Komeet: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Paar goed
Paar goed
Lyn 105:
 
===Kort periode===
Periodieke of kortperiodekomete is dié met ’n wentelperiode van minder as 200 jaar.<ref>{{cite web |url=http://amazing-space.stsci.edu/glossary/def.php.s=topic_comets |title=Short-Period Comet |publisher=Amazing Space |accessdate=31 Julie 2013}}</ref> Hulle wentel gewoonlik op die vlak van die [[Sonnebaan|ekliptika]] in dieselfde rigting as die planete.<ref>{{cite book |url=http://books.google.co.uk/books?id=Ox5hCOc9A2AC&pg=PA117#v=onepage&q&f=false |page=117 |title=Our Cosmic Origins: From the Big Bang to the Emergence of Life and Intelligence |isbn=9780521794800 |last=Delsemme |first=Armand H. |year=2001}}</ref> Hulle is gewoonlik tydens hul [[Apside|afelium]] in die buitenste wyke van die Sonnestelsel waar die buitenste vier planete ([[Jupiter (planeet)|Jupiter]] en verder) voorkom; die afelium van Halley se Komeet is byvoorbeeld net buite die wentelbaan van Neptunus. Komete waarvan die afelium naby ’n groot planeet se wentelbaan is, word sy "familie" genoem.<ref name=Wilson1909>{{cite journal |last=Wilson |first=H. C. |title=The Comet Families of Saturn, Uranus and Neptune |journal=Popular Astronomy |volume=17 |pages=629–633 |year=1909 |bibcode=1909PA.....17..629W}}</ref> Sulke families ontstaan vermoedelik wanneer die planeet ’n voorheen langperiodekomeet in ’n korter wentelbaan trekaantrek.<ref>{{cite web |url=http://www.uwgb.edu/dutchs/PLANETS/Comets.HTM |title=Comets |first=Steven |last=Dutch |publisher=Natural and Applied Sciences, University of Wisconsin |accessdate=31 Julie 2013}}</ref> Jupiter is die planeet wat die meeste komete beïnvloed omdat sy massa meer as dubbel dié van al die ander planete saam is.
 
Die ander uiterste is komete soos Encke se Komeet, waarvan die wentelbaan nie eens tot by dié van Jupiter strek nie; hulle is bekend as "Encketipe-komete". Kortperiodekomete met wentelperiodes van minder as 20 jaar en lae hellings (tot 30º) word "Jupiterfamilie-komete" genoem.<ref>{{cite web |url=http://www.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/jf.html |title=The Jupiter Family Comets |publisher=Department of Terrestrial Magnetism Carnegie Institution of Washington |accessdate=11 Augustus 2013}}</ref><ref name="britastro">{{cite web |url=http://www.britastro.org/projectalcock/Comets%20where%20are%20they.htm |title=Comets – where are they ? |date=6 November 2012 |publisher=British Astronomical Association |accessdate=11 Augustus 2013}}</ref> Dié soos Halley, met wentelperiodes van tussen 20 en 200 jaar en hellings van nul tot meer as 90º, word "Halleytipe-komete" genoem.<ref name="Morbidelli2006">{{cite journal |doi=10.1007/s11214-008-9405-5 |title=Dynamical Origin of Comets and Their Reservoirs |year=2008 |last1=Duncan |first1=Martin J. |journal=Space Science Reviews |volume=138 |pages=109|bibcode = 2008SSRv..138..109D }}</ref><ref name=jewitt2002>{{Cite journal |doi=10.1086/338692 |title=From Kuiper Belt Object to Cometary Nucleus: The Missing Ultrared Matter |year=2002 |last1=Jewitt |first1=David C. |journal=The Astronomical Journal |volume=123 |issue=2 |pages=1039|bibcode = 2002AJ....123.1039J }}</ref> Tot in 2013 is net 72 Halleytipe-komete waargeneem in vergelyking met 470 Jupiterfamilie-komete.<ref name=yfernandez>{{Cite web |title=List of Jupiter-Family and Halley-Family Comets |url=http://www.physics.ucf.edu/~yfernandez/cometlist.html |date=16 Julie 2013 |publisher=University of Central Florida: Physics |accessdate=31 Julie 2013}}</ref>
 
Onlangs ontdekte "hoofgordelkomete" vorm ’n aparte klas; hulle wentel in meer sirkelvormige bane in die [[asteroïdegordel]].<ref>
{{cite web |last=Reddy |first=Francis |title=New comet class in Earth's backyard |url=http://www.astronomy.com/sitecore/content/Home/News-Observing/News/2006/04/New%20comet%20class%20in%20Earths%20backyard.aspx?sc_lang=en |work=Astronomy |date=3 April 2006 |accessdate=31 Julie 2013}}</ref>
 
Vanweë hul wenteleienskappe het kortperiodekomete vermoedelik hul oorsprong in die [[Sentour (kleinplaneet)|Sentoure]] en, die [[Kuiper-gordel]] en sydie [[verstrooide skyf]]<ref name="Davidsson"/> – ’n skyf van voorwerpe anderkant Neptunus – terwyl die bron van langperiodekomete vermoedelik die meer verafgeleë sferiese [[Oort-wolk]] is.<ref>{{cite journal |bibcode=1950BAN....11...91O |title=The structure of the cloud of comets surrounding the Solar System and a hypothesis concerning its origin |author1=Oort |first1=J. H. |volume=11 |year=1950 |pages=91 |journal=Bulletin of the Astronomical Institutes of the Netherlands}}</ref> Groot swerms komeetagtige voorwerpe wentel waarskynlik in hierdie verafgeleë streke in rofweg sirkelvormige bane om die Son. Die swaartekraginvloed van die buitenste planete (in die geval van voorwerpe in die Kuiper-gordel) of nabygeleë sterre (in die geval van Oort-wolkvoorwerpe) kan hierdie liggame in ’n elliptiese baan dwing wat hulle in die rigting van die Son stuur om ’n sigbare komeet te vorm. Anders as by periodieke komete, waarvan die wentelbane vasgestel is danksy vorige waarnemings, is die verskyning van nuwe komete onvoorspelbaar.
 
===Lang periode===
Lyn 118:
Langperiodekomete het uiters eksentrieke wentelbane en periodes van tussen 200 en duisende of selfs miljoene jare. Komete soos West en C/1999 F1 kan [[Apside|apoapside-afstande]] van byna 70&nbsp;000&nbsp;AE hê en wentelperiodes wat op sowat 6&nbsp;miljoen jaar geraam word.
 
’n Eksentrisiteit van groter as 1 (wat ’n ontsnappingsbaan veroorsaak) wanneer dit naby sy [[Apside|perihelium]] is, beteken nie noodwendig die komeet sal die Sonnestelsel verlaat nie.<ref name=Elenin2011>{{cite web |url=http://spaceobs.org/en/2011/03/07/vliyanie-planet-gigantov-na-orbitu-komety-c2010-x1-elenin/ |title=Influence of giant planets on the orbit of comet C/2010 X1 |first=Leonid |last=Elenin |date=7 Maart 2011 |accessdate=11 Augustus 2013}}</ref> So het Komeet McNaught ’n heliosentriese oskulerende eksentrisiteit van 1,000019 gehad toe dit sy perihelium in Januarie 2007 bereik het, maar dit is gebonde aan die Son met ’n wentelperiode van rofweg 92&nbsp;600 jaar omdat die eksentrisiteit tot minder as 1 afneem wanneer dit verder weg van die Son beweeg. Komete wat uit die Sonnestelsel gewerp word deurdat hulle naby groot planete verbybeweeg het, word nie meer beskou asof hulle ’n "periode" het nie.
 
Geen komete met ’n eksentrisiteit van veel meer as 1 is al waargeneem nie, en daar is dus geen bevestigde waarnemings van komete wat dalk hul oorsprong buite die Sonnestelsel het nie. Komeet C/1980 E1 het ’n wentelperiode van rofweg 7,1&nbsp;miljoen jaar gehad voor sy perihelium in 1982, maar toe hy in 1980 naby Jupiter was, het dié planeet hom laat versnel en dit het ’n eksentrisiteit van 1,057 bereik, die grootste van enige bekende hiperboliese (nie-periodieke) komeet.<ref name=C/1980E1-jpl>{{cite web |date=1986-12-02 last obs |title=JPL Small-Body Database Browser: C/1980 E1 (Bowell) |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=1980E1 |accessdate=13 Augustus 2013}}</ref>