Veldslag van Marathon: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
MerlIwBot (besprekings | bydraes)
k Skoonmaak, replaced: |right| → |regs| (4) using AWB
Lyn 21:
Volgens die oorgeskrewe Griekse en Latynse manuskripte wat omtrent 'n duisend jaar oud geskat word en toegeskryf word aan Griekse geskiedkundiges, het Darius eers [[Mardonios]] in 492 v.C. oor 'n landroete na Europa gestuur om die Persiese houvas op [[Thrakië]] en [[Masedonië]] te verstewig na die [[Ioonse opstand]] dit verswak het.
 
Alhoewel dit suksesvol was het die grootste deel van die mag in 'n storm naby die Berg Athos omgekom en moes die oorblywende mag noodgedwonge na Asië terugkeer en het hulle verdere verliese op pad terug gely.<ref>Herodotos VI,43</ref> In 490 v.C. is [[Datis]] en [[Artaphernes]] gestuur met 'n vloot om die [[Kyklade]] eilande in die middel van die [[Egeïese See]] te onderwerp om hulle te straf vir hul hulp aan die Ioonse opstand. 'n Beleg is om Eretria gehou en die stad het geval; die vloot het toe in Marathonbaai geland. Daar is hulle deur 'n kleiner mag van Athene en Plataea wat hoofsaaklik uit [[hopliet]]e bestaan het. Die lang afstand wat deur die boodskapper afgelê is om die Spartane se hulp te ontbied het die inspirasie geword vir die [[maraton|maratonwedloop]]wedloop wat vir die eerste keer by die [[Olimpiese Spele]] van 1896 gehou is.
 
==Agtergrond==
[[Lêer:Attica map.jpg|rightregs|thumb|320px|Kaart van Attika, met Marathon aan die ooskus]]
In 511 v.C. het die Atheners met behulp van [[Kleomenes I]], die Koning van Sparta vir [[Hippias]] die tiranniese heerser van [[Athene]].<ref name = "myikzg">Herodotos V,65</ref> Saam met Hippias se vader [[Peisistratos]] het die familie vir 36 jaar<ref name = "myikzg"/> uit die vorige 50 jaar regeer en Hippias was van plan om aan te hou regeer. Hippias het na [[Sardis]] gevlug na die koninklike hof van die naaste Persiese goewerneur, Artaphernes en beheer oor Athene beloof as die Perse hom weer aan bewind sou stel. Toe die Athene sy uitlewering opgeëis het, het Artaphernes voorgestel dat hulle hom weer aan die bewind stel. Hierdie daad het hulle beweeg om hulp te verleen aan die Ioniërs tydens hulle opstand tussen 499 v.C. En 494 v.C.<ref>Herodotos V,96</ref> Hippias het waarskynlik tydens die opstan na koning [[Darius]] se hof gevlug tydens die opstand.
 
Lyn 34:
 
==Grootte van die vyandelike magte==
[[Lêer:Greek Phalanx.jpg|rightregs|thumb|330px|Moderne skets van 'n [[Falanks]]. Die [[hopliet]]e met die uitsondering van die Spartane was nie in werklikheid eenvormig geklee soos voorgestel nie omdat elke soldaat sy eie wapentuig sou koop en volgens eie voorkeur sou versier.]]
Alvorens Herodotos het die vloot wat deur Darius gestuur is uit 600 [[Trireem|Trireme]]<ref>Herodotos VI,95</ref> maar volgens Cornelius Nepos was daar slegs 500.<ref name = "jorjgx">Miltiades IV</ref> Die geskiedkundige bronne bevat nie inligting oor hoeveel vervoerskepe hulle vergesel het nie. Volgens Herodotos het 3000 vervoerskepe 'n 1207 skepe vergesel tydens [[Xerxes I van Persië| Xerxes]] se inval in 480 v.C.<ref>Herodotos VII,97</ref> [[Stecchini]] beraam dat die hele vloot waarskynlik eerder uit 600 skepe altesame bestaan het: 300 trireme en 300 vervoerskepe; terwyl Peter Green<ref name=Green>The Greco-Persian Wars bl.90</ref> reken daar was 200 trireme en 400 vervoerskepe gewees. Tien jaar tevore het 200 trireme daarin misluk om Naxos te verslaan,<ref>Herodotos V,31</ref> dus is dit onwaarskynlik dat 'n 200 of 300 vloot met trireme voldoende geag sou gewees het om al drie bostaande doelwitte te bereik.
 
Herodotos maak nie 'n skatting van enige van die leërs nie. Hy sê bloot van die Persiese leër dat hulle 'n groot infanterie gehad het wat diggepak was.<ref>Herodotos, boek VI paragraaf 94</ref> Onder antieke bronne het die digter [[Simonides van Ceos|Simonides]], byna 'n tydgenoot, die mag op ongeveer 200 000 geskat; terwyl 'n latere skrywer, die Romein [[Cornelius Nepos]] die mag op 200 000 infanterie en 10 000 kavellerie geskat het, waarvan slegs 100 000 in die veldslag betrokke was, terwyl die oorblywende mag in skepe was en besig was om om Kaap Sounion te seil.
Lyn 41:
[[Plutarchus]]<ref>Ethics 305b</ref> en [[Pausanias]]<ref>Description of Greece 4,22,5</ref> het beide onafhanklike skattings van 300 000 gemaak asook die [[Suda]] woordeboek;<ref>s.v. Hippias</ref> [[Plato]]<ref>Plato Menexenus, 240A</ref> en [[Lysias]] het 500 000 geskat<ref>Funeral Oration,21</ref> en [[Justinus]] 'n mag van 600 000.<ref name = "kpvsvx">Justinus II,9</ref>
 
Moderne geskiedkundiges het ook verskeie skattings gemaak. Kampouris<ref name="K"> Η Μάχη του Μαραθώνα, το λυκαυγές της κλασσικής Ελλάδος = The battle of Marathon, the dawn of classical Greece, Πόλεμος και ιστορία = War and History magazine, issue 26 January 2000, Communications editions, Athens </ref> het opgemerk dat as die 600 skepe oorlogskepe en nie vervoerskepe was nie met 30 soldate in elke skip dat die mag op 18 000 te staan sou gekom het. Die Perse moes egter vervoerskepe gehad het aangesien perde vervoer is vir die kavellerie. Die kavellerie word gewoonlik op tussen 1&nbsp;000 tot 3&nbsp;000 geskat,<ref name="IEE"> Ιστορία του Ελληνικού Έθνους = History of the Greek nation volume Β', Athens 1971</ref> maar soos hierbo genoem is het Cornelius Nepos dit aangegee as 10&nbsp;000.
 
Ander moderne geskiedkundiges het ander getalle beraam vir die infanterie. Bengston<ref>Bengtson H., Griechische Geschichte Handbuch der Altertumswissenschaft III, 4. München 1969 </ref> beraam dat daar nie meer as 20&nbsp;000 Perse kon gewees het nie; Paul Davis<ref>Paul K. Davis (1999). ''100 Decisive Battles''. Santa Barbara, California. ISBN 1-57607-075-1.</ref> skat ook dat daar sowat 20 000 Perse moes gewees het; Martijn Moerbeek<ref>Moerbeek, Martijn (1997). [http://monolith.dnsalias.org/~marsares/warfare/battle/issus.html The battle of Issus, 333 BC.] [[Universiteit Twente]].</ref> raam die getal op 25 000 Perse; How & Wells beraam dat daar soveel as 40&nbsp;000 Perse in Marathon aan wal gegaan het; Bussolt<ref> Busolt D. Griechichse Geschichte bis zur Schlacht bei Chaeroneia, vol I, Gotha 1893 </ref> en Gustave Glotz<ref> Gustave Glotz, Roussel P., Cohen R., Histoire Grecque vol. I-IV, Paris 1948 </ref> praat van 50&nbsp;000 weerbare troepe; Stecchini beraam dat daar soveel as 60&nbsp;000 Persiese soldate by Marathon was;<ref name="Iranchamber">{{cite web| last=Stecchini| first=Livio| title=The Persian Wars| url=http://www.iranchamber.com/history/articles/persian_wars4.php| accessdate=2007-10-17}}</ref> Kleanthis Sandayiosis praat van 60&nbsp; tot 100&nbsp;000 Persiese soldate;<ref>Η Μάχη του Μαραθώνα (The battle of Marathon),Istorikes selides magazine issue 3 October 2006</ref> terwyl Peter Green<ref name=Green/> die getal op 80&nbsp;000 raam insluitend die roeiers en Christian Meier<ref>Athen. Ein Neubeginn der Welt geschichte, Berlin 1993 p.242</ref> praat van 90&nbsp;000 troepe. Kenners wat 'n klein getal Persiese troepe beraam se verweer is dat die leër nie te groot kon wees as dit in die skepe moes pas nie. Die teenargument van kenners wat groter getalle beraam is dat as die Persiese leër klein was sou die Eretriërs saam met die Atheners en Plateane die getalle maklik kon ewenaar. Naxos kon alleen 8&nbsp;000 troepe in 500 v.C. in die veld stoot<ref> Herodotos, IV 30 </ref> en het inderdaad met hierdie mag 'n 200 skip Persiese invalsmag 10 jaar tevore afgeweer.
 
Moderne geskiedkundiges glo dat die Griekse leër uit ongeveer 10&nbsp;000 hopliete bestaan het<ref>{{cite book | last = Roberts | first = John | editor = (ed.) | title = The Oxford Dictionary of the Classical World | origyear = | edition = | year = 2005 | publisher = Oxford University Press | location = USA/UK | id =ISBN : 0-19-280145-7 | pages = 448}}</ref> met ongeveer 9&nbsp;000 Atheense hopliete en die kleiner Plateaanse kontingent van ongeveer 1&nbsp;000 man.<ref> Geddes & Grosset (2004), ''Ancient Greece: A History'', New Lamark, Scotland: David Dale House, revised edition of Cotterill, H. B., [1913], ''Ancient Greece'', George Harrap & Company, ISBN 1-84205-185-7 pg. 267</ref> Ander het die hele Griekse leër op 7&nbsp;000 tot 8&nbsp;000 geskat,<ref>Lex. Hist. Staetten s.v. Marathon 48</ref> Pausanias het beweer dat die mag nie 9&nbsp;000 man oorskry het nie,<ref>Pausanias 10,20,2</ref> terwyl Justinus<ref name = "kpvsvx"/> en Cornelius Nepos<ref>Miltiades V</ref> beide die aantal Griekse soldate as 10&nbsp;000 aangee.
 
Athene kon waarskynlik op hierdie tydstip ten minste 'n mag wat vier keer groter was gestuur het as hulle sou besluit het om ligte infanterie, wat uit die laer klasse afkomstig was, ook te stuur. Hulle het byvoorbeeld tien jaar later by die [[Seeslag van Salamis]] 'n 180 trireem vloot<ref>Herodotos VIII,42</ref> wat deur 32&nbsp;000 roeiers beman was gehad en het by die vroeëre [[Seeslag van Artemisium]] 90 skepe verloor.<ref>Herodotos VIII,18</ref> Waarom hulle dit nie gedoen het nie word steeds oor gespekuleer.
Lyn 55:
 
==Die geveg word aangeknoop==
[[Lêer:Slag van Maraton Aanvangsfase.png|thumb|rightregs|350px|Die opstelling voor die geveg. Die Griekse linies (blou) is aan die vleuels versterk. Die afstand na die Persiese vloot het later in die geveg 'n groot rol gespeel.]]
[[Lêer:Slag van Maraton Knyptangbeweging.png|thumb|350px|rightregs|Die Griekse vleuels (blou) omvou die Persiese flank (rooi) terwyl die strategies uitgedunde middel 'n deurbraak verhoed.]]
 
Soos die Grieke na vore gevorder het, het hulle versterkte vleuels voor die middel uitbeweeg. Die middelste linies het volgens plan geritereer, maar die geledere het bly staan en sodoende die Perse ingetrek. Die Griekse terugtog in die middel het buiten dat hulle die Perse ingetrek het, ook die Griekse flanke ingetrek wat die Griekse linies verkort het. Gevolglik is die Persiese leër in 'n knyptang vasgevang. Die Persiese leër het paniekbevange geword en na hulle skepe begin terugvlug.<ref>Herodotos VI,113.2</ref> Die flanke was nie heeltemal toegemaak nie en sommige Perse het na deur die opening in die moerasse ingevlug waar hulle verdrink het.
Lyn 82:
{{Link GA|fr}}
{{Link GA|no}}
 
[[ar:معركة ماراثون]]
[[az:Marafon döyüşü]]