Slag van Gallipoli

Die Slag van Gallipoli het tussen 25 April 1915 en 9 Januarie 1916 tydens die Eerste Wêreldoorlog plaasgevind op die Gallipoli-skiereiland in Turkye. Britse en Franse magte het gesamentlik 'n operasie van stapel gestuur om die Ottomaanse hoofstad, Konstantinopel, oor te neem en sodoende 'n seeroete na Rusland te waarborg. Dit sou voorrade na die Russiese magte aan die oosfront verseker en die Duitsers aan daardie front onder groot druk plaas. Die poging het egter misluk en tot swaar verliese aan albei kante gelei.

Slag van Gallipoli
Deel van Eerste Wêreldoorlog

Die Slag van Gallipoli
Datum 25 April 19159 Januarie 1916
Ligging Gallipoli, Turkye
Resultaat Turkse oorwinning
Strydende partye
Verenigde Koninkryk Frankryk
Australië
Nieu-Seeland
Brits-Indië
Newfoundland
Vlag van Ottomaanse Ryk Ottomaanse Ryk
Duitse Keiserryk
 Oostenryk-Hongarye
Bevelvoerders
Sir Ian Hamilton
Herbert Kitchener
John de Robeck
Sanders Pasha
Esat Pasha
Vehip Pasha
Cevat Pasha
Mustafa Kemal Atatürk
Sterkte
324 000 122 000
Ongevalle
44 072 57 263

Die Gallipoli-veldtog het 'n beduidende uitwerking op al die nasies gehad. In Turkye word die veldslag beskou as 'n vormende oomblik in die geskiedenis van die Turkse nasie, 'n laaste oplewing toe die eeue oue Ottomaanse Ryk aan die verkrummel was. Die stryd het die grondslag gelê vir die Turkse onafhanklikheidsoorlog en die Turkse republiek agt jaar daarna onder leiding van Atatürk, wat ook 'n bevelvoerder was by Gallipoli. Die veldtog was ook die eerste groot veldslag waaraan die Australiese en Nieu-Seelandse Leërkorps deelgeneem het en word dikwels beskou as die beginpunt van 'n nasionale bewustheid in albei lande. Vandag is Anzac-dag, wat die ongevalle in die veldslag herdenk, een van die belangrikste herdenkingsdae in Australië en Nieu-Seeland.

Aanloop

wysig

Die Geallieerde magte was ywerig om 'n voorsieningsroete na Rusland te open aangesien 'n verhoogde aanslag aan die oosfront die druk aan die wesfront sou verlig. Die Duitse Ryk en Oostenryk-Hongarye het Rusland se handelsroetes na Europa oor land afgesny en daar was geen maklike seeroete beskikbaar nie. Die Witsee in die noorde en die See van Ochotsk in die Verre-Ooste was ver van die oosfront geleë en dikwels bevrore. Die Oossee was geblokkeer deur die Duitse vloot. Die enigste toegang tot die Swartsee was deur die Bosporus, wat onder beheer van die Ottomaanse Ryk was. Toe die Ottomaanse Ryk in Oktober 1914 by die Sentrale Moondhede aansluit, kon Rusland nie meer van die Middellandse See van voorrade voorsien word nie.

Laat in 1914 het gevegte aan die wesfront in Frankryk en België 'n dooie punt bereik. Die Geallieerdes het ook gehoop dat 'n aanval op die Ottomaanse ryk Bulgarye en Griekeland in die oorlog sou betrek aan die Geallieerdes se kant. 'n Vroeëre voorstel om Griekse troepe te gebruik om die Gallipoli-skiereiland in te val, is deur Rusland afgekeur omdat gevoel is dat Rusland se Slawiese bondgenote bedreig sou voel deur die uitbreiding van Griekse mag en invloed.

Die Franse minister van justisie, Aristide Briand, het in November 1914 'n voorstel gedoen om Turkye aan te val, maar dit het nie steun geniet nie. Britse pogings om die Turke om te koop om aan die Geallieerde kant aan te sluit was onsuksesvol.[1] Later in dieselfde maand het Winston Churchill, wat toe hoof van die Britse Vloot was, 'n see-aanval op die Dardanelles voorgestel. Aanvanklik sou dit deur slegs die Britse vloot uitgevoer word met net 'n klein aantal troepe verbonde aan die aanvalsmag. Die plan is deur John Fisher, 'n hoë vlootoffisier, teengestaan wat eerder 'n direkte see-inval op die noordkus van Duitsland voorgestaan het, maar Churchill se plan is uiteindelik aanvaar.[2]

Verwysings

wysig
  1. Strachan, Hew (2004) The First World War, bl 115
  2. Andrew Marr se reeks, The Making of Modern Britain, Episode 3.