|
In Fordsburg is die stakers nou van alle kante vasgekeer. Troepe het vanaf die noorde, uit Aucklandpark, vanaf die Wes-Rand en vanaf die middestad in die ooste op Fordsburg toegesak. Weerstand aan die Wes-Rand, in Krugersdorp en Roodepoort, is relatief maklik weggevee.
Op 14 Maart het vliegtuie oor Fordsburg gekruisgevlieg en pamflette afgegooi en swartes, vroue en onbetrokkenes gevra om die gebied te verlaat voor die aanval om 11:00 uur sou plaasvind. Heelwat mense het toe gehoor gegee en Fordsburg in die rigting van Vrededorp verlaat, waar die polisie hulle ingewag het en sommiges, wat as verdag beskou is, in hegtenis geneem het. Die ander is onder haglike omstandighede in kampe aangehou (een by die skougronde en een by die Mayfair skool).
Om 11:00 uur het die kanonne vanaf Brixton Rif die vuuraanval geopenbegin. Skrapnel is gevuur. Gelyktydig het voetsoldate vanaf die Weste en Suide begin inbeweeg. Die geweervuur van die stakers uit hul verskansings het hulle egter gedwing om weer terug te trek. Die kanon en masjiengeweervuur op die stakers se hoofkantoor het egter onverpoosd voortgegaan. Die ''Transvaal Scottish'' en ''Durban Light Infantry'' het nou weer vanaf die noordelike Brixton Rif ’n nuwe aanval geloods en die spoorlyn wat deur Fordsburg geloop het, beset.
Smuts het vanaf ’n uitkykpunt die slag dopgehou en die opdragte gegee. Gepantserde voertuie en selfs ’n tenk is ingestuur. Intussen het die voetsoldate straatblok vir straatblok onder hewige geweervuur verower en nader aan die markplein, die sentrum van die stakers, beweeg en dit stadig omsingel. Die stakers het egter verbete weerstand gebied en op die soldate vanuit die markgebou en die loopgrawe rondom die markplein geskiet. Om 2 uur die middag was die markplein egter van alle kante omsingel en is met geweer- en mortiervuur bestook. Die stakers kon nie alle kante tegelykertyd verdedig en die ''Durban Light Infantry'' het ’n aanval geloods en die stakers in die loopgrawe in die Noorde en Weste van die markplein oorweldig. Daarna het hulle die deure van die markgebou oopgebreek. Die verdedigers was egter reeds dood (die leiers Fisher en Spendiff het vermoedelik selfmoord gepleeg toe die situasie uitsiglooshopeloos was) en die enkele stakers wat nog vanuit ander huise weerstand gebied het, is vinnig bygekomstilgemaak toe die troepe deur Fordsburg gemarsjeer het en die laaste weerstand gebreek het. Die opstand was daarmee prakties beëindig. Die laaste vorme van weerstand is vernietig en die polisie en weermag het die hele Rand gefynkam op soek na stakers. Die stakers het geen kans gehad om teen die volle geweld van die staatlikestaats militêre mag staande te kon bestaanbly nie. Op 16 Maart, 6 dae na die afkondiging van krygswet, is die staking afgelas.
Die gevolge van die regeringsoptrede was katastrofies. 214 mense is dood, die meeste van hulle stakers. 42 van die wat gedoodgesterf ishet, was onskuldige bystanders. Van die stakers wat in hegtenis geneem is, is 18 ter dood veroordeel. Die stakers, wat in die aanval deur die regeringstroepe gedoodgesterf ishet, is sommer deur die polisie op onwaardige wyse opin die Braamfontein kerkhof in die hoekie vir armlastiges begrawe. Daarmee wou die regering hul minagting vir die stakers wys. Familielede van die oorledenes kon nie eens die grafte van hul geliefdes besoek nie uit vrees vir vervolging deur die polisie. Maar die massagraf het dit in elke geval haas onmoontlik gemaak om oorledenes se grafte op te spoor.
Selfs na die einde van die staking het vervolging van werkers voortgeduur. Die stakers wat agter lemmetjiesdraad in die Wanderers krieketgrond saamgedryfaangehou iswas, is op hoogs twyfelagtige wyse deur die polisie aangekla, sonder dat veel moeite gedoen is om die persoon se werklike skuld te bewys. Dit was die reg van die oorwinnaar, nie geregtigheid wat geskied het nie. 4 jong mans, wat met die staking verbind is, is deur die geheime polisie gearresteer en onder hoogs weersinswekkende omstandighede doodgeskiet. Die polisie het beweer dat hulle wou vlug, maar in werklikheid is die jong mans sonder verhoor tereggestel.
Agtien van die stakingsleiers is ter dood veroordeel, maar by 14 van hulle is die vonnis in lewenslange gevangenisstraf verander. 4 stakingsleiers, Samuel Alfred ''Taffie'' Long, Carel Christiaan Stassen, Herbert Kenneth Hull en David Lewis, is op 17 November gehang. Hulle is opin die Brixton begraafplaas begrawe. Net die graafgraf van Taffie Long bestaan nog en het in 1997 selfs ‘n gedenksteen bygekry. Die ander grafte is met die grond gelyk gemaak.
Die mynbase het hul sin gekry. Vir die mynmaatskappye was die meedoënlose optrede van die regering ’n vrybrief om nou met hul uitbuiting van die werkers onverpoos voort te gaan. Terwyl die goudproduksie van 1920 tot 1925 van 7,949,084 ons tot 9,341,049 ons per jaar gestyg het, het die gemiddelde lone in dieselfde tyd van 485 pond na 375 pond verminder. Na die staking is nog 15,000 blankes afgedank. Die werkers wat gelukkig was om teruggevatweer aangestel te word, moes ’n salarisbesnoeiing van ’n derde aanvaar. Dit was op die vlak van 1914, terwyl die inflasie gesorg het dat die mynwerkers skaars kon oorleef op die ingekorte salaris.
==Die direkte gevolge van die 1922-staking==
| 