Lys van deeltjies: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Uitgebrei, nog besig |
Uitgebrei, nog besig |
||
Lyn 164:
|}
</center>
==Saamgestelde deeltjies==
===Hadrone===
[[Hadron]]e word gedefinieer as [[Sterk wisselwerking|sterk wisselwerkende]] saamgestelde deeltjies. Hulle is:
* Saamgestelde [[fermion]]e, wat [[barion]]e genoem word, of
* Saamgestelde [[boson]]e, wat [[meson]]e genoem word.
Kwarkmodelle, wat in 1964 onafhanklik deur [[Murray Gell-Mann]] en [[George Zweig]] voorgestel is, beskryf die bekende hadrone as saamgestel uit valensie-kwarke en/of -antikwarke, wat styf saamgebind word deur die [[Kleur (deeltjiefisika)|kleurkrag]], wat bemiddel word deur gluone. ’n "See" van virtuele kwark-antikwark-pare is ook teenwoordig in elke hadron.
====Barione====
[[Lêer:Baryon decuplet.svg|thumb|180px|’n Kombinasie van drie u-, d- of s-kwarke met ’n algehele spin van {{frac|3|2}} vorm die sogenaamde bariondekoeplet.]]
[[Lêer:Quark structure proton.svg|thumb|180px|Protonkwark-strukture: twee op-kwarke en een af-kwark.]]
Gewone barione (saamgestelde fermione) bevat elk drie valensie-kwarke of drie valensie-antikwarke.
* [[Nukleon]]e is die fermion-bestanddele van normale atoomkerns:
**[[Proton]]e, saamgestel uit twee op-kwarke en een af-kwark (uud)
**[[Neutron]]e, saamgestel uit twee af-kwarke en een op-kwark (ddu)
* [[Hiperon]]e, soos die Λ-, Σ-, Ξ- en Ω-deeltjies, wat een of meer [[vreemd-kwark]]e bevat, het ’n kort lewe en is swaarder as nukleone. Hoewel hulle nie gewoonlik in atoomkerns teenwoordig is nie, kan hulle voorkom in hiperkerns met ’n kort lewe.
* ’n Aantal [[Sjarme-kwark|sjarme-]] en [[onder-kwark|onder-]]-barione is ook al waargeneem.
Tekens is onlangs gevind dat ’n eksotiese barion ook bestaan, maar daar was ook negatiewe resultate en die bestaan daarvan is onseker.
* [[Pentakwark]]e bestaan uit vier valensie-kwarke en een valensie-antikwark.
====Mesone====
Gewone [[meson]]e bestaan uit ’n valensie-kwark ’n valensie-antikwark. Omdat mesone ’n spinvan 0 of 1 het en nie self elementêre deeltjies is nie, is hulle ''saamgestelde'' bosone. Voorbeelde van mesone sluit in die pion, kaon en die J/ψ.
Tekens vir die bestaan van die volgende eksotiese mesone is al gevind, maar hul bestaan is nog nie bevestig nie:
* ’n Tetrakwark, wat bestaan uit twee valensie-kwarke en een valensie-antikwark;
* ’n Gluonbal is ’n saamgestelde toestand van gluone met geen valensie-kwarke nie;
* ’n Hibried-meson bestaan uit een of meer valensie-kwark-antikwark-pare en een of meer gluone.
===Atoomkerns===
[[Lêer:Helium atom QM.svg|right|180px|thumbnail|’n Semi-akkurate voorstelling van die [[helium]]atoom. Die protone in die kern is rooi en die neutrone pers. In werklikheid is die kern ook sferies simmetries.]]
[[Atoom]]kerns bestaan uit protone en neutrone. Elke soort kern bevat ’n spesifieke getal [[proton]]e en ’n spesifieke getal [[neutron]]e, en word ’n [[nuklied]] of [[isotoop]] genoem. [[Kernreaksie]]s kan een nuklied in ’n ander nuklied verander.
===Atome===
[[Atoom|Atome]] is die kleinste neutrale deeltjies waarin materie verdeel kan word deur chemiese reaksies. ’n Atoom bestaan uit ’n klein, swaar kern omring deur ’n relatief groot, ligte wolk elektrone. Elke soort atoom stem ooreen met ’n spesifieke [[chemiese element]]. Daar is al 118 elemente ontdek, maar net die elemente 1-112, 114 en 116 het amptelike name. Sien die [[periodieke tabel]] vir ’n oorsig.
’n Atoomkern bestaan uit protone en neutrone. Protone en neutrone bestaan op hul beurt uit kwarke.
===Molekules===
[[Molekule]]s is die kleinste deeltjie waarin ’n nie-elementêre stof verdeel kan word terwyl die fisiese eienskappe van die stof behoue bly. Elke soort molekule stem ooreen met ’n spesifieke [[chemiese samestelling]]. Molekules is ’n samestelling van twee of meer atome.
==Sien ook==
* [[Periodieke tabel]]
* [[Standaardmodel]]
==Verwysings==
| |||