Theo Gerdener: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Morne (besprekings | bydraes)
Morne (besprekings | bydraes)
No edit summary
Lyn 1:
[[Lêer:Theo Gerdener.jpg|thumb|regs|220px|Theo Gerdener in 1953 toe hy lid van die provinsiale raad vir Dundee en waarnemende sekretaris van die Nasionale Party in Natal was.]]
 
'''Theodor J.A. (Theo) Gerdener''' (gebore in [[Kaapstad]] op [[19 Maart]] [[1916]]) is 'n aftredeafgetrede joernalis, skrywer, Natalse administrateur, adjunkminister, senator, minister van binnelandse sake en ná sy bedanking uit die [[Nasionale Party]] leier van die [[Demokratiese Party (1973)]].
 
==Agtergrond==
Gerdener was die seun van prof. dr. [[G.B.A. Gerdener]] van die [[Kweekskool]] op [[Stellenbosch]]<ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1986/08/11/7/11.html Isolde Gerdener (82) in Rosebank oorlede] ''[[Die Burger]]'' 11 Augustus 1986</ref>. Hy was 'n direkte afstammeling van Duitse sendelinge omdat sy oupa as Rynse sendeling na Suid-Afrika gekom het. Hy bestudeer die regte en filosofie aan die [[Universiteit van Stellenbosch]] en word in 1937<ref>[http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/2006/03/29/TN/6/29min90.html 90 jaar nie lank genoeg vir bekende inwoner] ''[[Beeld]]'' 29 Maart 2006</ref> 'n verslaggewer by ''[[Die Burger]]''. Toe reeds was hy 'n ywerige politikus wat op takvlak by die [[Nasionale Party]] betrokke was. Hy trou op [[22 Januarie]] [[1943]] met M.M. van Rensburg. Uit die huwelik is 'n seun en twee dogters gebore.

Gerdener werk 'n aantal jare lank vryskut totdat [[Nicolaas Havenga]], destyds minister van finansies, hom in 1953 nader om te help met organisasiewerk tydens die 1953-verkiesing. Dit besorg hom die pos van hoofsekretaris van die NP in Natal. As lid van die provinsiale raad en stigter van die enigste, destydse Afrikaanse koerant in Natal, ''Die Nataller'', wat later deur [[Perskor]] as ''Tempo'' uitgegee is, maak hy sy merk in die Engelse provinsie. Hy was 'n tyd lank senator en word in 1961 die agtste administrateur van Natal. Hy was dié provinsie se jongste administrateur en ook die eerste Afrikaanssprekende wat dié pos beklee het. Ondanks die weerstand teen die aanstelling van 'n Afrikaner in Natal het hy mettertyd die wantroue te bowe gekom.
 
==Politieke opgang==
Line 12 ⟶ 14:
Hy stig Aksie Suid-Afrika en Suider-Afrika, wat nie veronderstel was om 'n politieke party te word nie, maar sou konsentreer op vergaderings waar dialoog bevorder sou word, projekte vir die opvoeding van swart volwassenes van stapel gestuur sou word, mediese bystand in terroriste-streke verleen sou word en navorsing in verband met lone en salarisse onderneem sou word. Hy het juis as minister kwaai in die spervuur gekom oor 'n toespraak waarin hy onder andere beter vergoeding vir gekleurdes bepleit het. Op 'n kabinetsitting het sy kollegas prontuit gesê sy optrede maak hom onwelkom in die kabinet.
 
Ses maande voor die algemene verkiesing van 1974 stig hy egter op [[16 November]] [[1972]] die Demokratiese Party in 'n sysaaltjie van die [[Johannesburg]]se stadsaal. Minder as 200 belangstellendes het die stigtingsvergadering bygewoon<ref>Pakendorf, Harald, in ''Perspektief op ons partypolitiek en politieke partye''. 1976. Potchefstroom: Instituut vir Suid-Afrikaanse Politiek, Potchefstroomse Universiteit vir C.H.O.</ref>. Onder die persoonlikhede aan die hooftafel was J.T. Biebuyck, gewese Natalse direkteur van onderwys, Winchester Gould, gewese [[Rhodesië|Rhodesiese]] parlementslid en Albert Preston, gewese Britse parlementslid. Die party het die integrasie van die bruin en Indiese groepe met die blankes, maar afsonderlike ontwikkeling vir swartes, voorgestaan.

Gerdener is gesienbeskou as brugbouer tussen Afrikaans- en EngelsprekendesEngelssprekendes in Natal en wou ook as brugbouer optree met die DPD.P., maar dié keer tussen rassegroepe. Die D.P. wou afwyk van die Nasionale Party se beleid van vier rassegroepe en net twee strome behou, soos destyds in [[Rhodesië]], naamlik wit, bruin en Indiër saam as nie-swart enersyds en swart andersyds. Die party het die "werklikheid" van tuislande aanvaar, maar die regering moes weer na konsolidasie van die state se grense kyk en die tuislande se leiers hierin ken. Die party wou wegdoen met alle diskriminasie teen bruin mense en Indiërs en hulle saam met wit lede in dieselfde parlement laat sit.
 
Nie een kandidaat van die D.P. is in 1974 verkies nie, maar hulle het, gegewe die party se kort bestaan, verbasend goed gevaar. In 'n tussenverkiesing in 1975 in die "veilige" V.P.-kiesafdeling Umhlatuzana het die Natalse leier van die V.P. vir Gerdener met net 30 stemme verslaan.