Skryfstelsel: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
Wawiel (besprekings | bydraes) k Skakels na Taal |
||
Lyn 4:
==Algemene kenmerke==
{{Skrifte}}
Skryfstelsels word van ander simboliese kommunikasiestelsels onderskei deur die feit dat die leser gewoonlik die spesifieke gesproke [[taal]] in ’n mate moet ken om die teks te kan verstaan. In teenstelling daarmee word kennis van ’n gesproke taal nie vereis by byvoorbeeld inligtingstekens, skilderye, kaarte en wiskunde nie.
Taal is ’n inherente deel van enige menslike gemeenskap. Skryfstelsels, en die proses waardeur dit gesproke stelsels weergegee het, het egter sporadies, oneweredig en stadig ontwikkel. Gevestigde skryfstelsels het gewoonlik stadiger verander as die gesproke taal en daarom bevat hulle dikwels elemente en eienskappe wat nie meer in die gesproke taal voorkom nie. Die groot voordeel van skryfstelsels is dat hulle die mens in staat stel om ’n volgehoue rekord van inligting in ’n taal te verskaf en dat dié inligting later deur ander gelees kan word.
Lyn 27:
Die eerste skryfstelsels is min of meer aan die begin van die [[Bronstydperk]] ontwikkel, in die 4de millennium v.C. Die [[Wigskrif|Mesopotamiese wigskrif]] en die [[Egiptiese hiërogliewe]] word algemeen beskou as die eerste skryfstelsels. Albei het ontwikkel uit simboolstelsel uit 3400–3200 v.C., met die vroegste samehangende tekste uit 2600 v.C. Daar word algemeen aanvaar dat die Mesopotamiese skrif apart ontstaan het, maar daar is meningsverskille. Dieselfde geld vir die [[Sjinees karakters|Sjinese skrif]], wat omstreeks 1200 v.C. ontstaan het. Die pre-Columbiaanse Meso-amerikaanse skryfstelsels (soos die Maja-skrif) het heel waarskynlik apart ontstaan.
Daar word geglo dat die eerste [[Abjad|konsonantale alfabet]] sy verskyning voor 2000 v.C. gemaak het, vir ’n [[taal]] wat in die [[Sinai|Sinai-skiereiland]] deur [[Semitiese taalfamilie|Semitiese]] stamme ontwikkel is. Die meeste ander [[alfabet]]te in die wêreld vandag het óf hieruit ontwikkel, baie via die [[Fenisiese alfabet]], óf dit is deur die ontwerp daarvan geïnspireer.
Die eerste ware alfabet is die [[Griekse alfabet|Griekse skrif]] wat sedert 800 v.C. ook [[klinker]]s bevat.<ref name="Blackwell">{{cite book|last=Coulmas|first=Florian|title=The Blackwell Encyclopedia of Writing Systems|year=1996|publisher=Blackwell Publishers Ltd.|location=Oxford|isbn=0-631-21481-X}}</ref><ref name="True alphabet">{{harvnb|Millard|1986|p=396}}</ref> Die [[Latynse alfabet]], wat direk hieruit ontstaan het, is verreweg die mees algemene skryfstelsel in die wêreld.<ref>{{harvnb|Haarmann|2004|p=96}}</ref>
Lyn 36:
’n [[Logogram]] is ’n enkele geskrewe karakter wat ’n volledige woord verteenwoordig. Die meeste Sjinese karakters is logogramme.
Aangesien elke karakter ’n enkele woord verteenwoordig (of eintlik ’n morfeem), is talle logogramme nodig om al die woorde van ’n [[taal]] te skryf. Die groot getal logogramme en die memorisering van hul betekenis is die grootste nadeel van dié stelsels. Omdat die betekenis onafskeidbaar verbonde aan die simbool is, kan dieselfde logografiese stelsel vir verskillende tale gebruik word. In die praktyk is dit egter net van toepassing op naby verwante tale, soos die Sjinese tale, aangesien sintaktiese beperkings die universele gebruik van so ’n stelsel verhinder. [[Japannees]] gebruik baie Sjinese logogramme, met dieselfde of feitlik dieselfde betekenis. Die semantiek, en veral die grammatika, verskil egter in so ’n mate dat ’n Japannees nie ’n lang Sjinese stuk teks maklik sal verstaan sonder dat hy ’n basiese kennis van Sjinese grammatika het nie; kort frases soos op tekens en koerantopskrifte is makliker om te verstaan.
Hoewel die meeste tale nie net ’n logografiese skryfstelsel gebruik nie, gebruik baie tale logogramme in ’n sekere mate. ’n Goeie voorbeeld van moderne Westerse logogramme is Arabiese syfers – almal weet wat "I" beteken, ongeag of hy dit "een", "one", "eins", "uno", "ji", "ehad" of "jedan" noem. Ander Westerse logogramme sluit in die [[ampersand]] (&), wat vir "en" gebruik word, die teken vir teen of by (@), die persentasieteken (%) en baie tekens vir geldeenhede: dollar ($), euro (€), jen (¥), ens.
Lyn 57:
Die eerste soort alfabet wat ontwikkel is, is die [[abjad]]. ’n Abjad is ’n alfabetiese skryfstelsel waar alle simbole [[konsonant]]e voorstel. Daar is dus nie simbole vir klinkers nie. Alle abjads (buiten miskien [[Tifinagh]]) behoort tot die Semitiese skriffamilie en is van die oorspronklike Noordelike Lynvormige Abjad van die middel-Bronstydperk afgelei.
Sommige abjads (soos Arabies en Hebreeus) het tekens vir klinkers, maar gebruik hulle net in ’n sekere verband, soos vir onderrig. Baie skrifte wat van abjads afgelei is, is met klinkers uitgebrei tot volledige alfabette – die bekendste is seker die Griekse alfabet wat van die Fenisiese abjad afgelei is. Dit het veral gebeur wanneer ’n abjad aanvaar is vir ’n nie-Semitiese [[taal]].
Die term "abjad" is afgelei van die ou volgorde van die Arabiese konsonante 'alif, bā', jīm, dāl. Dit is steeds die woord vir alfabet in Arabies, Maleis en Indonesies.
Lyn 92:
==Skryfstelsels op rekenaars==
In rekenaar- en telekommunikasiestelsels word grafeme en ander grafeem-tipe eenhede wat vir teksprosessering gebruik word, verteenwoordig deur "karakters" in geënkodeerde vorm. Daar is verskeie karakter-enkoderingvorms soos ISO/IEC 8859-1 (wat veral op die Latynse skrif gebaseer is), CJK-karakters (Sjinees, Japannees, Koreaans) en tweerigtingteks. Deesdae word baie van die vorms herskep in ’n gemeenskaplike standaard, die [[International Organization for Standardization|ISO]]/[[International Electrotechnical Commission|IEC]] 10646 "[[Universal Character Set]]", en ’n parallelle, verwante vorm, ''The Unicode Standard''. Die term Unicode word gewoonlik vir albei gebruik. In Unicode kry elke karakter, in elke [[taal]] se skryfstelsel, ’n unieke identifikasienommer bekend as sy "kodepunt". Rekenaars se [[bedryfstelsel]] gebruik kodepunte om karakters in die [[lettertipe]]-lêer te soek en op die skerm te vertoon.
’n [[Sleutelbord]] is die instrument wat gewoonlik gebruik word om met ’n rekenaar te skryf. Elke sleutel word verbind met ’n standaardkode wat na die rekenaar gestuur word wanneer dit gedruk word. Deur die gebruik van ’n kombinasie van alfabetsleutels en modifikasiesleutels soos [[Ctrl]], [[Alt]] en [[Shift]] kan ook baie ander karakters vertoon word.
| |||