Huis van Romanof: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Addbot (besprekings | bydraes)
k Verplasing van 46 interwikiskakels wat op Wikidata beskikbaar is op d:q112707
Bietjie aangepas; wiki-skakels
Lyn 1:
{{Inligtingskas
{| align="right" border="0" rules="all" width="300px" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background-color: #efefef"
!|naam colspan="2" |'''Huis van Romanof'''
|kleur =
[[Lêer:Romanov Flag.svg|border|150px]]
|beeld = RomanovsCoatRF.png
|-
|beeld_wydte = 150px
| valign="top"| '''Land''': || Rusland
|beeld_onderskrif = Die wapen van die Romanofs
|-
|beeld2 =
| valign="top"| '''Titels''': || [[Tsaar]] voor [[1721]],<br> [[keiser]] ná [[1721]]
|beeld2_wydte =
|-
|beeld2_onderskrif =
| valign="top"| '''Stigter''': || [[Michail I van Rusland|Michail I]]
|opskrif1 = Land
|-
|1 = Rusland
| valign="top"| '''Laaste heerser''': || [[Nikolaas I van Rusland|Nikolaas I]]
|opskrif2 = Titel
|-
|2 = Tsaar (tot 1721) <br>Keiser (ná 1721)
| valign="top"| '''Huidige hoof''': || Prins [[Nikolai Romanof]] <br>of groothertogin [[Maria Wladimirowna]]
|opskrif3 = Eerste heerser
|-
|3 valign="top"| '''Stigter''': || [[Michail I van Rusland|Michail I]]
| valign="top"| '''Regeer''': || [[1613]]-[[1917]]
|opskrif4 = Laaste heerser
|}
|4 valign="top"| '''Laaste heerser''': || [[Nikolaas III van Rusland|Nikolaas III]]
 
|opskrif5 = Huidige hoof
Die Huis van '''Romanof''' (Russies: Рома́нов) was die tweede en laaste dinastie van [[Rusland]]. Dit het van [[1613]] tot [[1761]] regeer. Van 1761 tot [[1917]] is Rusland regeer deur ’n lyn van die Huis van Oldenburg wat ontstaan het ná die huwelik tussen ’n Romanof-groothertogin en die hertog van Holstein-Gottorp. Hierdie lyn is amptelik ook Romanof genoem, maar genealoë verwys soms, meer akkuraat, daarna as '''Holstein-Gottorp-Romanof'''.
|5 = [[Nikolaas Romanowitsj van Rusland|Prins Nikolaas Romanowitsj]] of <br>[[Maria Wladimirowna van Rusland|groothertogin Maria Wladimirowna]]
|opskrif6 = Regeer
|6 = 1613-1917
|opskrif7 =
|7 =
}}
Die '''Huis van '''Romanof''' (Russies: Рома́новРома́новы, ''Romanowi'': "Romanofs") was die tweede en laaste dinastie van [[Rusland]]. Dit het van [[1613]] tot [[1761]] regeer. Van 1761 tot [[1917]] is Rusland regeer deur ’n lyn van die Huis van Oldenburg wat ontstaan het ná die huwelik tussen ’n Romanof-groothertogin en die hertog van Holstein-Gottorp. Hierdie lyn is amptelik ook Romanof genoem, maar genealoë verwys soms, meer akkuraat, daarna as '''Holstein-Gottorp-Romanof'''.
 
Die dinastie het tot ’n val gekom net voor die uitbreek van die [[Russiese Rewolusie]] in [[1917]]. Die [[tsaar]] is gedwing om te abdikeer. Hy en sy gesin was daarna eers in huisarres en is toe tereggestel.
 
== Oorsprong ==
[[Lêer:LesserRomanov Coat of Arms of Russian EmpireFlag.svg|thumb|left|Wapen160px|Vlag van die [[Russiese Keiserryk]].]]
 
Die Romanofs deel hul oorsprong met 24 ander Russiese adellike families. Die eerste gemeenskaplike voorvader is ene [[Andrei Kobila|Andrei Iwanowitsj Kobila]], ’n bojaar in diens van [[Semjon I van Moskou]]. Later jare is dikwels beweer dat Kobila baie beroemde voorouers gehad het, soos dat sy pa ’n beroemde prins en rebel van [[Pruise]] was wat na Rusland gevlug het. In die laat [[17de eeu]] is ’n fiktiewe stamboek gepubliseer waarvolgens hy van [[Julius Caesar]] afstam.
 
Sy oorsprong was waarskynlik minder luisterryk. Kobila is nie net Russies vir "merrie" nie, sy verwante het ook byname van perde en huisdiere gehad en dit dui daarop dat hy die afstammeling van ’n koninklike ritmeester was. Een van Kobila se seuns, Fjodor, ’n bojaar in die doema van [[Dmitri Donskoi]], se bynaam was Kosjka (kat). Sy afstammelinge het die van '''Kosjkin''' aangeneem en dit is later verander in '''Zacharin'''. Hierdie laasteDie familie het daarna in twee takke verdeel: Zacharin-Jakowlef en '''Zacharin-Joerijef'''. Tydens die bewind van [[Iwan IV van Rusland|Iwan die Verskriklike]] het die eerste familie bekend geword as Jakowlef, terwyl die kleinkinders van Roman Zacharin-Joerijef hul van inna Romanof verander het.
 
== Opgang van die Romanofs ==
[[Lêer:Kostromatsar.jpg|thumb|'' ’n Skare by die Apatijef-klooster probeer Michail Romanof se ma oorreed om hom na Moskou te laat gaan as Rusland se nuwe tsaar.]]
Die familie se opgang het begin toe Roman se dogter, [[Anastasia Romanowna|Anastasia Zacharina-Joerijewa]], in Februarie [[1547]] met die jong [[Iwan IV van Rusland|Iwan die Verskriklike]] trou. Toe haar man die titel [[tsaar]] aanneem, is sy gekroon as die land se heel eerste [[tsarina]]. Die huwelik was baie gelukkig, maar toe sy in 1560 onderin geheimsinnige omstandighede sterf, het Iwan se hele persoonlikheid verander. Hy het vermoed die bojare het sy vrou vermoorvergiftig en het ’n terreurveldtog, die [[Opritsjnina]] (Russies: Опричнина), teen hulle begin. Iwan het sy oudste seun by Anastasia, Iwan jr., vermoor tydens ’n rusie; die jonger en gestremde [[Fjodor I van Rusland|Fjodor]], ’n vroom en lustelose prins, het dus sy pa opgevolg.
 
Die familie se opgang het begin toe Roman se dogter, Anastasia Zacharina, in Februarie [[1547]] met die jong [[Iwan IV van Rusland|Iwan die Verskriklike]] trou. Toe haar man die titel [[tsaar]] aanneem, is sy gekroon as die land se heel eerste [[tsarina]]. Die huwelik was baie gelukkig, maar toe sy in 1560 onder geheimsinnige omstandighede sterf, het Iwan se hele persoonlikheid verander. Hy het vermoed die bojare het sy vrou vermoor en het ’n terreurveldtog, die [[Opritsjnina]] (Russies: Опричнина), teen hulle begin. Iwan het sy oudste seun by Anastasia, Iwan jr., vermoor tydens ’n rusie; die jonger [[Fjodor I van Rusland|Fjodor]], ’n vroom en lustelose prins, het dus sy pa opgevolg.
 
Regdeur Fjodor se bewind het sy swaer [[Boris Godoenof]] en sy Romanof-neefs om mag gewedywer. Toe Fjodor sonder kinders sterf, het die 700 jaar oue Moskouse lyn van die [[Rjoerik-dinastie]] tot ’n einde gekom. Ná ’n lang stryd het Godoenof en sy ondersteuners die oorhand oor die Romanofs gekry en Godoenof is tot tsaar verkies. Sy wraak op die Romanofs was skrikwekkend: die hele familie en hul verwante is na afgeleë dele van die Russiese Noorde en [[Oeral]]-streek gestuur, waar die meeste van honger of in kettings dood is. Die leier van die familie, Fjodor Nikititsj Romanof, is verban na die Antonijef Sijsky-klooster en gedwing om ’n monnik te word. Hy het die naam [[Patriarg Filaret (Fjodor Romanof)|Filaret]] aangeneem.
 
Die Romanofs se geluk het weer drasties verander met die val van die Godoenof-dinastie in 1606. As ’n voormalige leier van die anti-Godoenof-party en neef van die laaste wettige tsaar, is Filaret hooggeag deur verskeie swendelaars wat tydens die [[Tyd van Beroeringe]] probeer voorgee het hulle is Dmitri, die jongste seun van Iwan die Verskriklike wat op ’n jong ouderdom vermoor is. [[Vals Dmitri I van Rusland|Vals Dmitri I]] het Filaret ’n [[aartsbiskop]] gemaak en onder [[Vals Dmitri II van Rusland|Vals Dmitri II]] het hy [[patriarg]] geword. Ná die verdrywing van die [[Pole]] uit Moskou in 1612 het die [[Zjemski Soborsobor|Landsraad]] die troon vir verskeie prinse aangebied, maar almal het dit van die hand gewys.
 
Filaret se 16-jarige seun, [[Michail I van Rusland|Michail Romanof]], het toe saam met sy ma, Ksenija Iwanowna Sjestowa, in die Ipatijef-klooster in Kostroma gebly. Toe hy die troon aangebied word, het hy in trane uitgebars uit vrees en wanhoop. Sysy ma hetdit homeers eindelikvan oorreeddie omhand diegewys, troonmaar tog telater aanvaar. Die vroeë Romanofs was gelief onder die bevolking as die skoonfamilie van Iwan die Verskriklike en onskuldige slagoffers van Godoenof se wraak.
 
== Krisis in die dinastie ==
Michail is opgevolg deur sy enigste seun, [[Aleksei I van Rusland|Aleksei]], wat die land stilweg deur verskeie probleme gelei het. Met sy dood was daar wedywering tussen die kinders by sy eerste vrou ([[Fjodor III van Rusland|Fjodor III]], [[Sofia Aleksejewna van Rusland|Sofia Aleksejewna]] en [[Iwan V van Rusland|Iwan V]]) en sy seun by sy tweede vrou, Natalia Kirillowna Narisjkina (die toekomstige [[Pieter I van Rusland|Pieter die Grote]]). Fjodor het eers tsaar geword en ná sy dood was Pieter en Iwan medetsaars. Ná Iwan se dood het Pieter alleenheerser geword en die titel van Russiese heersers inna keiser verander.
 
Ná die dood van Pieter, wat sy enigste oorlewende seun, Aleksei, laat doodmartel het, was daar ’n nuwe krisis, want Pieter het nie ’n opvolger aangewys nie. Hy is opgevolg deur sy vrou, [[Katharina I van Rusland|Katharina I]]. Daarna het die manlike Romanof-lyn in 1730 uitgesterf met die dood van [[Pieter II van Rusland|Pieter II]] (die vermoorde Aleksei se seun en dus Pieter I se kleinseun) op die dag waarop hy sou trou. Die laaste vroulike Romanofs was sy tannies, keiserin [[Anna I van Rusland|Anna Ioannowna]] (1693-1740) en [[Elisabeth van Rusland|Elisabeth Petrowna]] (1709-1762), wat daarna regeer het.
 
Elisabeth het haar suster, ook Anna, se kind ([[Pieter III van Rusland|hertog Karl Peter Ulrich van Holstein-Gottorp]]) aangewys as haar opvolger. Die troonbestyging van Karl Peter Ulrich in [[1762]] as keiser Pieter III was die begin van die nuwe dinastie van Holstein-Gottorp-Romanof.
 
== Die Holstein-Gottorp-Romanof-dinastie ==
 
[[Lêer:TsarNicholasIIWedding.jpg|thumb|links|Nikolaas II trou met Aleksandra Fjodorowna.]]
 
Die Holstein-Gottorps van Rusland het die van Romanof behou en klem gelê op hul afstamming van Pieter die Grote deur sy dogter, Anna. [[Paul I van Rusland|Paul I]] was veral trots om ’n agterkleinseun van die groot Russiese monarg te wees, hoewel sy Duits-gebore ma, [[Katharina II van Rusland|Katharina II]] (voorheen prinses Sophie van die prinsdom Anhalt-Zerbst), in haar memoires geïnsinueer het dat haar minnaar Sergei Saltikof Paul se regte pa was. Dit word egter deur moderne historici as onwaarskynlik beskou.
 
Pynlik bewus van die groot onenigheid wat kan ontstaan oor die opvolging van ’n tsaar, het Paul die beleid begin dat oudste seuns hul pa's sou opvolg en dat die monarg, sy vrou en enige aanspraakmakers op die troon tot die [[Russies-Ortodokse Kerk]] moes behoort. Later het sy seun, [[Aleksander I van Rusland|Aleksander I]], die vereiste bygevoeg dat vrouetsaars vanse tsaarsvroue van adellikekoninklike afkoms moes wees, anders sou hul kinders geen reg op die troon gehad het nie.
 
Paul I is in sy paleis in [[Sint Petersburg]] vemoor. Aleksander I het hom opgevolg en is later dood sonder ’n seun. [[Nikolaas I van Rusland|Nikolaas I]], sy broer, het hom opgevolg. Sy era, nes dié van Paul, is gekenmerk deur groot aandag aan die leër. Tog het Rusland die [[Krim-oorlog]] verloor. Nikolaas I het vier seuns gehad, en hy het gedink enigeen van hulle kon eendag te staan kom voor die uitdaging om Rusland te regeer. Om hulle te probeer voorberei op die toekoms, het hy gesorg dat hulle ’n uitstekende opvoeding kry met die klem op die militêre.
 
[[Aleksander II van Rusland|Aleksander II]] was die volgende Russiese tsaar. Hy was goed opgevoed, intelligent en het gevoel sy taak is om vrede in [[Europa]] en [[Rusland]] te bewaar. Hy het onder meer die [[lyfeiene]]s in 1861 bevry en het groot steun onder die bevolking gehad. Op [[13 Maart]] [[1881]] is Aleksander vermoor op pad huis toe ná ’n militêre parade. Slawiese patriotisme, ’n oplewing in kultuur en Panslawiese idees het in dié tyd al hoe belangriker geword en dit het die dinastie genoop om "meer Russies" te word.
 
Aleksander II is opgevolg deur sy seun [[Aleksander III van Rusland|Aleksander III]]. Hy was ’n groot en imposante man, dog effens vervelig, en het ’n groot stamina en swak maniere gehad. Weens die sluipmoord op sy pa het hy meer outokraties regeer en baie van die liberale Aleksander II se hervormings opgehef. Hy het getrou met [[Mariaprinses Fjodorowna (Dagmar van Denemarke)|]], wat keiserin Maria Fjodorowna]] geword het, en hulle het ses kinders gehad.
 
Die oudste, [[Nikolaas II van Rusland|Nikolaas]], het tsaar geword toe sy pa op 49-jarige ouderdom skielik aan ’n niersiekte dood is. Hy was intelligent en goedhartig, maar is nie deeglik voorberei vir sy rol as heerser nie en hy het bloot sy pa se streng beleidrigtings voortgesit. Sy tsarina, die emosioneleemosioneel broos Duitse prinses [[AleksandraPrinses Fjodorowna (Alix van Hesse)-Darmstadt|Aleksandra Fjodorowna]], het ook bygedra tot sy ondergang. Terwyl die tsaar tydens die [[Eerste Wêreldoorlog]] meestal aan die front was as bevelvoerder van die leër, het die hardkoppige, tradisionalistiese tsarina die septer geswaai aan die hof en in die regering.
 
== Val van die Romanofs ==
Line 68 ⟶ 73:
Aleksandra het die hemofilie-geen van haar ouma, die Britse [[koningin Victoria]], geërf, wat meegebring het dat haar seun en die troonopvolger, [[Aleksei Romanof|tsarewitsj Aleksei]] [[hemofilie]] gehad het. Nikolaas en Aleksandra het ook vier dogters gehad: die groothertoginne Olga, Tatjana, Maria en [[Anastasia Romanowa|Anastasia]].
 
Begin [[1917]] het die [[Februarie-rewolusie]] uitgebreek en dit het gelei tot die [[abdikasie]] van Nikolaas II ten gunste van sy broer, [[Groothertog Michail Aleksandrowitsj van Rusland|groothertog Michail Aleksandrowitsj]]. Laasgenoemde het egter die troon van die hand gewys en dit het gelei tot die einde van die Romanofs se bewind in Rusland.
 
Nikolaas en sy gesin is in [[huisarres]] geplaas. Op [[17 Julie]] [[1918]] het die [[Bolsjewis]]te, onder leiding van Jakof Joerofsky, Nikolaas, sy gesin en vier lede van hul huishouding in [[Jekaterinburg]], Rusland, doodgeskiet – in die kelder van wat later as die [[Ipatijef-huis]] bekend sou word. Ironies genoeg het die huis dieselfde naam as die [[Ipatijef-klooster]] in Kostroma waar Michail Romanof die troon in 1613 aangebied is. ’n Pragtige "Kerk op Bloed" is onlangs gebou op die plek waar die Ipatijef-huis gestaan het.
 
In die tagtigerjare wordis vyf van die gesin se lyke gevind. Die ligging wordis eers geheim gehou aangesien die [[Kommunis]]te nog aan die bewind iswas, maar in 1991, ná die val van die [[Sowjetunie]], wordis die lyke opgegrawe. Om teuit probeerte uitvindvind wie se lyke ontbreek, wordis twee ondersoeke gedoen. In die eerste wordis bevind dat [[Aleksei Romanof|Aleksei]] en Maria se lyke nie daar is nie, maar in die tweede ondersoek wordis bevind dit is Aleksei en [[Anastasia Romanowa|Anastasia]] s’n.
 
Die vyf liggame wat gevind is, is in [[1998]] begrawe in die [[St.Katedraal van Petrus en Paulus-katedraal]] in [[Sint Petersburg]] – 80 jaar ná die teregstelling. Ná ’n jare lange polemiek is Nikolaas en sy gesin in [[2000]] deur die [[Russies-Ortodokse Kerk]] verklaar tot passiedraers (’n heilige in ortodoksie wat nie "vanweë" sy geloof vermoor is soos wat met ’n martelaar die geval is nie, maar wat "in" geloof gesterf het aan die hand van moordenaars).
 
== Huidige Romanofs ==
Die Romanof-familie bestaan vandag nog. Daar is onenigheid oor die volgorde van aanspraakmakers op die troon en veral oor die posisie van hoof van die Romanof-familie, veral tussen [[NikolaiNikolaas Romanowitsj van Rusland|prins Nikolaas Romanof]] en [[Maria Wladimirowna van Rusland|groothertogin Maria Wladimirowna]]. Ondanks die val van die Sowjetunie lyk dit egter onwaarskynlik dat die Romanofs in die nabye toekoms weer sal regeer. Die Russiese volk is nie geesdriftig oor die herinstelling van die monargie nie, nie eens op ’n [[Konstitusionele monargie|konstitusionele]] grondslag nie.
 
== LiteratuurVerdere leesstof==
* Bergamini, John D. ''The Tragic Dynasty: A History of the Romanovs''. Putnam, 1969.
* Crankshaw, Edward. ''The Shadow of the Winter Palace: Russia's Drift to Revolution, 1825-1917''
Line 94 ⟶ 99:
 
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|House of Romanov|Huis van Romanof}}
* [http://www.romanov-memorial.com/ The Romanov Memorial]
* [http://www.frozentears.org/ Frozentears.org] – ’n Media-biblioteek van die laaste keisergesin.
Line 107 ⟶ 111:
* [http://www.nikolairomanov.com/ Amptelike webtuiste van Nikolai Romanof, prins van Rusland]
* [http://www.imperialhouse.ru/ Amptelike webtuiste van Maria Wladimirowna, groothertogin van Rusland]
{{CommonsKategorie-inlyn|House of Romanov|Huis van Romanof}}
 
{{Regerende dinastieë in Europa}}