Spysverteringstelsel: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Adriaan (besprekings | bydraes)
No edit summary
 
Alias (besprekings | bydraes)
~inleiding, enkelvoudskakels, spelling, uitleg
Lyn 1:
VoedselsoorteDie '''spysverteringstelsel''' is die orgaanstelsel van 'n liggaam waar voedselsoorte soos [[koolhidraat|koolhidrate]], [[vettevet]]te en [[proteïeneproteïen]]e moetafgebreek eersen afgebreek/verteer word voordat dit deur die dermkanaal geabsorbeer kan word.
 
Vertering is die afbreek van voedsel tot kleienrkleiner en oplosbare voedseldeeltjies sodat dit deur selle gebruik kan word. Vertering word op twee maniere bewerkstellig: meganies en chemies.
 
===Meganies vertering===
==Vertering word op twee maniere bewerkstellig==
Die kos word fisies deur kou, skeur, roer, druk, meng en maal opgebreek en fyngemaak tot kleiner deeltjies. ByvoordbeeldByvoorbeeld, die tande kou, skeur en maal die kos, terwyl die maag dit maal, meng en roer. [[PeristatliesePeristaltiese bewegingsbeweging]]s in die [[dunderm]] help ook met meganies vertering. Dít is die onwilleurigeonwillekeurige sametrekking van die spysverteringstelsel, wat gewoonlik ongemak veroorsaak.
===Meganies vertering===
Die kos word fisies deur kou, skeur, roer, druk, meng en maal opgebreek en fyngemaak tot kleiner deeltjies. Byvoordbeeld, die tande kou, skeur en maal die kos, terwyl die maag dit maal, meng en roer. [[Peristatliese bewegings]] in die [[dunderm]] help ook met meganies vertering. Dít is die onwilleurige sametrekking van die spysverteringstelsel, wat gewoonlik ongemak veroorsaak.
 
===Chemiese vertering===
Die fyngemaakte kos word nog verder afgebreek tot kleiner eenhede deur [[spysverteringsensiemespysverteringsensiem]]e. Dié [[ensiemeensiem]]e verteer die voedsel tot die eenvoudigste vorm wat deur die bloed opgeneem kan word en dan deur [[sellesel]]le gebruik kan word.
 
==Betrokke organe==
==Organe wat 'n rol speel by die inneem en uitskeiding van voedsel==
Die onderstaande organe speel 'n rol by die eet, vertering en absorpsie van voedsel, sowel as die uitskeiding van onverteerde voedsel ([[feses]]).
*[[Mondholte]]
*[[SpeekselkliereSpeekselklier]]e
*[[Lugpyp]]
*[[Slukderm]]
Line 21 ⟶ 20:
*[[Pankreas]]
*[[Dunderm]]
*[[Dikderm]]/[[ (kolon]])
*[[Blindederm]]/[[ (appendiks]])
*[[Rektum]]
*[[Anus]]
Line 29 ⟶ 28:
===Mond===
Drie strukture in die mond help met vertering:
*[[TandeTand]]e
*[[SpeekselkliereSpeekselklier]]e
*[[Tong]]
 
'''1. ====Tande'''====
{| class="wikitable"
!align="center" valign="top"|Soort tande
Line 53 ⟶ 52:
'n Mens besit eers 'n melkstel wat uit twintig tande bestaan en dan 'n permanente stel wat uit 32 tande bestaan.
 
'''2. ====Speekselkliere'''====
Die mens besit ses speekselkliere in pare van twee (so daar is drie pare).
 
Line 68 ⟶ 67:
*Neutraliseer die sure in die kos om tandbederf te keer
 
'''3. ====Tong'''====
Die funksies van die tong is:
*Stoot kos tussen die tande tydens die kouproses
Line 77 ⟶ 76:
 
===Slukderm===
Die funksie van die slukderm is om die voedsel van die mondholte na die maag te vervoer. Daar vind geen vertering in die slukderm plaas nie, omdat daar geen ensieme afgeskei word wat die voedsel kan verteer nie. Die onwillekeurige spiersametrekkings wat die voedsel na die maag vervoer staan bekend as [[peristaltiese bewegings]] ([[peristalse]]). Peristaltiese bewegings vind ook plaas in diemaagdie maag, slukderm en dikderm.
 
===Maag===
Line 90 ⟶ 89:
*Dit moet die voedsel volledig verteer totdat dit opneembare voedingstowwe is
*Dan moet dit ook al dié opneembare voedingstowwe, uit die aard van die saak, opneem
Die verteringsap wat deur die dunderm afgeskei word, word dermsap genoem. Daar is vyf miljoen vingeragtige uitgroeisels aan die binnekant van die derm, wat dermvlokkies genoem word. Die dermvlokkies se funksie is om die absorpsie-oppervlak te vergootvergroot.
 
Die dunderm het twee hooffunksies:
Line 100 ⟶ 99:
 
Daar is twee ondersteunende organe wat met die dunderm verbind is, naamlik:
*Die [[lewer]] (en die [[galblaas]])
*Die [[pankreas]]
 
Line 107 ⟶ 106:
*Help vette absorbeer
 
Die pankreas skei pankreassap af wat ensieme vevatbevat vir die vertering van voedsel. Dit skei ook hormone af wat 'n rol speel in die regulering van die suikerbalans van die liggaam.
 
===Dikderm===