Higgsboson: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Wetenskap-, wiskundetekens
kNo edit summary
Lyn 1:
[[Lêer:CMS Higgs-event.jpg|thumb|regs|250px||Simulasie van die hipotetiese verval van 'n Higgs-deeltjie, CMS/[[CERN]].]]
 
Die '''Higgs-boson''' of '''Higgs-deeltjie''' is in die [[Standaardmodel]] van [[deeltjiefisika]] ’n hipotetiese [[elementêre deeltjie]] wat saam met die [[Higgs-veld]] massa aan ander deeltjies verleen en waarsonder die [[heelal]] geen [[swaartekrag]] sou gehad het nie. Die Standaardmodel is ’n teorie wat die subatomiese deeltjies waaruit alle [[materie]] en [[straling]] bestaan, en dus die basiese boublokke van die heelal, beskryf.
 
Line 13 ⟶ 12:
Die boson is genoem na die [[Britse]] [[fisikus]] [[Peter Higgs]] wat die bestaan daarvan in 1964 voorgestel het. Volgens hom en ander wetenskaplikes was die heelal in die eerste biljoenste van ’n sekonde ná die [[Groot Knal]] gevul met deeltjies sonder enige massa wat teen die spoed van lig deur die lug geblits het. Vanweë hul interaksie met die Higgs-veld het die deeltjies massa verkry en eindelik die heelal gevorm. Die Higgs-veld is ’n teoretiese en onsigbare energieveld wat deur die hele heelal voorkom. Deeltjies kry massa deur ’n voortdurende wisselwerking met dié veld. Sommige deeltjies, soos die [[foton]]e wat lig vorm, word nie daardeur geraak nie en hulle het dus geen massa nie.
 
Eksperimente om die bestaan van die boson te bevestig en die aard daarvan vas te stel het eers in die 1980's in alle erns begin en in 2010 momentum gekry met die ingebruikneming van die CERN se [[Groot Hadron-versnellerHadronversneller]] (GHV).<ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2012/07/04/SK/2/ebhiggs.html Die Burger], 5 Julie 2012</ref>
 
Omdat die deeltjie feitlik dadelik verval nadat dit ontstaan het (binne ’n septiljoenste van ’n sekonde), kan net baie hoë-energie-deeltjieversnellers dit waarneem en registreer. Die GHV is die wêreld se grootste en kragtigste versneller, ’n pyp van 27&nbsp;km lank in ’n tonnel 100&nbsp;m onder die grond op die grens tussen [[Frankryk]] en [[Switserland]]. Twee strale protone word in teenoorgestelde rigtings afgevuur en bots teen mekaar. Dit veroorsaak baie miljoene botsings per sekonde tussen deeltjies en herskep so die toestande wat ontstaan het ná die Groot Knal, toe die Higgs-veld gevorm het.