Witdwerg: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Addbot (besprekings | bydraes)
k Verplasing van 62 interwikiskakels wat op Wikidata beskikbaar is op d:q5871
Uitgebrei
Lyn 1:
{{HR-diagram}}
’n '''Wit dwerg''' is ’n klein [[ster]] wat meestalvorm uitnadat ’n [[ontaarde materiehoofreeks]]ster met ’n gemiddelde massa die einde van sy leeftyd bereik bestaanhet. Hulle is baie dig: hul massa is vergelykbaar met dié van die [[sonSon]] en hul grootte met dié van die [[Aarde]]. Hul dowwe lig kom van die uitstraling van gestoorde [[termiese energie]].<ref name="osln">
{{cite web
|last=Johnson |first=J.
Lyn 17:
|publisher=Rochester-instituut vir Tegnologie
|accessdate=3 Mei 2007
}}</ref> InDit Januariesal 2009die islaaste agtfase witvan dwerge[[evolusie]] getelwees invan diemeer honderdas [[sonnestelsel]]s97% naastevan aandie sterre in die son[[Melkweg]].<ref name="cosmochronology">
{{cite journal
|last1=Fontaine |first1=G.
|last2=Brassard |first2=P.
|last3=Bergeron |first3=P.
|year=2001
|title=The Potential of White Dwarf Cosmochronology
|journal=Publikasies van die Astronomical Society of the Pacific
|volume=113 |issue=782 |pages=409
|bibcode=2001PASP..113..409F
|doi=10.1086/319535
}}</ref>
 
Die naaste bekende wit dwerg aan die Aarde is [[Sirius|Sirius B]], 8,6 [[ligjare]] van hier. Dit is die kleinste komponent van die Sirius-[[dubbelster]]. In Januarie 2009 is agt wit dwerge getel in die honderd sterstelsels naaste aan die son.<ref>
{{cite web
|last1=Henry |first1=T. J.
Line 25 ⟶ 38:
|publisher=Research Consortium On Nearby Stars
|accessdate=21 Julie 2010
}}</ref> Die term is in 1922 deur Willem Luyten uitgedinkbekend gestel.<ref name="holberg">
{{cite journal
|bibcode=2005AAS...20720501H
Line 35 ⟶ 48:
}}</ref>
 
==Ontstaan==
Daar word geglo dat wit dwerge die finale fase van evolusie is van alle sterre waarvan die massa nie groot genoeg is om ’n [[neutronster]] te word nie – meer as 97% van die stere in die [[Melkweg]].<ref name="cosmochronology">
Nadat die [[waterstof]]verbrandende fase van ’n hoofreeksster met ’n gemiddelde of lae massa eindig, sal dit uitsit en ’n [[rooi reus]] word. As die rooi reus se massa nie groot genoeg is om die temperatuur op te wek waarteen [[koolstof]] verbrand word nie, sal ’n onaktiewe massa van koolstof en [[suurstof]] in die middel van die ster opbou. Nadat die ster sy buitenste lae weggestoot het om ’n [[planetêre newel]] te vorm, sal net die kern oorbly. Dit is die steroorblyfsel wat ’n wit dwerg vorm.<ref name="rln">
{{cite web
|last1=Richmond |first=M
|title=Late stages of evolution for low-mass stars
|url=http://spiff.rit.edu/classes/phys230/lectures/planneb/planneb.html
|work=Lecture notes, Physics 230
|publisher=[[Rochester Institute of Technology]]
|accessdate=3 May 2007
}}</ref> Daarom bestaan wit dwerge hoofsaaklik uit koolstof en suurstof.
 
As die aanvanklike massa van die ster tussen 8 en 10,5&nbsp;[[sonmassa]]s is, sal die kerntemperatuur hoog genoeg wees om koolstof te verbrand, maar nie [[neon]] nie; in so ’n geval kan ’n wit dwerg gevorm word wat uit suurstof, neon en [[magnesium]] bestaan.<ref name="oxne">
{{cite journal
|last1=Werner |first1=K.
|last2=Hammer |first2=N. J.
|last3=Nagel |first3=T.
|last4=Rauch |first4=T.
|last5=Dreizler |first5=S.
|year=2005
|title=On Possible Oxygen/Neon White Dwarfs: H1504+65 and the White Dwarf Donors in Ultracompact X-ray Binaries
|journal=14th European Workshop on White Dwarfs
|volume=334 |pages=165
|arxiv=astro-ph/0410690
|bibcode=2005ASPC..334..165W
}}</ref>
 
Die [[element]]e in ’n wit dwerg ondergaan nie meer fusiereaksies nie. Die ster het dus geen bron van energie nie en sal mettertyd afkoel. Eindelik sal dit nie veel hitte of lig uitstraal nie en ’n [[swart dwerg]] word.<ref name="rln" /> Dit neem egter langer as die 13,8 miljard jaar wat die [[heelal]] oud is,<ref name="aou">
{{cite journal
|last1=Spergel |first1=D. N.
|last2=Bean |first2=R.
|last3=Doré |first3=O.
|last4=Nolta |first4=M.R.
|last5=Bennett |first5=C.L.
|last6=Dunkley |first6=J.
|last7=Hinshaw |first7=G.
|last8=Jarosik |first8=N.
|last9=Komatsu |first9=E.
|year=2007
|title=Wilkinson Microwave Anisotropy Probe (WMAP) Three Year Results: Implications for Cosmology
|journal=The Astrophysical Journal Supplement Series
|volume=170 |issue=2 |pages=377
|arxiv=astro-ph/0603449
|bibcode=2007ApJS..170..377S
|doi=10.1086/513700
}}</ref> en daarom bestaan daar nog geen swart dwerge nie.<ref name="osln" /><ref name="cosmochronology">
{{cite journal
|last1=Fontaine |first1=G.
Line 42 ⟶ 99:
|year=2001
|title=The Potential of White Dwarf Cosmochronology
|journal=PublikasiesPublications vanof diethe Astronomical Society of the Pacific
|volume=113 |issue=782 |pages=409
|bibcode=2001PASP..113..409F
|doi=10.1086/319535
}}</ref>
 
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
 
{{saadjie}}
 
{{sterre}}