Sosiale orde
Die term sosiale orde kan in twee opsigte gebruik word. In die eerste sin verwys dit na 'n spesifieke stel sosiale strukture, instellings, verhoudings, gebruike, waardes en praktyke wat sekere gedrags- en omgangspatrone bewaar, handhaaf en versterk. Voorbeelde is die antieke, die feodale en die kapitalistiese sosiale orde. In die tweede sin word sosiale orde met sosiale chaos of wanorde gekontrasteer, en verwys dit na 'n stabiele samelewing waarin die bestaande sosiale orde deur die lede aanvaar en gehandhaaf word. Die probleem van orde of die Hobbes-probleem, wat die kern van baie van die sosiologie, politieke wetenskap en politieke filosofie uitmaak, handel oor die manier en redes waarom sosiale orde bestaan.
Sosiologie wysig
Thomas Hobbes word as die eerste persoon beskou wat die probleem duidelik geformuleer het ten einde die idee van sosiale kontrak te ondersoek. Sosiale teoretici (soos Karl Marx, Émile Durkheim, Talcott Parsons en Jürgen Habermas) het met verskillende verklarings vorendag gekom vir die elemente waaruit sosiale orde bestaan, en wat die werklike basis daarvan is. Vir Marx is die basis van 'n sosiale orde deur die verhouding van produksie of ekonomiese struktuur gevorm. Vir Durkheim was dit 'n stel gedeelde sosiale norme. Vir Parsons was dit 'n stel sosiale instellings wat die patroon van handelingsoriënterings reguleer, wat op hulle beurt op 'n raamwerk van kulturele waardes gebaseer is. Vir Habernas is dit al bogenoemde, sowel as kommunikatiewe handeling.
Beginsel van uitgebreidheid wysig
Nog 'n belangrike faktor met betrekking tot sosiale orde is die beginsel van uitgebreidheid. Hoe meer norme daar is en hoe belangriker die norme vir 'n samelewing is, hoe sterker bind hierdie norme die groep as 'n geheel aanmekaar.
'n Goeie voorbeeld hiervan is die kleiner godsdienste in die VSA, byvoorbeeld die Amiese Doopsgesindes (die Amish). Baie van hulle woon in geslote gemeenskappe en aangesien hulle dieselfde godsdiens en waardes aanhang, is dit makliker vir hulle om hulle godsdiens en oortuigings te handhaaf siende dat hulle lewenswyse die norm vir hulle gemeenskap is.[1]
Groepe en netwerke wysig
In elke samelewing behoort mense aan groepe byvoorbeeld besighede, gesinne, kerke, sportgroepe of woonbuurte. Die struktuur binne hierdie groepe weerspieël dié van die hele gemeenskap. Daar is netwerke en verbintenisse tussen groepe sowel as in die groepe self, en dit skep sosiale orde.
Sommige mense behoort aan meer as een groep, en dit kan soms konflik veroorsaak. Die individu kan hom in 'n situasie bevind waarin hy tussen twee groepe moet kies. Navorsers van hierdie groepe glo dat dit noodsaaklik is dat daar verbintenissetussen groepe is ten einde die samelewing as geheel te versterk, en om trots in die onderskeie groepe te bevorder. Ander glo dat dit beter is om sterker verbintenissebinne 'n groep te hê sodat sosiale norme en waardes versterk kan word.
Statusgroepe wysig
"Statusgroepe" kan op 'n persoon se eienskappe soos ras, etnisiteit, seksuele oriëntering, godsdiens, kaste, streek, beroep, fisieke aantreklikheid, geslag, opvoeding, ouderdom, ens. gebaseer wees. Hierdie groepe word as "'n subkultuur met 'n taamlike spesifieke rang (of status) binne die stratifikasiestelsel" gedefinieer." Dit beteken dat daar binne samelewings gewoonlik 'n hiërargie van statusgroepe bestaan waarvan sommiges 'n hoër en ander 'n laer posisie geniet."[2] Een voorbeeld van hierdie hiërargie is die prestige van 'n onderwyser in vergelyking met dié van 'n vullisman.
Lede van onderskeie statusgroepe word dikwels deur 'n sekere lewenstyl van mekaar onderskei. 'n Joodse familie sal byvoorbeeld die Fees van die Ligte onderhou terwyl 'n Christelike familie Kersfees vier. Ander kulturele verskille soos taal en kulturele rituele identifiseer lede van verskillende statusgroepe.
Verder bestaan daar kleiner groepe binne een statusgroep. 'n Persoon behoort byvoorbeeld aan 'n statusgroep gebaseer op sy ras en aan 'n sosiale klas gebaseer op finansiële rangorde. Dit kan konflik vir daardie individu skep wanneer hy voel dat hy hom by óf sy statusgroep óf sy sosiale klas moet skaar. 'n Welgestelde Afro-Amerikaanse man wat byvoorbeeld voel dat hy standpunt moet inneem oor 'n kwessie waarvan die opinies van arm Afro-Amerikaners en welgestelde wit Amerikaners verskil, vind dat sy klas en statusgroep in stryd met mekaar is.
Waardes en norme wysig
Waardes kan as die "interne kriteria vir evaluering" omskryf word, en word ook in twee kategorieë verdeel. Eerstens is daar individuele waardes met betrekking tot iets wat vir 'n persoon waarde het, en tweedens, sosiale waardes. Sosiale waardes is ons begeertes soos gewysig deur etiese beginsels of die groep waarmee ons assosieer: vriende, familie of kollegas. Norme het betrekking op dit wat mense in 'n gegewe situasie behoort te doen. Anders as waardes, word norme ekstern afgedwing. 'n Samelewing as geheel bepaal sy norme, en dit kan van geslag tot geslag oorgedra word.
Mag en gesag wysig
'n Uitsondering op die idee van waardes en norme as sosiale ordebewakers is afwykende gedrag. Nie almal in 'n groep hou altyd by 'n stel persoonlike waardes of die groep se norme nie. Om hierdie rede onderskryf samelewings die instelling van gesagsliggame. Ander is weer van mening dat die behoefte aan gesag uit 'n gebrek aan sosiale geregtigheid spruit. Daar word algemeen erken dat daar 'n inverse verhouding tussen effektiewe maatskaplike geregtigheid en die behoefte aan outoritêre sosiale beheer bestaan.
Die persone wat mags- en gesagsposisies in samelewings beklee, behoort tot die hoër klas. Elke klas se norme verskil, want die lede van onderskeie klasse is verskillend grootgemaak en onderskryf verskillende waardestelsels. Daar ontstaan dus spanning tussen die hoër en laer klasse wanneer wette en reëls ingestel word wat nie met albei klasse se waardes ooreenstem nie.
Spontane orde wysig
Orde hoef nie noodwendig deur die owerheid beheer te word nie. In die strewe na eiebelang kan individue voorspelbare stelsels skep. Hierdie stelsels wat deur meer as een persoon ontwerp is, kan trouens bo stelsels verkies word wat deur een persoon ontwerp is. Dit beteken dat voorspelbaarheid sonder 'n sentrale regering se beheer verkry kan word. Hierdie stabiele verwagtings lei nie noodwendig daartoe dat individue op 'n manier optree wat tot voordeel van die groepswelsyn is nie. Thomas Schelling het rasseskeiding in woonbuurte bestudeer. Hy het bevind dat interaksie voorspelbaarheid kan produseer, maar dat dit nie altyd tot groter sosiale orde lei nie. In sy navorsing het hy bevind "dat wanneer alle individue hulle eie voorkeure nastreef, die uitkoms eerder segregasie as integrasie is," soos gestel in "Theories of Social Order," geredigeer deur Michael Hechter en Christine Horne.
Sosiale eer wysig
Sosiale orde kan ook sosiale status genoem word. Dit word as die uitdeling van prestige beskou, of as "die goedkeuring, respek, bewondering of ontsag wat 'n persoon of groep op grond van hulle toegerekende kwaliteite afdwing." Mense assosieer sosiale eer gewoonlik met 'n persoon se posisie ten opsigte van materiële rykdom- en magstelsels. Aangesien die grootste gedeelte van die samelewing 'n begeerte na rykdom en mag het, word diegene wat meer as hulle het, met respek of afguns bejeën. Wanneer daar na sosiale eer as sosiale status verwys word, handel dit oor 'n persoon se rang binne die stratifikasiestelsel. Status kan verwerf of toegeken word. Eersgenoemde gebeur wanneer 'n persoon se posisie op meriete gegrond is, of deur prestasie en harde werk verkry is. Laasgenoemde vind plaas wanneer 'n persoon se posisie nie op meriete gegrond is nie, maar op sekere kenmerke buite hulle beheer, soos ras, geslag of hulle ouers se sosiale stand. 'n Voorbeeld van toegeskrewe status is Kate Middleton wat met 'n prins getrou het. 'n Voorbeeld van verwerfde status is Oprah Winfrey, 'n Afro-Amerikaanse vrou uit 'n arm huis wat deur harde werk 'n biljoenêr geword het.[3]
Verkryging van die sosiale orde wysig
Daar bestaan twee verskillende teorieë wat sosiale orde beskryf en verklaar. Die eerste teorie is: "Orde is die gevolg van 'n groot hoeveelheid onafhanklike besluite om individuele regte en vryhede na 'n geforseerde staat oor te dra in ruil vir die waarborg van sekuriteit vir persone en hulle eiendom, sowel as die instelling van meganismes om geskille op te los," soos gestel in Theories of Social Order deur Hechter en Horne. Die volgende teorie is: "Die uiteindelik bron van sosiale orde bestaan nie in uiterlike beheer nie, maar in 'n harmonie van spesifieke waardes en norme wat individue op die een of ander manier kon internaliseer," ook soos gestel in Theories of Social Order deur Hechter en Horne. Die twee argumente oor die instelling van sosiale orde verskil baie. Die een redeneer dat dit deur uiterlike invloed en beheer verkry word terwyl die ander beweer dat dit slegs verkry kan word wanneer individue die norme en waardes onderhou waaraan hulle gewoond geraak het en geïnternaliseer het. Weber se aandrang op die belangrikheid van dominansie en simboliese stelsels in die sosiale lewe is deur behou deur Pierre Bourdieu wat die idee van sosiale ordes ontwikkel het, en dit uiteindelik in veldteorieë verander het.
Sien ook wysig
- Sosiale hiërargie
- Anti-sosiale gedrag
- Ooreenstemming
- Norm (sosiologie)
- Marx se teorie van geskiedenis
Verdere leesstof wysig
- Hechter, M.; Horne, C. (2003). Theories of Social Order. A Reader. Stanford University Press.
- Hobbes, T. Leviatan of Die Saak, Forme en die Krag van'n Gemeenskaplike Rykdom Ecclesiasticall en Burgerlike.
- Stark, 2007. Sosiologie. ISBN?
- Weber, Max (1968). Economy and Society.
Verwysings wysig
- ↑ https://books.google.com/books?id=Friw38mN7-kC&pg=PA51
- ↑ Sociology: Tenth Edition by Rodney Stark, 114
- ↑ Joseph R. Gusfield (1986), Symbolic crusade: status politics and the American temperance movement, p. 14