Amerikaanse Burgeroorlog: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Addbot (besprekings | bydraes) |
Bygewerk |
||
Lyn 2:
|konflik = Amerikaanse Burgeroorlog
|deelvan =
|beeld =
|byskrif =
|datum = [[12 April]] [[1861]] - [[10 Mei]] [[1865]]<ref name="nytimes.com">{{cite web|url=http://www.nytimes.com/1865/05/10/news/important-proclamations-belligerent-rights-rebels-end-all-nations-warned-against.html |title=IMPORTANT PROCLAMATIONS. – The Belligerent Rights of the Rebels at an End. All Nations Warned Against Harboring Their Privateers. If They Do Their Ships Will be Excluded from Our Ports. Restoration of Law in the State of Virginia. The Machinery of Government to be Put in Motion There. |location=New York |publisher=NYTimes.com |date= |accessdate=2012-11-19}}</ref><br />(laaste skoot geskiet op [[22 Junie]] [[1865]])
{{Legend|#5b9dc8|Gebiede van die Unie}}▼
{{Legend|#4a4a4a|State van die Konfederasie}}▼
{{Legend|#818181|Gebiede van die Konfederasie}}▼
|plek = [[Gekonfedereerde State van Amerika|CSA]], Noordoostelike VSA, Westelike VSA, [[Atlantiese Oseaan]] en [[Golf van Meksiko]]
|gebied =
|resultaat = Oorwinning van die Unie
* Slawerny afgeskaf * * Sluipmoord op Abraham Lincoln vyf dae ná Lee se oorgawe
* Heropbou
|party1 = [[Lêer:US 35 Star Flag.svg|20px]] [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]]
|party2 = [[Lêer:CSA Flag 2.7.1861-28.11.1861.svg|20px]] [[Gekonfedereerde State van Amerika|Gekonfedereerde State]]
Lyn 21:
|sterkte2 = 1 064 000
|sterkte3 =
|ongevalle1 = '''Totaal: ~365 000'''<ref name="Oxford">John W. Chambers, II, ed. in chief, ''The Oxford Companion to American Military History''. Oxford University Press, 1999, ISBN 978-0-19-507198-6.
|ongevalle2 = '''Totaal: ~260 000'''<br />72 524 dood<ref name="Oxford"/><br />+137 000 gewond
|ongevalle3 =
Lyn 27:
}}
Die '''Amerikaanse Burgeroorlog''' ([[Engels]]: ''American Civil War'') was 'n oorlog in [[Noord-Amerika]] tussen die [[Verenigde State van Amerika]] en die [[Gekonfedereerde State van Amerika]], wat op [[12 April]] [[1861]] met die aanval op [[Fort Sumters]] begin het en op [[
== Oorsake ==
Lyn 38:
=== Direkte aanleiding ===
[[Lêer:Abraham Lincoln seated, Feb 9, 1864.jpg|thumb|upright|Abraham Lincoln, president van die VSA]]
Op [[6 November]] [[1860]] word [[Abraham Lincoln]] gekies as [[president]] van die VSA. Hy stel nie afskaffing van slawerny voor nie, maar in sy veldtog sê hy hy staan uitbreiding van slawerny na ander dele in die weste teen. Dis 'n moeilike stap vir die suide en op [[20 Desember]] 1860 verlaat [[Suid-Carolina]] die VSA. Tussen 20 Desember en 1 Februarie [[1861]] verlaat ook [[Mississippi]], [[Florida]], [[Alabama]], [[Georgia]], [[Louisiana]] en [[Texas]] die VSA. Op [[4 Februarie]] verenig hulle sig in die [[Gekonfedereerde State van Amerika]] (CSA). Hulle kies [[Jefferson Davis]] as president. Die soldate in [[Fort Sumter]] in Suid-Carolina het nie oorgeloop na die CSA nie en Suid-Carolina het die fort beleër. Op [[12 April]] 1861 vuur die kanonne op die fort en begin die oorlog. Virginia, Arkansas, Tennessee en Noord-Carolina sluit ook aan by die CSA in die dae daarna.
== Die verloop van die oorlog ==
=== Eerste fase ===
[[Lêer:United States 1860-1870.gif|thumb|
{{legend|#376dae|Deelstate van die Unie}}
In 1861 word algemeen in die noorde en die suide gedink dat die oorlog net een veldslag sou wees. Beide leërs kry baie entoesiastiese burgers wat aanmeld. Op [[21 Junie]] 1861 vind die [[Eerste slag by Bull Run]] (naby [[Washington, D.C.|Washington]]) plaas. Hoewel die ''Unie'' meer soldate gehad het, het die ''CSA'' die slag gewen. Die Unie is geskok oor die uitslag en neem 'n [[resolusie]] aan dat hulle nie vir die afskaffing van slawerny veg nie, maar vir die behoud van die VSA.
Die Unie verander hul taktiek. Die [[Anaconda-plan]] behels dat die suide afgesonder word van die wêreld deur 'n skeeps[[blokkade]], wat sedert April [[1861]] uitgevoer word deur die [[seesoldate]] van die Unie. Die suide kan slegs 10% van hulle katoenproduksie uitgevoer kry na Britanje en Europa, en verswelg letterlik in hul katoen oorskot.<ref> Dean B. Mahin, One war at a time: the international dimensions of the American Civil War (2000) ch 6 </ref> Tot [[1863]] word baie veldslae gevoer (meestal op grondgebied van die CSA), met wisselende sukses vir beide partye.
=== Slag by Gettysburg ===
[[Lêer:Battle of Gettysburg, by Currier and Ives.png|thumb|
Na twee jaar se oorlog is die beslissende slag nog nie gelewer nie, maar die Unie het meer soldate, wapens en geld. Ook [[Frankryk]] en die [[Verenigde Koninkryk]] wat goedgesind is heens die suide, besluit om hulle nie in te meng in die oorlog nie. Die CSA begryp dat as hulle hul onafhanklikheid wil behou, hulle die Unie 'n swaar slag moet toedien. As hulle die gebied van die Unie kan beset om Washington te bedreig, sal hulle dalk vrede kan sluit onder gunstiger toestande.
Line 72 ⟶ 78:
{{Link FA|ast}}
{{Link FA|hr}}
{{Link FA|krc}}
{{Link FA|la}}
| |||