sy vrou dit stilswyend moes aanhoor, sodat hy oënskynlik in die hof die oorwinnaar was. Sy het daardie tyd egter 'n kind verwag en hoewel die man gedink het die kind was syne, moet hy nou hoor dat dit nie so was nie. Die karakters word nie geïdentifiseer nie en hulle anonimiteit verhoog die universaliteit van die gesprek. Hierdie hoorspel word opgeneem in die versamelbundel “Hoorspelkeur”. Sy ongepubliseerde drama, “Verlange na die woude van weleer”, word in 1982 bekroon met 'n spesiale merieteprys[9] in die Amstel Dramaturg van die Jaar-kompetisie en is ook die eerste Afrikaanse drama wat 'n prys in hierdie kompetisie wen. Die radiodrama “ 'n Spoor op die melkweg” word in 1982 oor die Afrikaanse diens uitgesaai, terwyl sy novelle “Fandango” ook as drama vir die radio verwerk en deur Radiosondergrense uitgesaai word. Hy skryf ook die ongepubliseerde drama “Ons wat bang is vir die see”.

Publikasies wysig

1975

  • Atlantis! Atlantis!
  • Uitsig op die speelgrond

1976

  • Fandango

1981

  • As die wind verbygaan

1983

  • Improvisasies van 'n somer

Ander verwysings wysig

  • Anoniem “Roy Niemann, nuwe ster met baie belofte” “Oggendblad” 16 April 1982
  • Odendaal, L.B. “Hoorspelkeur” Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 1983
  • Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Verwysings wysig

  1. Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
  2. Botha, Danie Die Burger: http://m24arg02.naspers.com/argief/berigte/dieburger/2000/06/15/4/7.html[dooie skakel]
  3. Botha, Danie “Niemann was ‘dankbare skrywer’” “Die Burger” 15 Junie 2000
  4. Brink, André P. “Rapport” 19 Oktober 1975; Eksteen, Louis “Standpunte” Nuwe reeks 126, Desember 1976; Fourie, Pieter “Rapport” 11 April 1982
  5. Brink, André P. “Rapport” 22 Februarie 1976
  6. Brink, André P. “Rapport” 12 Desember 1976
  7. Niemann, Roy “Fandango” Tafelberg-Uitgewers Kaapstad 1976
  8. Anoniem “Niemann wen prys” “Die Burger” 16 November 1982
  9. Anoniem “Niemann wen prys” “Die Burger” 19 April 1979