Wikipedia

Sagittarius A*

Sagittarius A* (uitgespreek "Sagittarius A-ster"; afkorting Sgr A*) is die supermassiewe swartkolk[3][4] in die middel van die Melkweg. Dit is geleë naby die grens tussen die sterrebeelde Boogskutter (Sagittarius) en Skerpioen (Scorpius), sowat 5,6° suid van die sonnebaan,[5] visueel naby die Skoenlapper-sterreswerm (Messier 6) en die ster Shaula (Lambda Scorpii).

Sagittarius A*
Die akkresieskyf om Sagittarius A*, soos in 2017 afgeneem deur die Event Horizon-teleskoop; uitgereik in Mei 2022.
Die akkresieskyf om Sagittarius A*, soos in 2017 afgeneem deur die Event Horizon-teleskoop; uitgereik in Mei 2022.
Sterrebeeld Boogskutter
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming 17h 45m 40.0409s
Deklinasie −29° 0′ 28.118″[1]
Besonderhede
Massa (M☉) 8,26×1036 kilogram
4,154±0,014×106[2]
Afstand (ligjaar) 26 673±42[2]
Ander name
Sgr A*
Portaal  Portaalicoon   Sterrekunde

Die voorwerp is 'n helder en baie kompakte radiobron. Die naam Sagittarius A* is om historiese redes daaraan gegee. In 1954[6] het John D. Kraus, Hsien-Ching Ko en Sean Matt by 250 MHz na die radiobronne geluister wat hulle geïdentifiseer het met die radioteleskoop van die Universiteit van Ohio. Hulle het die bronne gerangskik volgens sterrebeeld en het hoofletters toegeken in volgorde van helderheid binne elke sterrebeeld; A het die helderste radiobron binne die sterrebeeld aangedui. Die asterisk (*) is later bygevoeg omdat die ontdekking as opwindend (exciting) beskou is,[7] in ooreenstemming met die naam vir atome in 'n opgewekte (excited) toestand wat met 'n asterisk aangedui word (die opgewekte toestand van helium is byvoorbeeld He*). Die asterisk is in 1982 toegevoeg deur Robert L. Brown,[8] wat verstaan het die sterkste radio-emissie van die middel van die sterrestelsel kom moontlik van 'n kompakte, nietermiese radiovoorwerp.

Waarnemings van verskeie sterre, veral S2, in ’n wentelbaan om Sagittarius A* is gebruik om die massa en grootte van die voorwerp vas te stel. Op grond van dié waarnemings is bepaal dat Sagittarius A* die ligging is van die Melkweg se supermassiewe swartkolk,[9] soos dié wat nou algemeen aanvaar word in die middel van die meeste spiraal- en elliptiese sterrestelsels voorkom. Die huidige raming van sy massa is 4,154 (± 0,014) miljoen sonmassas.[2]

Die astrofisici Reinhard Genzel en Andrea Ghez het in 2020 die Nobelprys vir fisika gewen vir hulle ontdekking dat Sagittarius A* 'n supermassiewe, kompakte voorwerp is, waarvoor 'n swartkolk destyds die enigste sinvolle verduideliking was.[10]

Op 12 Mei 2022 het sterrekundiges 'n foto (regs bo) van die akkresieskyf om Sagittarius A* uitgereik wat deur die Event Horizon-teleskoop, 'n wêreldwye netwerk van radiosterrewagte, geskep is met data van April 2017.[11] Dit het bevestig dat die voorwerp 'n swartkolk is. Dit is slegs die tweede bevestigde foto van 'n swartkolk, ná dié in 2019 van die supermassiewe swartkolk in Messier 87.[12][13] Die swartkolk self kan nie gesien word nie; net nabygeleë voorwerpe wat deur die swartkolk beïnvloed word. Die waargenome radio- en infrarooi-energie kom van gas en stof wat tot miljoene grade verhit word terwyl dit in die swartkolk val.[14]

Waarneming en beskrywing

wysig
 
Die grootte van Sagittarius A* is kleiner as die wentelbaan van Mercurius.

Op 12 Mei 2022 het die Event Horizon Telescope Collaboration die eerste foto van Sagittarius A* uitgereik. Die beeld, wat gebaseer is op radiodata van 2017, bevestig dat die voorwerp 'n swartkolk bevat. Dit is die tweede beeld van 'n swartkolk.[12][15] Dit het vyf jaar van berekenings geduur om die foto te prosesseer.[16] Die data is ingewin deur agt radiosterrewagte op ses geografiese terreine. Radiobeelde word geskep van data wat gewoonlik deur die nag van stabiele bronne geneem word. Die radio-emissies van Sgr A* wissel by minute, wat ontleding kompliseer.[17]

Die resultaat gee 'n algehele skynbare grootte vir die bron van 51,8±2,3 μas.[15] Op 'n afstand van 26 000 ligjare gee dit 'n deursnee van 51,8 miljoen kilometer. In vergelyking is die Aarde 1 AE (150 miljoen km) van die Son af, en Mercurius is 0,31 AE (46 miljoen km) van die Son af met perihelium. Die eiebeweging van Sgr A* is sowat -2,7 mas (milliboogsekondes) per jaar vir die regte klimming en -5,6 mas per jaar vir die deklinasie.[18][19] Die teleskoop se meting van dié swartkolke het Einstein se relatiwiteitsteorie strenger as ooit tevore getoets, en die resultate kom perfek ooreen.[13]

In 2019 het metings deur die SOFIA-vliegtuig[20] onthul magneetvelde veroorsaak dat die omringende ring van stof en gas, waarvan temperature tussen 99,8 en 9 977,6 K (-173,3 en 9 704,4 °C) wissel,[21] in 'n wentelbaan om Sgr A* beweeg en swartkolkuitstralings laag hou.[22]

Sterrekundiges kan Sgr A* nie in die sigbare spektrum waarneem nie weens groot hoeveelhede stof en gas tussen die bron en die Aarde.[23]

Geskiedenis

wysig

In April 1933 het Karl Jansky, wat as een van die vaders van radio-astronomie beskou word, ontdek 'n radiosein kom van 'n plek in die rigting van die sterrebeeld Boogskutter, naby die middel van die Melkweg.[24] Die radiobron het later bekend geword as Sagittarius A. Sy waarnemings het nie so ver suid gestrek as waar ons nou weet die middel van ons sterrestelsel geleë is nie.[25] In waarnemings deur Jack Piddington en Harry Minnett in Sydney, Nieu-Suid-Wallis, is 'n helder Boogskutter-Skerpioen-radiobron ontdek,[26] wat in 'n brief aan die tydskrif Nature beskryf is as die moontlike galaktiese sentrum nadat nog waarnemings in Dover Heights, Nieu-Suid-Wallis, gedoen is.[27]

 
'n Beeld deur ALMA van gaswolke ryk aan molekulêre waterstof, met die gebied om Sagittarius A* omsirkel.[28]

Latere waarnemings het gewys Sagittarius A bestaan eintlik uit verskeie oorvleuelende subkomponente; 'n helder en baie kompakte komponent, Sgr A*, is op 13 en 15 Februarie 1974 deur die sterrekundiges Bruce Balick en Robert Brown ontdek.[29][30] Die naam Sgr A* is die eerste keer deur Brown gebruik in 'n geskrif in 1982, omdat die radiobron "opwindend" (exciting) was en die opgewekte (excited) toestand van atome met 'n asterisk aangedui word.[31][32]

Dit was sedert die 1980's duidelik dat die sentrale komponent van Sgr A waarskynlik 'n swartkolk is. In 1994 is spektroskopiese navorsing by Berkeley gedoen deur 'n span met onder andere die Nobelpryswenner Charles H. Townes en die toekomsige Nobelpryswenner Reinhard Genzel wat gewys het die massa van Sgr A* was baie gekonsentreerd en gelykstaande aan dié van sowat 3 miljoen sonne.[33]

Op 16 Oktober 2002 het 'n internasionale span onder Reinhard Genzel by die Max Planck-instituut vir Buiteaardse Fisika die waarneming berig van die beweging oor 'n tydperk van 10 jaar van 'n ster, S2, naby Sagittarius A*. Volgens die span se ontleding met naby-infrarooi- (NIR)-interferometrie het die data die moontlikheid uitgesluit dat Sgr A* 'n swerm donker stellêre voorwerpe of 'n massa ontaarde fermione bevat, wat die bewyse van 'n supermassiewe kolk versterk het. SiO- astrofisiese masers is gebruik om die NIR-beelde met radiowaarnemings op te lyn, want hulle kan in NIR- én radiobande waargeneem word. Die vinnige beweging van S2 (en ander nabygeleë sterre) het duidelik uitgestaan bo dié van stadiger bewegende sterre aan die siglyn en hulle kon dus afgesonder word.[34][35]

 
Die stofwolk G2 beweeg voor die supermassiewe swartkolk in die middel van die Melkweg verby.[36]

In die navorsing is ontdek die fokus van S2 se elliptiese wentelbaan stem ooreen met die posisie van Sagittarius A*. Deur die Keplerwentelbaan van S2 te ondersoek, is vasgestel die massa van Sagittarius A* is 4,1±0,6 miljoen sonmassas, wat beperk is binne 'n volume met 'n radius van nie meer nie as 17 ligure (120 AE of 18 miljard kilometer).[37] Latere waarnemings van die ster S14 het gewys die voorwerp se massa is sowat 4,1 miljoen sonmassas in 'n volume met 'n radius van nie meer nie as 6,25 ligure (45 AE of 6,7 miljard kilometer).[38] S175 het binne 'n soortgelyke afstand verbybeweeg.[39] Die Schwarzschild-radius is in vergelyking 0,08 AE (12 miljoen kilometer). Hulle het ook die Aarde se afstand van die galaktiese sentrum af (die middelpunt van die Melkweg waarom dit roteer) vasgestel as sowat 26 000 ± 2 000 ligjare, wat belangrik is in die kalibrering van astronomiese afstandskale.

In November 2004 het 'n span sterrekundiges die ontdekking aangekondig van 'n moontlike swartkolk met 'n middelgroot massa, wat GCIRS 13E genoem word, wat drie ligjare van Sagittarius A* af wentel. Dié swartkolk, met 'n massa van 1 300 sonmassas, is binne 'n swerm van sewe sterre geleë. Dit kan die mening verder bevestig dat supermassiewe swartkolke groei deur kleiner nabygeleë swartkolke en sterre te absorbeer.

 
'n Ongewoon helder opvlamming in Sgr A* in 2013.[40]

Nadat hulle sterwentelbane om Sagittarius A* altesaam 16 jaar lank gemonitor het, het Gillessen et al. geraam die voorwerp se massa is 4,31±0,38 miljoen sonmassas. Die resultaat is in 2008 aangekondig en in 2009 in The Astrophysical Journal gepubliseer.[41]

Reinhard Genzel, die spanleier, het gesê die navorsing het die beste bewys nog gelewer dat supermassiewe swartkolke werklik bestaan. "Die sterwentelbane in die galaktiese sentrum wys die sentrale massakonsentrasie van 4 miljoen sonmassas moet sonder enige twyfel 'n swartkolk wees."[42]

Op 5 Januarie 2015 het Nasa die waarneming van 'n X-straalopvlamming in Sgr A* aangekondig wat 400 keer so helder as gewoonlik was. Dié ongewone voorval kon veroorsaak gewees het deur die opbreking van 'n asteroïde wat in die swartkolk geval het of deur die verstrengeling van magneetveldlyne in gas wat in Sgr A* ingevloei het, volgens sterrekundiges.[40]

Op 13 Mei 2019 het sterrekundiges wat die Keck-sterrewag gebruik het, 'n skielike verheldering van Sgr A* waargeneem wat 75 keer helderder as gewoonlik was en daarop dui dat nog 'n voorwerp in die swartkolk kon geval het.[43]

Sentrale swartkolk

wysig
 
Die X-straalteleskoop NuSTAR het hierdie eerste, gefokusde beelde van die supermassiewe swartkolk in die middel van die Melkweg in hoë-energie-X-strale geneem.

In 'n verslag van 31 Oktober 2018 is die ontdekking aangekondig van oortuigende bewyse dat Sagittarius A* 'n swartkolk is. Met die GRAVITY-interferometer en die vier teleskope van die Baie Groot Teleskoop is 'n virtuele teleskoop geskep van 130 m breed. Daarmee het sterrekundiges klonte gas waargeneem wat teen sowat 30% van die ligsnelheid beweeg. Uitstralings van hoogs energieke elektrone baie na aan die swartkolk was sigbaar as drie prominente, helder flikkerings. Dit stem presies ooreen met teoretiese voorspellings vir warmkolle wat naby 'n swartkolk van 4 miljoen sonmassas wentel. Die flikkerings kom vermoedelik van magnetiese wisselwerkings in die baie warm gas wat naby aan Sagittarius A* wentel.[14][44]

In Julie 2018 is berig die ster S2, wat om Sgr A* wentel, se snelheid is in Mei 2018 vasgestel op 7 650 km/s, of 2,55% die ligsnelheid, terwyl dit op pad was na sy episentrum, of naaste afstand, teen sowat 120 AE (18 miljard km of 1 400 Schwarzschild-radiusse) van Sgr A* af. Einstein se teorie oor algemene relatiwiteit voorspel dat S2 op so 'n kort afstand van 'n swartkolk af 'n merkbare gravitasionele rooiverskuiwing sal toon benewens die gewone snelheidsrooiverskuiwing; dié gravitasionele rooiverskuiwing is waargeneem binne die omvang waarin dit voorspel is.[45][46]

As aangeneem word algemene relatiwiteit is steeds 'n geldige beskrywing van swaartekrag naby die waarnemingshorison, is Sagittarius A* se radio-emissies nie op die swartkolk gesentreer nie, maar kom dit van 'n helder kol in die streek om die swartkolk, naby die waarnemingshorison, moontlik in die akkresieskyf of 'n relativistiese stroom materiaal (geïoniseerde materiaal wat tot naby die ligsnelheid versnel word) wat uit die skyf geskiet word.[47] As die skynbare posisie van Sagittarius A* presies in die middel van die swartkolk gesentreer was, sou dit moontlik wees om 'n vergroting daarvan te sien vanweë 'n gravitasielens. Volgens algemene relatiwiteit sou dit 'n ringagtige struktuur tot gevolg hê met 'n deursnee van sowat 5,2 keer die swartkolk se Schwarzschild-radius. Vir 'n swartkolk van sowat 4nbsp;miljoen sonmassas is dit 'n grootte van sowat 52 μas, wat ooreenstem met die waargenome grootte van sowat 50 μas.[47]

 
'n Magnetar ('n soort neutronster) baie na aan Sagittarius A*.

Die relatief klein massa van die supermassiewe swartkolk en die lae helderheid van die radio- en infrarooi emissielyne dui daarop dat die Melkweg nie 'n Seyfert-sterrestelsel is nie.[23]

Onlangse waarnemings teen 'n laer resolusie het onthul dat die radiobron van Sagittarius A* simmetries is.[48] Simulasies van alternatiewe teorieë van swaartekrag voorspel resultate wat moeilik kan wees om van algemene relatiwiteit te onderskei.[49] 'n Verslag van 2018 voorspel egter 'n beeld van Sagittarius A* wat ooreenstem met onlangse waarnemings; dit verduidelik veral die klein skynbare grootte en die simmetriese morfologie van die bron.[50]

Wat op die ou einde gesien kan word, is nie die swartkolk self nie, maar waarnemings wat net moontlik is as daar wel 'n swartkolk naby Sgr A* is. In die geval van so 'n swartkolk kom die waargenome radio- en infrarooi energie uit gas en stof wat tot miljoene grade verhit word terwyl dit in die swartkolk val.[14] Die swartkolk straal vermoedelik net Hawkingstraling uit by 'n onbeduidende temperatuur, in die omgewing van 10-14 kelvin.

Die Europese Ruimteagentskap se gammastraalsterrewag INTEGRAL het gammastrale waargeneem wat in 'n wisselwerking met die nabygeleë reuse- molekulêre wolk Sagittarius B2 is en veroorsaak dat X-strale uit die wolk straal. Die totale helderheid van dié uitbarsting (L≈1,5×1039 erg/s) word geraam as 'n miljoen keer sterker as die huidige uitset van Sgr A* en is vergelykbaar met die tipiese kern van 'n aktiewe sterrestelsel.[51][52] In 2011 is dié gevolgtrekking bevestig deur Japannese sterrekundiges wat die middel van die Melkweg met die Suzaku-satelliet bestudeer het.[53]

In Julie 2019 het sterrekundiges aangekondig hulle het 'n ster, S5-HVS1, ontdek wat teen 1 755 km/s beweeg. Die ster is in die sterrebeeld Kraanvoël in die suidelike lughemel, sowat 29 000 ligjare van die Aarde af, en is dalk uit die Melkweg geskiet ná 'n wisselwerking met Sagittarius A*.[54][55]

 
Sterre om Sgr A* (2018).[56][57]

Wentelende sterre

wysig
 
Afgeleide wentelbane van ses sterre om die supermassiewe swartkolk Sagittarius A* (2011).[58]
 
Sterre om Sgr A* (2021).[59][60]

Daar is 'n paar sterre, bekend as S-sterre, wat naby aan Sagittarius A* wentel.[61] Hulle word hoofsaaklik in infrarooi waargeneem, aangesien interstellêre stof die sigbaarheid in sigbare golflengtes aansienlik beperk.

Dit is 'n vinnig veranderende veld – in 2011 is die wentelbane van die prominentste sterre wat toe bekend was, in die diagram links saamgevat, met 'n vergelyking tussen hulle wentelbane en verskeie van dié in die Sonnestelsel.[57] Sedertdien is bevind S62 kom selfs nader as dié sterre.[62]

Hulle hoë snelhede en nabye wentelbane maak dié sterre nuttig om beperkings te stel op die fisiese afmetings van Sagittarius A*, sowel as om invloede wat met algemene relatiwiteit verband hou waar te neem, soos die periapsideverskuiwings van hulle wentelbane. Hulle word fyn dopgehou ingeval hulle naby afstande aan die waarnemingshorison hulle versteur, maar dit sal vermoedelik met geen van dié sterre gebeur nie.

Die waargenome verspreiding van die vlakke van die wentelbane van die S-sterre beperk die tolling van Sagittarius A* tot minder as 10% van sy teoretiese maksimum waarde.[63]

Sedert 2020 is S4714 die rekordhouer vir die naaste afstand aan Sagittarius A*, sowat 12,6 AE – amper so naby as wat Saturnus aan die Son kom. Dit beweeg teen sowat 8% van die ligsnelheid. Sy wentelperiode is 12 jaar, maar 'n buitengewone eksentrisiteit van 0,985 veroorsaak 'n naby afstand en hoë snelheid.[64]

Verwysings

wysig
  1. ↑ Reid and Brunthaler 2004
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 The GRAVITY collaboration (April 2019). "A geometric distance measurement to the Galactic center black hole with 0.3% uncertainty". Astronomy & Astrophysics. 625: L10. arXiv:1904.05721. Bibcode:2019A&A...625L..10G. doi:10.1051/0004-6361/201935656. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Oktober 2019. Besoek op 4 Oktober 2019.
  3. ↑ Parsons, Jeff (31 Oktober 2018). "Scientists find proof a supermassive black hole is lurking at the centre of the Milky Way". Metro (in Engels (VK)). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Oktober 2018. Besoek op 31 Oktober 2018.
  4. ↑ Mosher, Dave (31 Oktober 2018). "A 'mind-boggling' telescope observation has revealed the point of no return for our galaxy's monster black hole". The Middletown Press. Business Insider. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Oktober 2018. Besoek op 16 Mei 2022.
  5. ↑ Calculated using Equatorial and Ecliptic Coordinates Geargiveer 21 Julie 2019 op Wayback Machine calculator
  6. ↑ Kraus, J. D.; Ko, H. C.; Matt, S. (Desember 1954). "Galactic and localized source observations at 250 megacycles per second". The Astronomical Journal. 59: 439–443. Bibcode:1954AJ.....59..439K. doi:10.1086/107059. ISSN 0004-6256. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Junie 2022. Besoek op 16 Mei 2022 – via The ADS.
  7. ↑ Goss, W. M.; Brown, Robert L.; Lo, K. Y. (8 Augustus 2003). "The Discovery of Sgr A*". Astronomische Nachrichten (in Engels). 324 (S1): 497–504. arXiv:astro-ph/0305074. Bibcode:2003ANS...324..497G. doi:10.1002/asna.200385047. ISSN 0004-6337. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Augustus 2022. Besoek op 13 Mei 2022.
  8. ↑ Brown, Robert L. (1 November 1982). "Precessing Jets in Sagittarius A: Gas Dynamics in the Central Parsec of the Galaxy". The Astrophysical Journal. 262: 110–119. Bibcode:1982ApJ...262..110B. doi:10.1086/160401. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Mei 2022. Besoek op 13 Mei 2022.
  9. ↑ Henderson, Mark (9 Desember 2009). "Astronomers confirm black hole at the heart of the Milky Way". Times Online. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Desember 2008. Besoek op 6 Junie 2019.
  10. ↑ "The Nobel Prize in Physics 2020" (in Engels (VSA)). 6 Oktober 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 April 2021. Besoek op 7 Oktober 2020.
  11. ↑ Bower, Geoffrey C. (Mei 2022). "Focus on First Sgr A* Results from the Event Horizon Telescope". The Astrophysical Journal. Besoek op 12 Mei 2022.
  12. ↑ 12,0 12,1 "Astronomers reveal first image of the black hole at the heart of our galaxy". eso.org. 12 Mei 2022. Besoek op 12 Mei 2022.
  13. ↑ 13,0 13,1 Overbye, Dennis (12 Mei 2022). "The Milky Way's Black Hole Comes to Light". The New York Times (in Engels (VSA)). ISSN 0362-4331. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2022. Besoek op 12 Mei 2022.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Abuter, R.; Amorim, A.; Bauböck, M.; Berger, J. P.; Bonnet, H.; Brandner, W.; Clénet, Y.; Coudé Du Foresto, V.; De Zeeuw, P. T.; Deen, C.; Dexter, J.; Duvert, G.; Eckart, A.; Eisenhauer, F.; Förster Schreiber, N. M.; Garcia, P.; Gao, F.; Gendron, E.; Genzel, R.; Gillessen, S.; Guajardo, P.; Habibi, M.; Haubois, X.; Henning, T.; Hippler, S.; Horrobin, M.; Huber, A.; Jiménez Rosales, A.; Jocou, L.; et al. (2018). "Detection of orbital motions near the last stable circular orbit of the massive black hole SgrA". Astronomy & Astrophysics. 618: L10. arXiv:1810.12641. Bibcode:2018A&A...618L..10G. doi:10.1051/0004-6361/201834294.
  15. ↑ 15,0 15,1 The Event Horizon Telescope Collaboration (1 Mei 2022). "First Sagittarius A* Event Horizon Telescope Results. I. The Shadow of the Supermassive Black Hole in the Center of the Milky Way". The Astrophysical Journal Letters. 930 (2): L12. Bibcode:2022ApJ...930L..12E. doi:10.3847/2041-8213/ac6674. eISSN 2041-8213. ISSN 2041-8205.
  16. ↑ Hensley, Kerry (12 Mei 2022). "First Image of the Milky Way's Supermassive Black Hole". AAS Nova (in Engels (VSA)). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Augustus 2022. Besoek op 13 Mei 2022.
  17. ↑ The Event Horizon Telescope Collaboration (1 Mei 2022). "First Sagittarius A* Event Horizon Telescope Results. III. Imaging of the Galactic Center Supermassive Black Hole". The Astrophysical Journal Letters. 930 (2): L14. Bibcode:2022ApJ...930L..14E. doi:10.3847/2041-8213/ac6429. eISSN 2041-8213. ISSN 2041-8205.
  18. ↑ Backer and Sramek 1999, § 3
  19. ↑ "Focus on the First Event Horizon Telescope Results – The Astrophysical Journal Letters – IOPscience". iopscience.iop.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Mei 2019. Besoek op 10 April 2019.
  20. ↑ "HAWC+, the Far-Infrared Camera and Polarimeter for SOFIA". 2018. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Augustus 2021. Besoek op 3 Augustus 2021.
  21. ↑ "The Milky Way's Monster Black Hole Has a Cool Gas Halo — Literally". Space.com. 5 Junie 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Junie 2019. Besoek op 19 Junie 2019.
  22. ↑ "Magnetic Fields May Muzzle Milky Way's Monster Black Hole". Space.com. 14 Junie 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Junie 2019. Besoek op 19 Junie 2019.
  23. ↑ 23,0 23,1 Osterbrock and Ferland 2006, p. 390
  24. ↑ "Karl Jansky: The Father of Radio Astronomy". 29 Augustus 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Junie 2019. Besoek op 27 Januarie 2019.
  25. ↑ Goss, W. M.; McGee, R. X. (1996). "The Discovery of the Radio Source Sagittarius A (Sgr A)". The Galactic Center, Astronomical Society of the Pacific Conference Series. 102: 369. Bibcode:1996ASPC..102..369G. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2021. Besoek op 25 Februarie 2021.
  26. ↑ Piddington, J. H.; Minnett, H. C. (1 Desember 1951). "Observations of Galactic Radiation at Frequencies of 1200 and 3000 Mc/s". Australian Journal of Scientific Research A. 4 (4): 459. Bibcode:1951AuSRA...4..459P. doi:10.1071/CH9510459. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 April 2021. Besoek op 25 Februarie 2021.
  27. ↑ McGee, R. X.; Bolton, J. G. (1 Mei 1954). "Probable observation of the galactic nucleus at 400 Mc./s". Nature. 173 (4412): 985–987. Bibcode:1954Natur.173..985M. doi:10.1038/173985b0. ISSN 0028-0836. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Januarie 2022. Besoek op 25 Februarie 2021.
  28. ↑ "Cloudlets swarm around our local supermassive black hole". www.eso.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Oktober 2018. Besoek op 22 Oktober 2018.
  29. ↑ Balick, B.; Brown, R. L. (1 Desember 1974). "Intense sub-arcsecond structure in the galactic center". Astrophysical Journal. 194 (1): 265–270. Bibcode:1974ApJ...194..265B. doi:10.1086/153242.
  30. ↑ Melia 2007, p. 7
  31. ↑ Goss, W. M.; Brown, Robert L.; Lo, K. Y. (6 Mei 2003). "The Discovery of Sgr A*". Astronomische Nachrichten. 324 (1): 497. arXiv:astro-ph/0305074. Bibcode:2003ANS...324..497G. doi:10.1002/asna.200385047.
  32. ↑ Brown, R. L. (1 November 1982). "Precessing jets in Sagittarius A – Gas dynamics in the central parsec of the galaxy". Astrophysical Journal, Part 1. 262: 110–119. Bibcode:1982ApJ...262..110B. doi:10.1086/160401.
  33. ↑ Genzel, R; Hollenbach, D; Townes, C H (1994). "The nucleus of our Galaxy". Reports on Progress in Physics. 57 (5): 417–479. Bibcode:1994RPPh...57..417G. doi:10.1088/0034-4885/57/5/001. ISSN 0034-4885.
  34. ↑ Schödel et al. 2002
  35. ↑ Sakai, Shoko; Lu, Jessica R.; Ghez, Andrea; Jia, Siyao; Do, Tuan; Witzel, Gunther; Gautam, Abhimat K.; Hees, Aurelien; Becklin, E.; Matthews, K.; Hosek, M. W. (5 Maart 2019). "The Galactic Center: An Improved Astrometric Reference Frame for Stellar Orbits around the Supermassive Black Hole". The Astrophysical Journal (in Engels). 873 (1): 65. arXiv:1901.08685. Bibcode:2019ApJ...873...65S. doi:10.3847/1538-4357/ab0361. ISSN 1538-4357. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2022. Besoek op 13 Mei 2022.
  36. ↑ "Best View Yet of Dusty Cloud Passing Galactic Centre Black Hole". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 April 2015. Besoek op 16 Junie 2015.
  37. ↑ Ghez et al. (2003) "The First Measurement of Spectral Lines in a Short-Period Star Bound to the Galaxy's Central Black Hole: A Paradox of Youth" Astrophysical Journal 586 L127
  38. ↑ Ghez, A. M.; et al. (Desember 2008). "Measuring Distance and Properties of the Milky Way's Central Supermassive Black Hole with Stellar Orbits". Astrophysical Journal. 689 (2): 1044–1062. arXiv:0808.2870. Bibcode:2008ApJ...689.1044G. doi:10.1086/592738.
  39. ↑ Gillessen, S.; Plewa, P. M.; Eisenhauer, F.; Sari, R.; Waisberg, I.; Habibi, M.; Pfuhl, O.; George, E.; Dexter, J. (2017). "An Update on Monitoring Stellar Orbits in the Galactic Center". The Astrophysical Journal (in Engels). 837 (1): 30. arXiv:1611.09144. Bibcode:2017ApJ...837...30G. doi:10.3847/1538-4357/aa5c41. ISSN 0004-637X.
  40. ↑ 40,0 40,1 Chou, Felicia; Anderson, Janet; Watzke, Megan (5 Januarie 2015). "NASA's Chandra Detects Record-Breaking Outburst from Milky Way's Black Hole". Nasa. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Januarie 2015. Besoek op 6 Januarie 2015.
  41. ↑ Gillessen et al. 2009
  42. ↑ O'Neill 2008
  43. ↑ "Our Galaxy's Supermassive Black Hole Has Emitted a Mysteriously Bright Flare". Science Alert. 12 Augustus 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Augustus 2019. Besoek op 12 Augustus 2019.
  44. ↑ "Most Detailed Observations of Material Orbiting close to a Black Hole". European Southern Observatory (ESO). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 November 2018. Besoek op 1 November 2018.
  45. ↑ Genzel; et al. (26 Julie 2018). "Detection of the gravitational redshift in the orbit of the star S2 near the Galactic centre massive black hole". Astronomy & Astrophysics. 615: L15. arXiv:1807.09409. Bibcode:2018A&A...615L..15G. doi:10.1051/0004-6361/201833718. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 April 2019. Besoek op 27 Julie 2018.
  46. ↑ "Star spotted speeding near black hole at centre of Milky Way – Chile's Very Large Telescope tracks S2 star as it reaches mind-boggling speeds by supermassive black hole". The Guardian. 26 Julie 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 April 2019. Besoek op 27 Julie 2018.
  47. ↑ 47,0 47,1 Lu, R.; et al. (2018). "Detection of intrinsic source structure at ~3 Schwarzschild radii with Millimeter-VLBI observations of Sgr A*". Astrophysical Journal. 859 (1): 60. arXiv:1805.09223. doi:10.3847/1538-4357/aabe2e.
  48. ↑ Issaoun, S. (18 Januarie 2019). "The Size, Shape, and Scattering of Sagittarius A* at 86 GHz: First VLBI with ALMA". The Astrophysical Journal. 871 (1): 30. arXiv:1901.06226. Bibcode:2019ApJ...871...30I. doi:10.3847/1538-4357/aaf732.
  49. ↑ Rezzolla, Luciano (17 April 2018). "Astrophysicists Test Theories of Gravity with Black Hole Shadows". SciTech Daily. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 April 2019. Besoek op 2 April 2019.
  50. ↑ "Revealing the black hole at the heart of the galaxy". Netherlands Research School for Astronomy. 22 Januarie 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Maart 2019. Besoek op 2 April 2019 – via Phys.org.
  51. ↑ "Integral rolls back history of Milky Way's super-massive black hole". Hubble News Desk. 28 Januarie 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Oktober 2012. Besoek op 31 Oktober 2007.
  52. ↑ M. G. Revnivtsev; et al. (2004). "Hard X-ray view of the past activity of Sgr A* in a natural Compton mirror". Astronomy and Astrophysics. 425 (3): L49–L52. arXiv:astro-ph/0408190. Bibcode:2004A&A...425L..49R. doi:10.1051/0004-6361:200400064. S2CID 18872302.
  53. ↑ M. Nobukawa; et al. (2011). "New Evidence for High Activity of the Supermassive Black Hole in our Galaxy". The Astrophysical Journal Letters. 739 (2): L52. arXiv:1109.1950. Bibcode:2011ApJ...739L..52N. doi:10.1088/2041-8205/739/2/L52. S2CID 119244398.
  54. ↑ Overbye, Dennis (14 November 2019). "A Black Hole Threw a Star Out of the Milky Way Galaxy – So long, S5-HVS1, we hardly knew you". The New York Times. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 November 2019. Besoek op 18 November 2019.
  55. ↑ Koposov, Sergey E.; et al. (11 November 2019). "Discovery of a nearby 1700 km/s star ejected from the Milky Way by Sgr A*". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. arXiv:1907.11725. doi:10.1093/mnras/stz3081. S2CID 198968336.
  56. ↑ "First Successful Test of Einstein's General Relativity Near Supermassive Black Hole – Culmination of 26 years of ESO observations of the heart of the Milky Way". www.eso.org (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Maart 2019. Besoek op 15 Desember 2021.
  57. ↑ 57,0 57,1 GRAVITY Collaboration; Abuter, R.; Amorim, A.; Anugu, N.; Bauböck, M.; Benisty, M.; Berger, J. P.; Blind, N.; Bonnet, H.; Brandner, W.; Buron, A. (Julie 2018). "Detection of the gravitational redshift in the orbit of the star S2 near the Galactic centre massive black hole". Astronomy & Astrophysics. 615: L15. arXiv:1807.09409. Bibcode:2018A&A...615L..15G. doi:10.1051/0004-6361/201833718. ISSN 0004-6361. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Julie 2020. Besoek op 15 Desember 2021.
  58. ↑ Eisenhauer, F.; et al. (20 Julie 2005). "SINFONI in the Galactic Center: Young Stars and Infrared Flares in the Central Light-Month". The Astrophysical Journal. 628 (1): 246–259. arXiv:astro-ph/0502129. Bibcode:2005ApJ...628..246E. doi:10.1086/430667.
  59. ↑ "Watch stars move around the Milky Way's supermassive black hole in deepest images yet". www.eso.org (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Desember 2021. Besoek op 15 Desember 2021.
  60. ↑ GRAVITY Collaboration; Stadler, J.; Drescher, A. (14 Desember 2021). "Deep images of the Galactic center with GRAVITY". Astronomy & Astrophysics. 657: A82. doi:10.1051/0004-6361/202142459. ISSN 0004-6361. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Maart 2022. Besoek op 15 Desember 2021.
  61. ↑ Eckart, A.; Genzel, R.; Ott, T.; Schödel, R. (11 April 2002). "Stellar orbits near Sagittarius A*". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 331 (4): 917–934. doi:10.1046/j.1365-8711.2002.05237.x. ISSN 0035-8711.
  62. ↑ Peissker, Florian; Eckart, Andreas; Parsa, Marzieh (Januarie 2020). "S62 on a 9.9 year orbit around SgrA*". The Astrophysical Journal. 889 (1): 61. arXiv:2002.02341. Bibcode:2020ApJ...889...61P. doi:10.3847/1538-4357/ab5afd.
  63. ↑ "Milky Way's Supermassive Black Hole is Spinning Slowly, Astronomers Say". 28 Oktober 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 November 2020. Besoek op 3 November 2020.
  64. ↑ Peißker, Florian; Eckart, Andreas; Zajaček, Michal; Basel, Ali; Parsa, Marzieh (Augustus 2020). "S62 and S4711: Indications of a Population of Faint Fast-moving Stars inside the S2 Orbit—S4711 on a 7.6 yr Orbit around Sgr A*". The Astrophysical Journal. 889 (50): 5. arXiv:2008.04764. Bibcode:2020ApJ...899...50P. doi:10.3847/1538-4357/ab9c1c.

Verdere bronne

wysig

Skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Sagittarius_A*&oldid=2633609"