Moldowa: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Uitgebrei, nog besig |
Uitgebrei, nog besig |
||
Lyn 127:
[[Lêer:Chisinau riot 2009-04-07 02.jpg|thumb|Burgerlike opstand in 2009 buite die Moldowiese parlementsgebou.]]
In die parlementsverkiesing van 2009 het die Kommuniste 49,48% van die stemme gewen, gevolg deur die Liberale Party (13,14%). Die omstrede uitslag van die verkiesing het gelei tot burgerlike opstande.<ref>SevenTimes.ro: [http://www.seventimes.ro/politics/supporting_actions_for_moldovas_riot.html "Supporting actions for Moldova's riot"], 08 April 2009</ref><ref name="omg.md">"[http://omg.md/Content.aspx?id=2437&lang=2 The protest initiative group: LDPM is the guilty one for the devastations in the Chișinău downtown]{{dead link|date=August 2012}}", April 08, 2009</ref><ref name="unimedia.info">[http://unimedia.info/stiri/-11183.html "EU flags flying on the Presidency and Parliament, to calm the masses]", June 02, 2009</ref> In Augustus 2009 het die Liberaal-Demokratiese, die Liberale en die Demokratiese Party en die Ons Moldowa-alliansie besluit om die Alliansie vir Europese Integrasie te vorm en dit het die Kommuniste die amptelike opposisie gemaak. Vladimir Voronin, wat sedert 2009 president was, het eindelik op 11 September 2009 bedank, maar in die presidentsverkiesing van 2009 kon die parlement nie ’n president kies nie en die waarnemende president, Mihai Ghimpu, het ’n kommissie vir grondwetlike hervorming in Moldowa in die lewe geroep om ’n nuwe grondwet op te stel. Ná die mislukking van ’n referendum in 2010 om die hervorming goed te keur,<ref>[[Reuters]], [http://www.reuters.com/article/idUSLDE6840FD20100905 Moldovan referendum appears to flop on low turnout]</ref> is die regering weer ontbind en ’n nuwe parlementsverkiesing is uitgeroep vir 28 November van dié jaar.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-11430570|title=Moldova going to third election in two years|date=28 September 2010|publisher=BBC News|accessdate=30 September 2010}}</ref> Op 30 Desember 2010 is Marian Lupu verkies tot speaker.<ref>{{cite web|url=http://www.allmoldova.com/en/moldova-news/1249049268.html|title=Marian Lupu elected Head of Parliament|date=30 November 2010|publisher=allmoldova|accessdate=27 October 2011}}</ref> Kragtens die grondwet sal hy dien as waarnemende president. Nadat die Alliansie vir Europese Integrasie ’n mosie van wantroue verloor het, is die Pro-Europese Koalisie op 30 Mei 2013 gevorm.
==Regering==
[[Lêer:Parlament Buiding Moldova.jpg|thumb|250px|Die Moldowiese parlement.]]
Moldowa is ’n unitêre, parlementêre, verteenwoordigende en demokratiese republiek. Die grondwet van 1994 vorm die raamwerk vir die land se regering. ’n Parlementêre van minstens twee derdes is nodig om die grondwet te wysig en dit kan nie verander word in tyd van oorlog of ’n nasionale krisis nie. Sekere veranderings kan eers ná ’n referendum gedoen word. Geen veranderings kan aangebring word wat die fundamentele regte van die land se inwoners beperk nie.<ref name="const">[http://www.e-democracy.md/en/legislation/constitution/ The Constitution of the Republic of Moldova], 2000. Retrieved 31-10-2010.</ref>
Die sentrale wetgewende liggaam is die eenkamer-parlement met sy 101 setels. Die lede word elke vier jaar gekies deur middel van ’n algemene verkiesing.
Die staatshoof is die president, wat deur die parlement gekies word en die steun van drie vyfdes van die afgevaardigdes verg (minstens 61 stemme). Die president stel ’n ’n premier aan wat as regeringshoof dien en op sy beurt ’n kabinet saamstel, wat deur die parlement goedgekeur moet word.
Daar is ook ’n onafhanklike konstitusionele hof, wat uit ses regters bestaan waarvan twee deur die president aangestel word, twee deur die parlement en twee deur die raad van magistrate. Hulle dien vir ses jaar en dié tyd kan hulle nie verwyder word nie en hulle is aan geen mag onderwerp nie.<ref name="const"/>
===Buitelandse betrekkinge===
[[Lêer:European Union Moldova Locator.svg|thumb|250px|Moldowa het lidmaatskap van die EU ’n saak van prioriteit gemaak.]]
Ná sy onafhanklikheid van die Sowjetunie het Moldowa betrekkinge met ander Europese lande aangeknoop. Uiteindelike lidmaatskap van die [[Europese Unie]] en neutraliteit definieer die land se riglyne vir buitelandse betrekkinge. In 1995 is Moldowa toegelaat tot die Raad van Europa.
Benewens die land se deelname aan [[Navo]] se Vennootskap vir Vrede-program is Moldowa ook ’n lidstaat van die [[Verenigde Nasies]] (VN), die Oragnaisasie vir Sekuriteit en Sawewerking in Europa, die [[Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie]] (Navo), die [[Wêreldhandelorganisasie]] (WHO), die [[Internasionale Monetêre Fonds]] (IMF), die [[Wêreldbank]] en die Europese Bank vir Rekonstruksie en Ontwikkeling.
Aan die einde van 2005 is ’n ooreenkoms tussen Moldowa en die Oekraïne gesluit waarvolgens die EU die twee lande sal help om hul grense en doeaneprosedures vas te stel en die lande sal steun in hul bestryding van misdaad oor hul grens heen.
Ná die Oorlog van Transnistrië in 1990–1992 het Moldowa hom beywer vir ’n vreedsame oplossing vir die konflik in Transnistrië deur met Roemenië, die Oekraïne en Rusland saam te werk en gevra vir internasionale bemiddeling. Die Moldowiese minister van buitelandse sake het herhaaldelik gesê die Russiese soldate in die streek is daar teen die wil van die Moldowiese regering en gevra dat hulle "volkome en onvoorwaardelik" onttrek".<ref>
{{cite web|url=http://www.easybourse.com/bourse-actualite/marches/moldova-calls-on-russian-troops-to-leave-transdniestr-574221|title=Moldova Calls On Russian Troops To Leave Transdniestr}}{{dead link|date=October 2010}}</ref>
In September 2010 het die [[Europese Parlement]] ’n lening van €90 miljoen aan Moldowa toegestaan.<ref>[http://www.europarl.europa.eu/en/pressroom/content/20100907IPR81460/ EU to grant €90 million to crisis-hit Moldova]</ref> Ook die IMF,<ref>{{cite web|url=http://en.rian.ru/exsoviet/20100130/157721106.html |title=Moldova to get $570 million in IMF loans | Ex-Soviet States | RIA Novosti |publisher=En.rian.ru |date=2010-01-30 |accessdate=2012-11-25}}</ref> Wêreldbank en ander organisasies het lenings toegestaan. Lande wat hulp met allerlei projekte verleen, is Roemenië<ref>[http://www.balkaninsight.com/en/article/romania-moldova-to-boost-relations Romania, Moldova to Boost Relations]</ref> en [[Pole]].<ref>[http://www.azi.md/en/story/9504 Poland will support Moldova in its European integration efforts]</ref>
===Weermag===
[[Lêer:Soldiers of Moldovan army.jpg|thumb|250px|Soldate van die Moldowiese leër.]]
Die Moldowiese weermag bestaan uit die leër en lugmag. Die land het al die wapenbeheervereistes van die voormalige Sowjetunie nagekom en op 30 Oktober 1992 die Verdrag oor Konvensionele Weermagte in Europa bekragtig, wat groot perke stel wat betref sleutelkategorieë van konvensionele militêre toerusting. Die land het die voorwaardes van die Atoomwapensperverdrag in Oktober 1994 in [[Washington, D.C.]] aanvaar. Dit het geen [[kernwapen|kern-]], biologiese of chemiese wapens nie.
Moldowa lê hom ook neer by verskeie internasionale en streeksregulasies vir die beheer van wapens soos die VN se Vuurwapenprotokol en Program van Aksie.
===Administratiewe verdeling===
{{Moldowa-gebiede|links}}
Moldowa is verdeel in 32 distrikte (''raioane''), drie munisipaliteite en twee outonome gebiede ([[Gagausië]] en Transnistrië).<ref>{{cite web|url=http://descentralizare.gov.md/regionmap.php?l=ro&idc=310|title=Autorităţi publice locale|publisher=Government of Moldova|accessdate=12 October 2010}}</ref> Die finale status van Transnistrië word betwis, aangesien die sentrale regering nie die gebied beheer nie. Die stede [[Comrat]] en [[Tiraspol]], die hoofstede van die twee outonome gebiede, het ook munisipale status.
Daar is 66 stede en dorpe, insluitende die vyf met munisipale status, en 916 kommunes. Nog 699 dorpe is te klein om aparte administrasies te hê en vorm deel van óf stede (40 van hulle) óf kommunes (659). Dit is altesaam 1 681 nedersettings, waarvan almal behalwe twee bewoon word.
{{Grootste stede van Moldowa}}
{{clear}}
==Verwysings==
{{Verwysings|
== Bronne ==
| |||