Afrikaanse letterkunde: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Lyn 5:
Volgens artikel XCI van die ''Artyckel-Brief'' van die Generale Vereenighde Nederlantsche G'octroyeerde Oostindische Compagnie moes elke joernaal, geskryf deur 'n dienaar van die Kompanjie, aan die Goewerneur-Generaal van Indië of aan die Here XVII in Amsterdam afgelewer word. Aan dié bepaling en aan die formele opdrag, wat die verantwoordelike Kompanjie-dienaars gekry het, ,,om correcte notitie ende dagregisters" te hou van alles wat gedurende hul dienstyd sou gebeur, het ons die oudste geskrifte te danke wat op Suid-Afrikaanse bodem ontstaan het, en tewens die begin van die Afrikaanse letterkunde.
 
Kort na die middel van die Nederlandse ''[[Gouden Eeuw]]'', op 24 Desember 1651, het drie skepe die hawe van Texel verlaat met bestemming Kaap die Goeie Hoop. Ruim drie maande later, op 6 April 1652, word in Tafelbaai die anker gegooi en 'n aanvang gemaak met die stigting van die Hollandse nedersetting. Die ''Daghregister'' (Des. 1651-Mei 1662) van Jan Anthonisz van Riebeeck (1619 Culeinborg - 1677 Batavia), die "Koopman en Opperhoofd", word in Suid-Afrika die eerste van 'n tot in die 19de eeu voortgesette reeks joernale, waarvan sommige, ondanks hul amptelike of private karakter, en al is hulle geskryf sonder 'n sweem van artistieke bedoeling, naas 'n historiese ook 'n letterkundige betekenis het. Een van die belangwekkendste is die ''Daghregister'' self. Die styl mag omslagtig en dikwels slordig wees, maar dit bevat talryke passasies waarin Van Riebeeck boeiend rapporteer, lewendig vertel, mense (veral van die Hottentotte) duidelik tipeer, omstandighede van tyd en plek raak beskryf. En dwarsdeur is daar aksente van menslikheid: van die heldhaftige en die kleinlike, die naïewe en die skelmse, die belaglike en die tragiese; aksente van wanhoop en vertroue, van humor en ironie, van avontuursin en heimwee, van ontdekkingslus en vrees vir die onbekende.
 
Verskeie kleiner joernale en dagverhale is in die ''Daghregister'' opgeneem. Onder die interessantste is die verslae van vier togte van Kompanjie-dienaars na die Afrikaanse binneland om betrekkinge met nog onbekende stamme aan te knoop, en op soek na die ryk van Monomatapa en die goue stad Vigita Magna, albei waarskynlik ewe legendaries. Soos Graalridders het hulle uitgetrek, ook nog herhaaldelik na Van Riebeeck se tyd. Op drie van die landreise is die joernaal gehou deur die Kopenhagenaar en ''onder-chirughijn'' Pieter van Meerhoff (1668) ''wel ter pen en oock eenighsints in de teyckenkunst ervaren'', 'n skerp waarnemer en geestige verteller. Van belang is verder die twee joernale van die Breslauer kruidkundige en tekenaar Hendrik Claudius, die dagverhaal van Oloff Bergh se tweede reis na Namakwaland (1683) en (waarskynlik) die ''Voiagie gedaen naer de Amacquas Land onder 't beleydt van den E. Heer Symon van der Stel'' (1685-86). Albei munt uit deur aanskoulike en stewige taal.