Kritiek van Reine Beredenering: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Addbot (besprekings | bydraes)
k Verplasing van 31 interwikiskakels wat op Wikidata beskikbaar is op d:q220002
Skakels
Lyn 5:
Kant sien 'n antwoord in wat hy glo 'n kompromie tussen [[empirisisme]] en [[rationalisme]] is. Vanuit die empirisisme neem hy 'n geloof in die waarde te vinde in direkte ondervinding en respek vir die wetenskaplike metode van eksperimentasie. Vanaf rationalisme erf hy 'n vertroue vir die moontlikheid vir sekerheid wat die gebruik van die verstand vir mens kan gee. In sy teorie stel Kant voor dat die gebruik van beredening sonder verwysing na ondervinding sal lui na illusies, en dat ondervinding alleen slegs subjektief kan wees totdat dit deur bereding gesuiwer word. Sy bekende stelling tot hierdie effek gaan: "begrippe sonder ondervinding is leeg, ondervinding sonder begrip is blind".
 
Die bo-staande is 'n voorbeeld van die gemediëerde realisme waarvoor Kant redeneer, bedoelende dat hy glo dat ons ondervindinge handel oor die werklikheid, maar dat die manier hoe dit vir ons voorgestel word grotendeels afhang van hoe ons verstand ondervindings organiseer. Kant stel sy teorie voor deur te argumenteer vir ''sintetiese a priori waarhede'', d.w.s. stellings wie se waarheid bepaal kan word sonder om te verwys na ondervinding (bv. mens bepaal nie dat alle eende[[eend]]e voëls[[voël]]s is deur na 'n groot hoeveelheid eende te kyk en te sien of hulle voëls is nie, om 'n voël te wees is doodeenvoudig net deel daarvan om 'n eend te wees) maar die stelling is 'n sintese van verskeie konsepte in 'n inliggewende manier. Kant gee die voorbeeld van wiskundige stellings wat inliggewend blyk maar waarvan die waarheid nie deur empiriese ondersoek bepaal word nie maar slegs deur beredening: Kant wil sê dat wiskundige stellings is inliggewend omdat hulle sinteses is van verskeie konsepte. Die manier hoe sulke konsepte saamgebring word in 'n interessante manier is deur die verstand se werkings: wiskunde, sowel as [[tyd]], [[ruimte]], kausaliteit en sekere ander konsepte, beskryf dus waarhede oor die mens se verstand maar nie oor die wêreld self nie. Die mens gebruik sulke sintetiese konsepte dan om sin te maak van die wêreld van ondervinding. Gevolglik is daar 'n baie skerp ondeskeiding in Kant tussen die wêreld van ''noumenon'', die wêreld soos dit is in dit self, en ''phenomenon'', die wêreld soos wat dit vir ons verskyn (sien [[noemeneem-fenomeneem onderskeiding]]).
 
Volgens Kant is alle diep filosofiese vrae, soos ''is daar [[vrye wil]]?'' en ''bestaan God?'', vrae aangaande noemeneme, en kan hulle nie beantwoord word om te verwys na enigiets in ondervinding nie: die antwoorde tot sulke vrae is altyd net spekulasie. Kant probeer tog sinvolle pogings maak om dié vrae te beantwoord. Omdat kausaliteit 'n eienskap is wat die mens se verstand in ondervinding in lees, sukkel Kant om sin te maak van vrye wil, omdat die ideë dat mense hul eie gedrag veroorsaak nie meer betekenisvol lyk nie, en dit dan blyk dat vrye wil, net soos kausaliteit self, 'n verklarende fiskie is om reëlmatighede van ondervinding te organiseer. So ook verwerp Kant tradisionele pogings om God se bestaan te bewys, op 'n mengsel van logiese en transendentale ideëlisties gronde — bv., die [[ontologiese bewys van God se bestaan]] word verwerp omdat dit staat maak op die logiese analiste van die stelling 'God bestaan', maar Kant dring aan dat 'bestaan' nie 'n [[predikaat]] is nie omdat, andersins as ander predikate soos 'is rooi' of 'is in Pretoria', die sinsdeel 'is werklik' geen inligting oor sy onderwerp gee nie: vergelyk 'die huis is rooi' of 'die huis is in Pretoria' met 'die huis is werklik' (as dit nogsteeds onoortuigend lyk, vergelyk 'die huis is rooi' met 'die huis is rooi en werklik'). Ten spyte van hierdie bekommernisse, wil Kant nogsteeds sê dat die mens vrye wil het en dat God bestaan, so hy probeer 'n saak maak daarvoor dat die noemenale karakter van ons verstand, ons verstand soos dit in ditself is, iets vry en self-bepalend is. Op hierdie beeld is God 'n suiwer en onbeperkte rationaliteit, en is ons rasionele en morele karakter direk tekomstig vanaf en afhanklik van God. Hy erken dat hierdie spekulasie is en nie bewysbaar is nie, maar dié teorie speel 'n sentrale rol in sy etiek.