Skubdier

Skubdiere, soos miereters of Ietermagoë (orde Pholidota), is soogdiere wat deur die aanwesigheid van opvallende horingskubbe gekenmerk word. Die voorpote het sterk graafkloue waarmee mier- en termietneste oopgegrawe word.

Skubdier Tydperk: Paleoseen–Onlangs
Manis javanica
Bewaringstatus
CITES Appendix I (CITES)
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Chordata
Subfilum:	Vertebrata
Klas:	Mammalia
Subklas:	Theria
Infraklas:	Placentalia
Superorde:	Laurasiatheria
Genera
Manis Phataginus Smutsia
Verspreiding van genera    Manis crassicaudata    Manis pentadactyla    Manis javanica    Manis culionensis    Phataginus tricuspis    Phataginus tetradactyla    Smutsia gigantea    Smutsia temminckii

Die diere is uitsluitlik insekte-eters en hul spysverteringskanaal is aangepas sodat die kos verteer kan word, terwyl hul monde heeltemal tandeloos is. Die diere kom slegs in die tropiese en subtropiese gebiede van Afrika en Asië voor. Die meeste spesies se voortbestaan word egter deur die inkrimping van die tropiese woude bedreig. Daar is min oor die ontwikkelingsgeskiedenis van die Ietermagoë (orde Pholidota) bekend, omdat net 'n klein aantal fossiele gevind is. ’n Fossiel van 'n reuseskubdier is op Java in 'n jong Pleistoseenlaag (slegs 11 000 jaar gelede) gevind, en die dier moes ongeveer 2 m lank gewees het.

'n Paar fossiele is in die Oligoseenlae (tussen 26 en 38 miljoen jaar gelede) gevind, maar die skaarsheid van lewende diere en hul fossiele dui daarop dat hul getalle altyd klein moes gewees het. Miereters moes dus vroeg in soogdiere se ontwikkelingsgeskiedenis reeds van die ander soogdiere gedivergeer en 'n selfstandige orde geword het. Hulle kon moontlik uit dieselfde basiese groep as die orde Edentata ontwikkel het.

Bou en lewenswyse

Skubdiere behoort tot die klas Mammalia en hulle is egte plasentale soogdiere, hoewel hulle soms deur leke vir reptiele aangesien word. Die rede hiervoor is dat die grootste deel van die diere se liggame met drie- hoekige skubbe bedek is, wat dakpansgewys gerangskik is. Die skubbe is geagglutineerde hare, wat baie van reptiele s'n verskil. Miereters het geen skubbe aan hul lang snuite, buik of binnekant van die ledemate nie, maar die dele is yl met hare bedek.

Die voor- en agterpote is van kloue voorsien, maar die voorpootkloue is langer as die van die agterpote. Wanneer die skubdiere loop, raak die hele onderste oppervlak van die agterpoot aan die grond en die voël is dus 'n soolganger. Net die voorpote se kneukels raak die grond tydens beweging en die kloue word ook na bo gevou. Miereters kan soms 'n afstand op hul agterpote loop. Sommige spesies is goeie boomklimmers en gebruik hul pote, asook die stert as gryporgane.

Die stert is baie geskik daarvoor, omdat die gepunte skubbe aan die stertrand gebruik word om bykomende houvas te verleen, terwyl enkele spesies selfs 'n steunskyf aan die onderkant van die stert het. Skubdiere se oë is nie goed ontwikkel nie, maar dit het dik ooglede as beskerming teen insektebyte. Die oorskulpe is rudimenter of selfs heeltemal afwesig, maar miereters se gehoorsin is blykbaar akuut. Hul reuk- en smaaksintuie is besonder goed ontwikkel en dit word veral gebruik vir die opspoor van voedsel, wat hoofsaaklik uit miere en termiete bestaan.

Die diere krap mierneste met hul skerp kloue oop, of hulle breek die harde termietneswande. Hulle steek dan 'n lang, wurmvormige tong in die nes, waaraan die insekte vaskleef. Hierdie tong is besonder lank en wanneer die diere rus, word dit in 'n spesiale skede in die borsholte teruggetrek. Dit word deur 'n ingewikkelde spier stelsel moontlik gemaak en die spiere is aan 'n borswerweluitsteeksel (die xiphisternum) vasgeheg. Die bo- en onderkaak het geen tande nie en die insekte word heel ingesluk.

Miereters se mae het besondere sterk en beweeglike spierwande en die wande is van horingagtige uitsteeksels voorsien, wat gebruik word om die insekte fyn te maal. 'n Aantal klein klippies en sandkorrels word ook ingesluk, wat help om die voedsel verder fyn te maal. Skubdiere soek hul voedsel hoofsaaklik snags. Bedags slaap hulle of in bome, of in holtes in die grond, waar hulle hulle oprol. Indien die diere bedreig word, rol hulle hulle ook op 'n kenmerkende wyse op, sodat hul beskermende skubbe na buite wys, en hulle swaai terselfdertyd hul sterte met die skerp skubbe rond.

'n Onaangename vloeistof word uit die anale kliere gespuit, waardeur voornemende roofdiere verder afgeskrik word. Groot katte, soos luiperds en tiere, is die skubdiere se natuurlike vyande. Daar word gewoonlik slegs een kleintjie in 'n werpsel gebaar. Die diertjie lyk net soos die moeder, maar dit het nog nie harde skubbe nie. Die skubbe verhard eers twee dae na geboorte en die kleintjie word ’n tyd lank op die moeder se rug of stert rondgedra. Die kleintjie word met melk, afkomstig van die melkkliere in die voorpote se okselholtes, gevoed.

Verspreiding

Alle skubdiere behoort tot een familie (Manidae) en ook een genus (Manis), terwyl sewe spesies aangetref word. Hulle kom in die tropiese en subtropiese gebiede van Afrika en Suidoos-Asië voor. Die drie spesies in Asië is die Wes-Indiese miereter (Manis crassicaudatus), die Chinese miereter (Manis pentadactyla) en die Javaanse miereter (Manis javanica).

Daar word vier spesies in Afrika aangetref, die boommiereter (Manis tricuspis), die langstertmiereter (Manis tetradactyla), wat 'n stert twee keer so lank as die liggaam het, en die reusemiereter (Manis gigantea), wat tot 1,5 m lank kan word. Die Kaapse miereter of ietermago (Manis temmincki) is 'n dier wat droë, bosagtige gebiede met sanderige grond verkies.

Skubdiere is baie gesog in China, veral vir hul vleis, maar hulle skubbe word ook daar as medisyne gebruik. Hoewel die meeste spesies nog nie deur uitsterwing bedreig word nie, kan die moontlikheid in die toekoms ontstaan omdat hul habitat in die beboste tropiese gebiede uitgedun word.

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-66-4, volume 25, bl. 195, 916

Eksterne skakels

• Wikispecies het meer inligting verwant aan Skubdier
• (en) "Pangolin". Encyclopædia Britannica. Besoek op 19 Augustus 2019.