Drama: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
MerlIwBot (besprekings | bydraes)
k robot Verwyder: it:Dramma (strongly connected to af:Toneelstuk)
Wawiel (besprekings | bydraes)
Saadjie uitgebrei
Lyn 1:
{{See also|Teater (kunsvorm)}}
[[Lêer:Drama-icon.svg|thumb|regs|300px|Dramatiese makers van komedie en tragedie.]]
[[Lêer:Drama-icon.svg|200px|left|thumb|Talia en Malpomeme]]
{{Letterkunde}}
'''Drama''' is die besondere modus van [[fiksie]] [[Mimesis|verteenwoordig]] in [[Opvoering|toneelspel]].{{sfn|Elam|1980|p=98}} Die term is afkomstig van die [[Ou Grieks|Griekse]] woord {{lang|grc|δρᾶμα}}, ''drama'' wat "aktiwiteit" beteken, en weer afgelei is van die werkwoord vir "om te doen" of "om op te tree" (Grieks: {{lang|grc|δράω}}, ''draō''). Die opvoer van drama in die teater, uitgevoer deur [[akteur]]s op ʼn [[Verhoog (teater)|verhoog]] voor ʼn [[gehoor]], voorveronderstel samewerkende metodes van produksie en ʼn kollektiewe vorm van ontvangs.{{sfn|Pfister|1977|p=11}} Die [[Engelse Renaissance-teater|vroeë moderne]] [[tragedie]] ''[[Hamlet]]'' ([[1601]]) deur [[William Shakespeare|Shakespeare]] en die [[Teater in Ou Griekeland|klassieke Ateense]] tragedie ''[[Koning Oedipus]]'' (c. 429 v.Ch) deur [[Sophokles]] val onder die meesterwerke van die dramakuns. {{sfn|Fergusson|1949|p=2–3}} ʼn Moderne voorbeeld is ''Long Day's Journey into Night'' deur [[Eugene O’Neill]] (1956).<ref>{{citation |last=Burt |first=Daniel S |title=The Drama 100: A Ranking of the Greatest Plays of All Time |year=2008 |publisher=Facts on File |isbn=978-0-8160-6073-3}}</ref>
 
Die twee maskers geassosieer met drama verteenwoordig die tradisionele [[genre]]-onderskeiding tussen [[komedie]] en [[tragedie]]. Dit is simbole vir die Ou Griekse [[muse]]s, [[Talia]] en [[Melpomene]]. Talia was die muse van komedie (laggende gesig), terwyl Melpomene die muse van tragedie was (huilende gesig). Drama is algemeen as ʼn [[poësie]]-genre beskou en het gestaan teenoor die [[Epiek]] en [[Liriek]] sedert [[Aristoteles]] se ''[[Poëtika (Aristoteles)|Poëtika]]'' (circa 335 v.Ch)—die vroegste werk oor dramateorie.<ref>Francis Fergusson skryf dat "a drama, as distinguished from a [[Liriek|lyric]], is not primarily a composition in the verbal medium; the words result, as one might put it, from the underlying structure of incident and [[Karakter (kunste)|character]]. As [[Poëtika (Aristoteles)|Aristotle]] remarks, 'the poet, or "maker" should be the maker of [[Plot (narratief)|plots]] rather than of verses; since he is a poet because he [[Mimesis|imiates]], and what he imitates are actions'" {{Harv|Fergusson|1949|p= 8}}.</ref>
Die woord '''drama''' is [[Grieks]] van oorsprong en beteken '''handeling'''. Die drama is bedoel om opgevoer te word. In die drama word dinge nie beskryf nie, maar getoon: toeskouers síén die mense voor hul oë. Die karakters se woorde word nie slegs aan die gehoor gerapporteer nie, mens hóór hul woorde uit hul monde. Mens kry gevolglik dramatiese dialoog. Die gehoor lees ook nie slegs wat die karakters doen nie, maar síén dit ook. Dus noem mens dit 'n handeling. Handeling en dialoog is dan ook die hoofelemente van die drama.
 
Die gebruik van "drama" in die beperkte sin om ʼn spesifieke ''soort'' [[toneelstuk]] aan te dui, dateer uit die 19de eeu. Drama in hierdie sin verwys na ʼn toneelstuk wat nie ʼn komedie of tragedie is nie — byvoorbeeld, [[Émile Zola|Zola]] se ''Thérèse Raquin'' ([[1873]]) of [[Anton Tsjechof|Tsjechof]] se ''Ivanov'' ([[1887]]). Dit is hierdie beperkte sin wat die [[rolprent]]- en [[televisie]]bedryf asook rolprentstudies aangeneem het om "[[Dramafilm|drama]]" te beskryf as ʼn [[Rolprentgenres|genre]] binne hulle onderskeie rigtings.<ref>Sien ook Wikipedia se [https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_drama_films Lys van drama-films].</ref> "[[Radiodrama]]" is in beide sinne gebruik — oorspronklik uitgesaai as lewendige optrede, en ook al gebruik om die ernstiger kant van dramatiese uitsette van [[radio]] te beskryf.{{sfn|Banham |1998|p=894–900}}
==Soorte dramas==
Daar is twee soorte dramas: die tragedie of treurspel, 'n ernstige toneelstuk met 'n droewige slot (gewoonlik die liggaamlike of geestelike ondergang van die tragiese held), en die komedie of blyspel wat vrolik verloop en 'n gelukkige slot het. 'n Drama wat elemente van albei bevat, word na verwys as 'n tragikomedie.
 
Drama word dikwels met [[musiek]] en [[dans]] gekombineer: die drama in [[opera]] word algemeen enduit gesing; [[Musiekteater|musiekspele]] sluit gewoonlik beide gesproke [[dialoog]] en [[lied]]ere in; en sekere vorme van drama het bykomende musiek of musikale begeleiding wat die dialoog ondersteun (byvoorbeeld [[melodrama]] en Japannese [[No-spel]]).<ref name="cgt">Sien inskrywings vir "opera", "musical theatre, American", "melodrama" en "Nō" in {{Harv|Banham|1998}}.</ref> Gedurende sekere periodes in die geskiedenis ([[Antieke Rome|Ou Roomse]] en moderne [[romantiek]]) is sekere dramas geskryf om gelees eerder as om opgevoer te word.<ref>''Manfred'' deur [[George Gordon Byron|Byron]] is ʼn goeie voorbeeld van ʼn "dramagedig." Sien die inskrywings oor "Seneca" en "Byron (George)" in {{Harv|Banham|1998}}.</ref> Met improvisasie bestaan die drama nie vooraf nie en kunstenaars maak spontaan ʼn dramateks op tydens uitvoering voor die gehoor. <ref name="impro"> Sekere vorme van improvisasie, vernaam die [[Commedia dell'arte]], improviseer volgens die basis van 'lazzi' of vae algemene trekke van dramatiese aksie {{Harv|Gordon|1983}} en {{Harv|Duchartre|1929}}. Alle improvisasievorme volg uit voorbeelde van oombliklike reaksie op mekaar, hul karakters se situasie (wat soms vooraf vasgestel word), en dikwels die interaksie met die gehoor. Die klassieke formulerings van improvisasie in teater het ontstaan met Joan Littlewood en Keith Johnstone in die VK en Viola Spolin in die VSA; sien {{harv|Johnstone|1981}} en {{Harv|Spolin|1967}}.</ref>
Die grondlegger van die tragedie was die Griekse skrywer [[Aischulos]] ([[525 v.C.|525]] - [[456 v.C.]]).
 
== Geskiedenis van Westerse drama ==
{{saadjie}}
=== Klassieke Griekse drama ===
Westerse drama se oorsprong lê in [[Klassieke Griekeland]].<ref>{{Harv|Brown|1998|p=441}}, {{Harv|Cartledge|1997|p=3–5}}, {{Harv|Goldhill |1997|p=54}}, en {{Harv|Ley|2007|p=206}}. Taxidou, [http://books.google.com/books?id=9SNShKme-vsC&pg=PA104 p. 104] noem dat "most scholars now call 'Greek' tragedy 'Athenian' tragedy, which is historically correct" {{Harv|Taxidou|2004|p= [http://books.google.com/books?id=9SNShKme-vsC&pg=PA104 p. 104]}}. Brown skryf dat [[teater in Ou Griekeland|Ou Griekse drama]] "was essentially the creation of [[Klassieke Athene|classical Athens]]: all the dramatists who were later regarded as classics were active at Athens in the 5th and 4th centuries BCE (the time of the [[Atheense demokrasie|Athenian democracy]]), and all the surviving plays date from this period" {{Harv|Brown|1998|p=441}}. "The dominant culture of [[Klassieke Athene|Athens in the fifth century]]", Goldhill skryf, "can be said to have invented [[Teater|theatre]]" {{Harv|Goldhill |1997|p=54}}.</ref> Die [[Teater in Ou Griekeland|teaterkultuur]] van die [[Klassieke Athene|Atheense]] [[Polis (stad)|stad-staat]] het drie genres in drama opgelewer: [[tragedie]], [[komedie]] en die [[saterspel]]. Hul oorsprong is duister, hoewel dit teen die vyfde eeu v.Ch [[Sosiale instelling|geïnstitusionaliseer]] is in wedstryde wat gehou is as deel van feesvieringe vir die god [[Dionysos]].{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=13–15}} {{sfn |Banham|1998|p=441–447}} Historici is bekend met die name van heelwat Ou Griekse dramaturge, onder andere Thespis, wat die krediet kry vir die skep van akteurs ("''hipokriete''") wat praat (eerder as sing) en ʼn [[Karakter (kunste)|karakter]] (eerder as homself) vertolk, in wisselwerking met die koor en die se leier ("''coryphaeus''"), tradisioneel deel van die opvoering van nie-dramatiese poësie ([[ditirambe|ditirambes]], [[liriek]] en [[epiek]]).<ref>{{Harv|Banham |1998|p=441–444}}.</ref>
 
Slegs ʼn klein gedeelte van die werke van vyf dramatici het egter tot vandag oorleef: ons het ʼn klein aantal volledige tekste deur die tragici [[Aeschylus]], [[Sophokles]] en [[Euripides]], en die komedieskrywers [[Aristofanes]] en, vanaf die laat 4de eeu, [[Menander]].<ref>Die teorie dat ''[[Prometheus geboei]]'' nie deur [[Aeschylus]] geskryf is nie sal die getal neem na ses dramatici wie se werke oorleef het.</ref> Aeschylus se geskiedkundige tragedie '' [[Die Perse]] '' is die oudste oorlewende drama, alhoewel toe dit eerste prys gewen het by die [[Dionysia|Stads-Dionysia]] in 472 v.Ch, was hy alreeds 25 jaar lank aan die skryf.{{sfn|Banham |1998|p=8}} {{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=15–16}} Die kompetisie ("''agon''") vir tragedies kon so ver terug as vroeg 534 v.Ch begin het; amptelike dokumente ("''didaskaliai''") kom vanaf 501 v.Ch te voorskyn, met die saterspel se bekendstelling.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=13, 15}} {{sfn|Banham |1998|p=442}} Daar is van tragedieskrywers vereis om ʼn tetralogie van toneelstukke te lewer (hoewel die individuele werke nie noodwendig aan mekaar gekoppel is deur storie of tema nie), wat gewoonlik uit drie tragedies bestaan het en een saterspel (hoewel uitsonderings gemaak is, soos Euripides se ''Alkestis'' in 438 v.Ch). Komedie is amptelik met ʼn prys erken in die kompetisie vanaf 487 tot 486 v.Ch.
[[Kategorie:Uitvoerende kuns]]
 
Vyf komedieskrywers het aan die Groot Dionysia deelgeneem (hoewel dit tydens die [[Peloponnesiese oorlog]] tot drie verminder kon gewees het), elk met ʼn enkele komedie.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=18}} {{sfn|Banham |1998|p=444–445}} Attiese komedie word tradisioneel verdeel tussen "ou komedie" (5de eeu v.Ch), "middelkomedie" (4de eeu v.Ch) en "nuwe komedie" (laat 4de eeu tot 2de eeu v.Ch).{{sfn|Banham |1998|p=444–445}}
 
=== Klassieke Romeinse drama ===
[[Lêer:TragicComicMasksHadriansVillamosaic.jpg|thumb|links|[[Tragedie]] en [[komedie]], Romeinse [[mosaïek]]]]
Met die uitbreiding van die [[Romeinse Republiek]] (509-27 v.Ch) tot in verskeie Griekse gebiede tussen 270-240 v.Ch, kom Rome in aanraking met Griekse drama.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=43}} In die later jare van die Republiek en deur middel van die [[Romeinse ryk]] (27 v.Ch-476 n.Ch), versprei teater weswaarts deur Europa, rondom die Middellandse See en bereik Engeland; Romeinse teater was meer afwisselend, uitgebreid en gesofistikeerd as die van enige voorafgaande kultuur.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=36, 47}}
 
Hoewel daar voortgegaan is met die opvoer van Griekse drama regdeur die Romeinse periode, merk die jaar 240 v.Ch die begin van gereelde Romeinse drama.<ref>{{Harv|Brockett|2003|p= 43}}.</ref> Sedert die ontstaan van die Ryk het belangstelling in vollengte drama afgeneem ten gunste van ʼn groter verskeidenheid teatrale vermaaklikhede.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=46-47}} Die eerste vername werke van [[Latynse letterkunde|Romeinse letterkunde]] is die [[tragedie]]s en [[komedie]]s wat [[Livius Andronikus]] vanaf 240 v.CH neergepen het.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=47}} Vyf jaar later begin [[Gnaius Naevius]] ook met die skryf van dramas.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=47}} Geen toneelstukke van die twee het egter oorleef nie. Hoewel beide dramatici in die twee [[genre]]s werke gelewer het word Andronikus meeste vereer vir sy tragedies en Naevius vir sy komedies; hulle opvolgers was geneig om in een van die twee te spesialiseer, wat gelei het tot ʼn skeiding in die daaropvolgende ontwikkeling van die twee soorte drama.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=47}}
 
Met die begin van die 2de eeu v.Ch was drama stewig gevestig in Rome en ʼn skrywers[[gilde]] (''collegium poetarum'') was reeds gevestig.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=47–48}} Die oorlewende Romeinse komedies is alles ''fabula palliata'' (komedies gebaseer op Griekse onderwerpe) en is afkomstig van twee dramaturge: [[Titus Maccius Plautus]] (Plautus) en [[Publius Terentius Afer]] (Terentius).{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=48–49}} Met die herverwerking van die oorspronklike Griekse dramas het die Romeinse komedieskrywers die rol van die koor afgeskaf deur die drama in episodes te verdeel en musikale begeleiding tot die [[dialoog]] (tussen ʼn derde van die dialoog in Plautus se komedies en twee derdes in die van Terentius) bekend te stel.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=49}} Die aksie van al die tonele geskied in die buitelug soos ʼn straat en die verwikkelinge was dikwels die gevolg van afluistery.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=49}}
 
Plautus, die gewilder een onder die twee, skryf tussen 205 en 184 v.Ch, en twintig van sy komedies bly behoue, waarvan sy [[klug]]te die bekendste is; hy is bewonder vir die vernuf van sy dialoog en sy gebruik van ʼn verskeidenheid [[Metrum|poëtiese metrums]].{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=48}} Al ses van Terentius se komedies, tussen 166 en 160 v.Ch geskryf, het behoue gebly; die kompleksiteit van sy plotte, waarin hy dikwels verskeie oorspronklik Griekse temas verweef het, is soms afgeskiet, maar sy dubbele plotte het ʼn ingewikkelde vertoning van kontrasterende menslike optrede aangehelp.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=48}} Geen vroeë Romeinse tragedies het behoue gebly nie, hoewel dit hoogs aangeskrewe was in hulle dag; historici is bewus van drie vroeë tragedieskrywers — [[Quintus Ennius]], Marcus Pacuvius en Lucius Accius.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=49}}
 
Uit die Ryk se tyd het die werke van twee tragedieskrywers behoue gebly — een onbekend en die ander die werk van die [[Stoïsisme|Stoïsynse filosoof]], [[Lucius Annaeus Seneca|Seneca]].{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=50}} Nege van Seneca se tragedies bly behoue, waarvan almal ''fabula crepidata'' is (tragedies aangepas vanuit Griekse oorspronklikes); sy ''Phaedra'' is byvoorbeeld gebaseer op [[Euripides]] se ''Hippolutos''.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=49–50}} Historici weet nie wie die enigste nog bestaande voorbeeld van die ''fabula praetexta'' (tragedies gebaseer op Romeinse onderwerpe), ''Oktavia'', geskryf het nie, maar dit is vroeër verkeerdelik aan Seneca toegedeel omrede sy verskyning as karakter in die tragedie.{{sfn|Brockett|Hildy|2003|p=50}}
 
=== Middeleeue ===
Tydens die Middeleeue het drama binne die Europese omgangstale moontlik ontwikkel vanuit godsdienstige uitbeeldings van die [[liturgie]]. Misteriespele is opgevoer in die buiteportale van katedrale of deur rondlopende spelers tydens feesdae. Mirakel- en misteriespele, saam met moraliteitspele en tussenspele ontwikkel later tot meer breedvoerige vorme van drama, soos wat op die Elizabethaanse verhoë gesien kon word.
 
=== Elizabethaanse en Jakobeaanse era ===
{{Hoofartikel|Engelse Renaissanceteater}}
Een van die groter bloeitydperke in [[Engeland|Engelse]] drama het in die 16de en 17de eeu voorgekom. Heelwat van die toneelstukke is in versformaat geskryf, spesifiek jambiese pentameter. Bykomend tot Shakespeare was skrywers soos [[Christopher Marlowe]], [[Thomas Middleton]],en [[Ben Jonson]] prominente toneelskrywers uit die tydperk. Net soos in die [[Middeleeue]], het historiese spele die lewens van afgestorwe konings gevier en so die beeld van die [[Huis van Tudo|Tudorvorste]] versterk. Outeurs uit die tydperk verkry van hulle storielyne uit [[Griekse mitologie|Griekse]] en [[Romeinse mitologie]] of toneelstukke van gevierde Romeinse dramatici soos Plautus en Terentius.
 
=== Moderne en postmoderne era ===
Die vername en innoverende bydraes van die [[19de eeu|19de-eeuse]] Noorse dramaturg [[Henrik Ibsen]] en die [[20ste eeu| 20ste-eeuse]] Duitse teaterpraktisyn [[Bertolt Brecht]] domineer moderne drama; elk inspireer ʼn tradisie van nabootsers, wat heelwat van die grootste dramatici van moderne tye insluit.<ref>Williams (1993, 25–26) en Moi (2006, 17). Moi skryf dat "Ibsen is the most important playwright writing after Shakespeare. He is the founder of modern theater. His plays are world classics, staged on every continent, and studied in classrooms everywhere. In any given year, there are hundreds of Ibsen productions in the world." Ibseniete sluit in [[George Bernard Shaw]] en [[Arthur Miller]]; Brechtiane sluit in [[Dario Fo]], Joan Littlewood, [[W. H. Auden]] [[Peter Weiss]], [[Heiner Müller]], Peter Hacks, Tony Kushner, Caryl Churchill, John Arden, Howard Brenton, Edward Bond, en David Hare.</ref> Die werke van beide dramaturge is, op hulle verkillende wyses, beide [[Modernisme|modernisties]] en realisties, en inkorporeer formele eksperimentalisme, Meta-teatrale en sosiale kritiek.<ref>Moi (2006, 1, 23–26). Taxidou skryf: "It is probably historically more accurate, although methodologically less satisfactory, to read the Naturalist movement in the theatre in conjunction with the more anti-illusionist aesthetics of the theatres of the same period. These interlock and overlap in all sorts of complicated ways, even when they are vehemently denouncing each other (perhaps particularly when) in the favoured mode of the time, the manifesto" {{Harv|Taxidou|2007|p=58}}.</ref> In terme van die tradisionele teoretiese diskoers van genre is Ibsen se werk al beskryf as die hoogtepunt van "verligte tragedie", terwyl Brecht s'n weer vereenselwig is met ʼn histories egte komedie.<ref>Williams (1966) en Wright (1989).</ref>
 
Ander belangrike moderne dramaturge sluit in Antonin Artaud, [[August Strindberg]], [[Anton Tsjechof]], [[Frank Wedekind]], [[Maurice Maeterlinck]], [[Federico García Lorca]], [[Eugene O'Neill]], [[Luigi Pirandello]], [[George Bernard Shaw]], [[Ernst Toller]], [[Wladimir Majakofski]], [[Arthur Miller]], [[Tennessee Williams]], Jean Genet, [[Eugène Ionesco]], [[Samuel Beckett]], [[Harold Pinter]], [[Friedrich Dürrenmatt]], [[Dario Fo]], [[Heiner Müller]], en Caryl Churchill.
 
==Asiatiese drama ==
===Indië===
[[Lêer:കൂടിയാട്ടത്തിലെസുഗ്രീവൻ.jpg|thumb|right|305px|Akteur as Sugriva in die Koodiyattam vorm van Sanskrit-teater.]]
Die vroegste vorm van [[Indië|Indiese]] drama is die Sanskrit drama, wat volgens oorlewering sy raamwerk direk vanaf Shiva ontvang het en hierdie tegnieke gebruik het om tot Vishnu te bid.{{sfn|Richmond|Swann|Zarrilli|1993|p=12}} Tussen die 1ste en 10de eeu n.Ch heers daar ʼn periode van relatiewe vrede in die [[Geskiedenis van Indië|Indiese geskiedenis]] waartydens honderde moderne toneelstukke geskryf is.{{sfn|Brandon|1997|p=70}} {{sfn|Richmond|1998|p=516}} Met die Islamitiese verowerings wat begin het in die 10de en 11de eeu, is teater ontmoedig of algeheel verbied.{{sfn|Brandon|1997|p=72}} {{sfn|Richmond|1998|p=516}} Later, in ʼn poging om inheemse waardes en idees te hervestig, is dorpsteater aangemoedig regoor die subkontinent en ontwikkel dit binne ʼn groot aantal streekstale vanaf die 15de tot die 19de eeu.{{sfn|Brandon|1997|p=72}} {{sfn|Richmond|1998|p=516}} {{sfn|Richmond|Swann|Zarrilli|1993|p=12}} Moderne Indiese teater ontwikkel in die tydperk van [[Britse Raj|koloniale heerskappy]] onder die [[Britse Ryk]], vanaf die middel-19de tot middel-20ste eeu. {{sfn|Richmond|1998|p=516}} {{sfn|Richmond|Swann|Zarrilli|1993|p=12}}
 
====Sanskrit teater ====
Die vroegste oorlewende fragmente van Sanskrit drama dateer uit die 1ste eeu n.Ch{{sfn|Brandon|1981|p=xvii}} {{sfn|Richmond|1998|p=516 – 517}} Die oorvloed van argeologiese bewyse vanuit vroeëre tydperke lewer geen tekens op van die bestaan van ʼn teatertradisie nie.
 
Die outydse ''[[Vedas]]'' ([[himne]]s van tussen 1500 tot 1000 v.Ch wat van die vroegste voorbeelde is van literatuur in die wêreld) bevat geen leidraad daarvan nie (hoewel ʼn klein aantal in die vorm van [[dialoog]] saamgestel is), en dit wil nie voorkom of die [[Ritueel|rituele]] uit die Vediese periode ontwikkel het tot die teater nie.{{sfn|Richmond|1998|p=516}} Die ''Mahābhāṣya'' deur [[Patañjali]] bevat die vroegste verwysing na wat miskien as die oorsprong van Sanskrit-drama genoem kan word.{{sfn|Richmond|1998|p=517}} Hierdie verhandeling oor [[grammatika]] uit 140 v.Ch verskaf ʼn aanvaarbare datum vir die begin van Indiese teater.{{sfn|Richmond|1998|p=517}}
 
Die belangrikste bron van bewyse vir Sanskrit-teater is ''ʼn Verhandeling oor teater'' (''Nātyaśāstra''), ʼn kompendium waarvan die datum van samestelling onbevestig is (skattings strek vanaf 200 v.Ch tot 200 n.Ch) en waarvan die outeurskap toegedig word aan Bharata Muni. Die ''Verhandeling'' is die volledigste werk van dramaturgie in die ou wêreld. Dit spreek [[toneelspel]], [[dans]], [[musiek]], [[Dramaturgie| toneelsamestelling]], argitektuur, kostuumontwerp, teatergrimering, rekwisiete, organisering van geselskappe, die gehoor en kompetisies aan en gee ʼn [[Hindoe mitologie|mitologiese]] rekenskap van die ontstaan van teater.{{sfn|Richmond|1998|p=517}}
 
Sy drama word beskou as die grootste prestasie van Sanskrit-literatuur.{{sfn|Brandon|(1981|p=xvii}} Dit maak gebruik van stereotipe karakters, soos die held (''nayaka''), heldin (''nayika''), of nar (''vidusaka''). Akteurs het moontlik in een spesifieke karakter gespesialiseer. Dit is deur konings sowel as dorpsvergaderings bevorder. Bekende vroeë dramatici sluit in Bhasa, [[Kalidasa]] (befaam vir ''Vikrama en Urvashi'', ''Malavika en Agnimitra'', en ''Die erkenning van Shakuntala''), Śudraka (bekend vir ''Die klein kleiwa''), [[Asvaghosa]], Daṇḍin, en [[Harsha|Keiser Harsha]] (beroemd vir ''Nagananda'', ''Ratnavali'' en ''Priyadarsika''). ''Śakuntalā'' (Engelse vertaling) beïnvloed [[Johann Wolfgang von Goethe|Goethe]] se ''[[Goethe se Faust|Faust]]'' (1808-1832).{{sfn|Brandon|(1981|p=xvii}}
 
==== Moderne Indiese drama ====
Rabindranath Tagore, was ʼn baanbrekende moderne toneelskrywer wat werke gelewer het bekend vir hul verkenning en vrae rondom nasionalisme, identiteit, spiritualisme en materiële hebsug.{{sfn|Banham |1998|p=1051}} Sy toneelstukke is in [[Bengali]] geskryf en sluit in ''Chitra'' (''Chitrangada'', 1892), ''Die koning van die donker kamer'' (''Raja'', 1910), ''Die poskantoor'' (''Dakghar'', 1913), en ''Rooi oleander'' (''Raktakarabi'', 1924).{{sfn|Banham |1998|p=1051}} Girish Karnad is ʼn vername toneelskrywer wat ʼn hele aantal toneelstukke geskryf het en geskiedenis en mitologie gebruik om kritiek te lewer op idees en ideale van kontemporêre relevansie. Karnad se talle toneelstukke soos Tughlaq, Hayavadana, Taledanda en Naga-Mandala lewer ʼn belangrike bydra tot Indiese drama.
 
=== Sjina ===
[[Lêer:Stamp of USSR 2262.jpg|thumb|’n 1958 [[U.S.S.R.]] [[posseël]] wat Guan Hanqing herdenk, een van die groot Sjinese dramatici, bekend vir sy "zaju"-toneelstukke.]]
Sjinese teater het ʼn lang en komplekse geskiedenis. Dit word deesdae dikwels [[Sjinese opera]] genoem hoewel dit normaalweg spesifiek verwys na die populêre vorm bekend as [[Beijing-opera]] en Kunqu; daar is ook vele ander teatervorme in Sjina, soos zaju.
 
===Japan===
Japannese [[No-spel]] is ʼn ernstige dramavorm wat drama, musiek en dans kombineer vir die lewering van ʼn volledige estetiese vertoning. Dit ontwikkel in die 14de en 15de eeu en maak gebruik van eie musiekinstrumente en toneelspeltegnieke, wat dikwels van pa na seun oorgedra is. Die akteurs was gewoonlik manlik (beide vir manlike en vroulike rolle), hoewel vroulike amateurs in No-spele opgetree het. No-spele is deur die regering ondersteun, spesifiek die weermag, met heelwat militêre bevelvoerders wat hulle eie geselskappe gehad het en soms self opgetree het.<ref>{{cite web|url=http://www.iijnet.or.jp/NOH-KYOGEN/english/english.html| archiveurl=http://web.archive.org/web/20050715090014/http://www.iijnet.or.jp/NOH-KYOGEN/english/english.html| archivedate=2005-07-15| accessdate=2013-02-27| deadurl=yes| title=Background to Noh-Kyogen}}</ref>
 
Kyogen is die komiese eweknie tot die No-spel. Dit plaas meer fokus op dialoog en minder op musiek, hoewel No-instrumentaliste soms in Kyogen verskyn. [[Kabukie]]-drama ontwikkel in die 17de eeu en is ʼn ander komedievorm wat dans insluit.
 
== Dramavorme ==
=== Opera ===
[[Opera|Westerse opera]] is ʼn dramakunsvorm wat tydens die [[Renaissance]] ontstaan in ʼn poging om die klassieke Griekse dramatradisie te laat herleef waarin musiek en teater gekombineer is. Deur die noue verweefdheid met [[Klassieke musiek|Westerse klassieke musiek]] het die opera groot veranderinge ondergaan in die afgelope vier eeue en bly dit ʼn belangrike teatervorm tot vandag. Van belang is die groot invloed op die operatradisie deur die Duitse 19de-eeuse komponis [[Richard Wagner]]. Volgens hom was daar geen balans tussen musiek en teater in die operas uit sy tyd nie, aangesien die musiek as belangriker geag is as die drama-aspekte in die werke. Om die skakel met die tradisionele Griekse drama te herstel het hy die hele operaformaat in sy geheel vernuwe, en om die gelyke belangrikheid van musiek en drama in hierdie nuwe werke uit te lig het hy dit "[[Gesamtkunswerk|musikale drama]]s" gedoop.
 
Sjinese opera is deur ʼn meer konserwatiewe ontwikkeling oor ʼn langer tydperk.
 
=== Pantomime ===
Die stories volg in die tradisie van [[fabel]]s en [[folklore]]. Daar is gewoonlik ʼn les te leer, en met die hulp van die gehoor, red die held(in) die dag. Die soort toneelstuk maak gebruik van stereotipe karakters soos in maskeradestukke en wat ook in [[commedia dell'arte]] voorkom, en sluit die booswig, nar/dienskneg , die minnaars en so voorts in. Die toneelstukke plaas gewoonlik klem op morele dilemmas, en die goeie triomfeer altyd oor die slegte. Dit is ook hoogs vermaaklik wat dit ʼn goeie metode maak om baie mense te bereik.
 
=== Kreatiewe drama ===
Kreatiewe drama sluit drama-aktiwiteite en speletjies in, wat hoofsaaklik in opvoedkundige omgewings saam met kinders uitgevoer word. Die wortels lê in die vroeë 1900s in die Verenigde State. Winifred Ward word as die grondvester beskou van kreatiewe drama in die opvoedkunde met sy vestiging van die eerste akademiese gebruik van drama in Evanston, Illinois.
 
==Sien ook==
* [[Vermaak]]
* [[Melodrama]]
* [[Misteriespel]]
* [[Toneelstuk]]
* [[Radio drama]]
* [[Strooisage]]
* [[:Kategorie:Teatertoekenings|Teatertoekennings]]
 
==Notas==
{{Verwysings|30em}}
 
==Bronne==
{{refbegin|30em}}
{{Kolomme3
|Kolom1=
* {{citation |editor=Banham, Martin |year=1998 |title=The Cambridge Guide to Theatre. |location=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0-521-43437-8}}
* {{citation |last=Baumer |first=Rachel Van M |author2=James R. Brandon |year=1981 |title=Sanskrit Theatre in Performance |location=Delhi |publisher=Motilal Banarsidass | |publication-date=1993 |ISBN=978-81-208-0772-3}}
* {{Citation|last=Brandon |first=James R |year=1981 |chapter=Introduction| title={{Harv|Baumer|Brandon|1981|p=xvii–xx}}}}
* {{citation |year=1997 |title=The Cambridge Guide to Asian Theatre. |edition=2nd, rev. |location=Cambridge |publisher=Cambridge UP. |ISBN=978-0-521-58822-5}}
* {{Citation |last=Brockett |first=Oscar G |first2= Franklin J. |last2=Hildy |year=2003 |title=History of the Theatre. |edition=Ninth edition, International edition |location=Boston |publisher=Allyn and Bacon |ISBN=0-205-41050-2}}
* {{Citation |last=Brown |first=Andrew |year=1998 |chapter=Ancient Greece |title=The Cambridge Guide to Theatre |editor=Martin Banham |location=Cambridge |publisher=Cambridge UP |pages=441–447 |ISBN=0-521-43437-8}}
* {{citation |last=Carlson |first=Marvin |year=1993 |title=Theories of the Theatre: A Historical and Critical Survey from the Greeks to the Present. |edition=Expanded ed. |location=Ithaca and London |publisher=Cornell University Press |ISBN=978-0-8014-8154-3}}
* {{Citation |last=Cartledge |first=Paul |year=1997 |chapter='Deep Plays': Theatre as Process in Greek Civic Life. |title={{Harv|Easterling|1997c|p=3–35}}}}.
* {{Citation |last=Duchartre |first=Pierre Louis |year=1929 |title=The Italian Comedy |edition=Unabridged republication|location=New York|publisher=Dover |publication-date=1966 |isbn=ISBN 0-486-21679-9}}
* {{citation |last=Dukore |first=Bernard F. |year=1974 |title=Dramatic Theory and Criticism: Greeks to Grotowski. |location=Florence, Kentucky |publisher=Heinle & Heinle |ISBN=0-03-091152-4}}
* {{citation |last=Durant |first=Will |author2=Ariel Durant |year=1963 |title=The Story of Civilization, Volume II: The Life of Greece. 11 vols. |location=New York |publisher=Simon & Schuster}}
|Kolom2=
* {{citation |last=Easterling |first=P. E. |year=1997a |chapter=A Show for Dionysus |title={{harv|Easterling|1997c|p=36–53}}}}
* {{citation |last=Easterling |first=P. E. |year=1997b |chapter=Form and Performance |title={{harv|Easterling|1997c|p=151–177}}}}
* {{citation |editor=Easterling, P. E. |year=1997c |title=The Cambridge Companion to Greek Tragedy. Cambridge Companions to Literature series. |location=Cambridge |publisher=Cambridge UP. |ISBN=0-521-42351-1}}
* {{citation|last=Elam |first=Keir |year=1980 |title=The [[Semiotiek|Semiotics]] of Theatre and Drama |location=Londen en New York |publisher= Methuen |isbn=ISBN 0-416-72060-9}}
* {{citation |author=Francis Fergusson |year=1949 |title=The Idea of a Theater: A Study of Ten Plays, The Art of Drama in a Changing Perspective. |location=Princeton, New Jersey |publisher=Princeton UP |publication-date=1968 |isbn=0-691-01288-1}}
* {{Citation |last=Goldhill |first=Simon |year=1997 |chapter=The Audience of Athenian Tragedy. |title={{Harv|Easterling|1997c|p=54–68}}}}
* {{citation |last=Gordon |first=Mel |year=1983 |title=Lazzi: The Comic Routines of the Commedia dell'Arte |location=New York |journal=Performing Arts Journal Publications |isbn=0-933826-69-9}}
* {{citation |last=Harsh |first=Philip Whaley |year=1944 |title=A Handbook of Classical Drama |location=Stanford en Oxford |publisher=Stanford UP en Oxford UP}}
* {{citation |last=Johnstone |first=Keith |year=1981 |title=Impro: Improvisation and the Theatre |edition=Rev. ed. |location=London |publisher=Methuen |publication-date=2007 |isbn=SBN 0-7136-8701-0}}
* {{citation |last=Ley |first=Graham |year=2006 |title=A Short Introduction to the Ancient Greek Theater. |edition=Rev. Ed |location=Chicago en London |publisher=U of Chicago P |ISBN=0-226-47761-4}}
* {{citation |last=O'Brien |first=Nick |year=2010 |title=Stanislavski In Practise |location=London |publisher=Routledge |ISBN=978-0415568432}}
* {{citation |year=2007 |title=The Theatricality of Greek Tragedy: Playing Space and Chorus. |location=Chicago en London |publisher=U of Chicago P |ISBN=0-226-47757-6}}
|Kolom3=
* {{citation |last=Pfister |first=Manfred |year=1977 |title=The Theory and Analysis of Drama. |editor= John Halliday |journal=European Studies in English Literature Series |location=Cambridige|publisher= Cambridge University Press |publication-date=1988 |isbn=0-521-42383-X}}
* {{citation |last=Rehm |first=Rush |year=1992 |title=Greek Tragic Theatre |journal=Theatre Production Studies series |location=London en New York |publisher=Routledge |ISBN=0-415-11894-8}}
* {{Citation|last=Richmond |first=Farley |year=1998 |chapter=India |title={{Harv|Banham|1998|p=516–525}}}}
* {{Citation |last=Richmond |first=Farley P. |first2=Darius L. |last2=Swann |first3=Phillip B. |last3=Zarrilli, |year=1993 |title=Indian Theatre: Traditions of Performance. |publisher=U of Hawaii P |ISBN=978-0-8248-1322-2}}
* {{citation|last=Spolin |first=Viola |year=1967 |title=Improvisation for the Theater. |edition=Third rev. ed |location=Evanston, Il. |publisher=Northwestern University Press |publication-date=1999 |isbn=0-8101-4008-X}}
* {{Citation |last=Taxidou |first=Olga |year=2004 |title=Tragedy, Modernity and Mourning. |location=Edinburgh |publisher=Edinburgh UP |ISBN=0-7486-1987-9}}
* {{citation |last=Weimann |first=Robert |year=1978 |title=Shakespeare and the Popular Tradition in the Theater: Studies in the Social Dimension of Dramatic Form and Function. |location=Baltimore en London |publisher=The Johns Hopkins University Press |ISBN=0-8018-3506-2}}
* {{citation |last=Weimann |first=Robert |year=2000 |chapter=Author's Pen and Actor's Voice: Playing and Writing in Shakespeare's Theatre |editor=Helen Higbee |editor2=William West |title=Cambridge Studies in Renaissance Literature and Culture |location=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |ISBN=0-521-78735-1}}
}}
{{refend}}
 
==Eksterne skakels==
* {{en}}[http://www.arlymasks.com/timeline.htm Tydlyn van Griekse en Romeinse maskers]
 
{{en-vertaal|Drama}}
[[Kategorie:Uitvoerende kuns|{{PAGENAME}}]]
[[Kategorie:Vermaak|{{PAGENAME}}]]