Martin Melck: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k →Lewe |
k →Lewe |
||
Lyn 2:
== Lewe ==
=== In diens van die VOIK ===
[[Lêer:Martin Melck House 02.jpg|thumb|regs|200px|[[Martin Melck Huis|Martin Melck-huis]] in Strandstraat, Kaapstad]]▼
Martin Melck is as seun van 'n bootsman in die [[Oossee]]hawe Memel gebore. Sy werk het sy pa dikwels maande lank van die huis weggeneem. Martin het vir 'n ander loopbaan gekies en op 18-jarige leeftyd 'n opleiding as messelaar in [[Riga]] (tans [[Letland]]) begin. Later het hy na Nederland geëmigreer om as soldaat in diens van die [[Verenigde Oos-Indiese Kompanjie]] (VOIK) te tree. Agttien maande ná die voltooiing van sy beroepsopleiding het hy in die lente van [[1746]] aan boord van die skip '''t Slot van Capelle'' gegaan. Net soos ander VOIK-skepe het dit vanweë sy diepgang vanuit Texel-hawe vertrek - die hawens in [[Amsterdam]] en [[Rotterdam]] was in dié tyd nie diep genoeg nie. Drie maande later het die skip op 26 Junie 1746 in die Kaapse winterhawe Simonsbaai aangekom.
Lyn 9:
Martin is kort ná sy aankoms aan Johann Philipp Giebeler verhuur om enkele maande as voorman op sy plaas ''Elsenburg'' te werk. Op 1 September 1746 is Melck as mynwerker na 'n silwermyn teen die suid-oostelike hellings van Simonsberg gestuur. Hy het later vir 'n kort rukkie na ''Elsenburg'' teruggekeer om vervolgens as voorman op Jacob Cloete se plaas ''Nooitgedacht'' te werk. Al was die werk hard, is soldate van verblyf en kos voorsien. Martin het twaalf gulden per maand verdien, drie gulden meer as wat die Kompanjie betaal het.<ref>[http://www.muratie.co.za/home/our-history/martin-melck/?id=28 ''muratie.co.za: Martin Melck. Besoek op 19 Junie 2013'']</ref>
=== Vryburger en sakeman ===
In [[1750]], vier jaar ná sy aankoms, is Martin Melck met volle eer uit die Kompanjie se diens ontslaan. Hy het hom vervolgens as vryburger in [[Stellenbosch]] gevestig. Nog in dieselfde jaar het hy die plase ''Aan't Pad'' (tans Cloetesdal) en ''Watergang'' gekoop. Die helfte van die koopprys is in harde kontant betaal. Naas boerdery het hy 'n besigheid begin en vervoerdienste aangebied. Nadat hy in [[Saldanhabaai]] op 'n ryk voorkoms van kalk afgekom het (dit was blykbaar gefossileerde mosseldoppe), het hy daar 'n tweede winsgewende bedryf as leweransier van boumateriaal begin. Deur kalksteen in 'n kalkoond te verhit, is brandkalk gemaak wat verder tot boumateriaal verwerk en aan messelaars verkoop kon word.
Line 19 ⟶ 20:
Anna Hop, Martin se eerste gade, is op [[22 Mei]] [[1776]] oorlede. Melck was op hierdie tydstip die mees welgestelde man aan die Kaap. Sy boedel, waarvan die waarde op 240 000 gulden beraam is (wat gelykstaan aan 2 222 jaar se gemiddelde lone) het tien plase, twee leenplase, 'n woonhuis en twee pakhuise in Kaapstad, 203 slawe, 170 perde, 1 321 beeste, 4 167 skape, 106 varke en sowat 200 000 wingerdstokke ingesluit. Op 2 November 1778 het Melck met sy tweede vrou, Maria Rosina Loubser, weduwee van Hercules Adriaan Malan, getrou.
=== Weldoener ===
Die VOIK se beleid om geen Lutherse kerkgemeentes aan die Kaap toe te laat nie, het by Melck kommer gewek. Hy was, net soos baie Duitse en Skandinawiese immigrante, 'n gelowige Lutheraan. Alle versoeke, wat Melck by die Kompanjie ingedien het om die saak te hersien, is verwerp. So het hy sake in eie hande geneem en 'n saal in Kaapstad se statige Seestraat (tans Strandstraat) laat oprig. Hy het voorgegee dat dit 'n pakhuis sou wees, maar dit is as geheime kerksaal gebruik, net soos Rooms-Katolieke ''schuilkerke'' in die Protestantse Nederlande, om Lutheraanse kerkdienste te hou. Goewerneur Tulbagh, 'n felle teenstander van die Lutherse geloof, het wél kennis van dié geheime kerkdienste gehad, maar as Melck se noue vriend het hy 'n blinde oog gedraai. Naas die kerkgebou, wat teen 'n koste van 45 000 gulden opgerig is, het Melck nog twee erwe langsaan vir die bou van 'n pastorie en 'n woonhuis aan die gemeente geskenk.▼
▲[[Lêer:Martin Melck House 02.jpg|thumb|regs|200px|[[Martin Melck Huis|Martin Melck-huis]] in Strandstraat, Kaapstad]]
▲Die VOIK se beleid om geen Lutherse kerkgemeentes aan die Kaap toe te laat nie, het by Melck kommer gewek. Hy was, net soos baie Duitse en [[Skandinawië|Skandinawiese]] immigrante, 'n gelowige Lutheraan. Alle versoeke, wat Melck by die Kompanjie ingedien het om die saak te hersien, is verwerp. So het hy sake in eie hande geneem en 'n saal in Kaapstad se statige Seestraat (tans Strandstraat) laat oprig. Hy het voorgegee dat dit 'n pakhuis sou wees, maar dit is as geheime kerksaal gebruik, net soos Rooms-Katolieke ''schuilkerke'' in die Protestantse Nederlande, om Lutheraanse kerkdienste te hou. Goewerneur Tulbagh, 'n felle teenstander van die Lutherse geloof, het wél kennis van dié geheime kerkdienste gehad, maar as Melck se noue vriend het hy 'n blinde oog gedraai. Naas die kerkgebou, wat teen 'n koste van 45 000 gulden opgerig is, het Melck nog twee erwe langsaan vir die bou van 'n pastorie en 'n woonhuis aan die gemeente geskenk.
In 1780, een jaar voor Melck se afsterwe, het die Here Sewentien, die Nederlandse bestuurders van die VOIK, hul beleid teenoor Lutherane aan die Kaap hersien, en die eerste Lutherse predikant het sy diens in die Kaapse gemeente begin. Met die bou van die pastorie is eers na Melck se dood begin. Die gebou is deur die argitek Louis Michel Thibault ontwerp, Anton Anreith het die versierings by die fasade aangebring.
=== Dood ===
Martin Melck is op 23 Februarie 1781 in die ouderdom van 58 jaar op sy plaas ''Elsenburg'' oorlede. Hy is waarskynlik in die Lutheraanse kerk in Strandstraat ter ruste gelê. 'n Gedenkplaat, wat deur Anton Anreith geskep is, is vier jaar ná die weldoener se afsterwe by die kerk onthul.
| |||