Suid-Afrikaanse heraldiek: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
JMK (besprekings | bydraes)
taaldetail, byskrifformaat
Bygewerk
Lyn 1:
[[ImageLêer:Mutual_Building_Cape_Town_051Mutual Building Cape Town 051.jpg|right|thumb|150px|<center>Bloemfontein (1882)</center>]]
[[ImageLêer:Capetown coa.jpg|right|thumb|150px|<center>Kaapstad (1899)</center>]]
[[ImageLêer:Coat_of_Arms_of_South_Africa_Coat of Arms of South Africa (1932-2000).pngsvg|thumb|right|150px|<center>Suid-Afrika (1910)</center>]]
[[ImageLêer:College School.jpg|thumb|right|150px|<center>St Andrew's-kollege (1952)</center>]]
[[ImageLêer:South Africa Flor.png|thumb|right|150px|<center>Nasionale Sportraad</center>]]
[[ImageLêer:Coat of arms of South Africa.svg|thumb|right|150px|<center>Suid-Afrika (2000)</center>]]
[[Lêer:Seal_of_the_President_of_South_AfricaSeal of the President of South Africa.svg|thumb|150px|Seël van die President van Suid-Afrika]]
 
'''[[Heraldiek]]''' floreer in '''[[Suid-Afrika]]''' vir meer as 350 jaar. Wapens word deur individu&#235;, amptelike instansies, plaaslike owerhede, milit&#234;re eenhede, en 'n verskeidenheid organisasies gevoer. Sedert [[1963]] beskik Suid-Afrika oor sy eie [[Buro vir Heraldiek| heraldiese owerheid]], wat ho&#235; standaarde van
heraldiese praktyk bevorder en wapens registreer om regsbeskerming aan hulle te verleen.
 
== Herkoms en geskiedenis ==
Die eerste wapen wat in Suid-Afrika vertoon is was die [[Portugal|Portugese]] koninklike wapen, op die pilare (padraos) wat [[Bartolomeus Dias|Bartolommeo Dias]] op verskeie plekke langs die kus tydens sy seevaart in [[1488]] opgerig het.<ref name="lv">Pama, C.L. (1965). ''Lions and Virgins''</ref> Sommige daarvan bestaan nog.
 
=== 17de-18de eeue ===
Dit was die Nederlanders wat heraldiek in Suid-Afrika gevestig het, toe hulle die kolonie aan [[Kaap die Goeie Hoop]] in [[1652]] gestig het.<ref name="lv"/> Volgens die Romeins-Hollandse regsstelsel het almal die reg om 'n wapen aan te neem en te voer, en baie setlaars het dus wapens gehad. Sommige word nog vandag deur hulle nasate
gevoer.<ref name="woaf">Pama, C. (1959). ''Wapens van die Ou Afrikaanse Families''</ref> <ref name="fff">Pama, C. e.a. (1975). ''Families, Familiename en Familiewapens''</ref> <ref name="gaf">Pama, C. (1983). ''Die Groot Afrikaanse Familienaamboek''</ref>
Lyn 19:
Die Nederlandse rykswapen, en die wapen van die [[Verenigde Oos-Indiese Kompanjie|Verenigde Oost Indische Compagnie]] wat die kolonie regeer het, is ook gebruik.<ref name="lv"/> Daar blyk nie enige ander korporatiewe wapens uit daardie tyd te wees nie, maar daar is wel bewys van die gebruik van (heraldiese) wapens deur milit&#234;re eenhede in die 1780s.<ref>Welz, S. (1976) ''Cape Silver and Silversmiths''</ref> Die eerste munisipale wapens is in [[1804]] ingestel.<ref name="hisa">Brownell, F.G. (1984). 'Heraldry in South Africa' in ''Optima''</ref>
 
=== 19de eeu ===
Britise krysgmagte het die Kaap tydens die [[Napoleontiese Oorlog]] beset, en in [[1814]] het Nederland die kolonie permanent aan [[Groot-Brittanje]] oorhandig. Daarna kon die burgers wapentoekennings van die Engelse, Skotse of Ierse owerhede verkry as hulle wou. Volgens Britse reg is 'n wapen 'n eerbewys wat deur een van hierdie instansies toegeken of erken moet wees<ref>Friar, S. (1987) ''A New Dictionary of Heraldry''</ref>, maar aangesien die Romeins-Hollandse reg in Suid-Afrika behou is, kon burgers voortgaan om wapens self te skep en aan te neem.
 
Lyn 26:
Die kolonies en Boererepublieke wat later in die 19de eeu gestig is het mettertyd hul eie landswapens aangeneem.<ref name="lv"/> <ref name="nps">Brownell, F.G. (1993). ''Nasionale en Provinsiale Simbole''</ref>
 
=== 20ste-21ste eeue ===
 
In [[1910]] het die kolonies saamgesmelt om die [[Unie van Suid-Afrika]] te vorm. Met die geleidelike ontwikkeling van onafhanklikheid oor die volgende dekades, het die regering aandag aan heraldiese aangeleenthede begin gee.
 
Line 36 ⟶ 35:
Nadat die [[Nasionale Party]] in [[1948]] aan bewind gekom het, is stappe gedoen om die heraldiek op 'n beter grondslag te plaas. Tussen [[1949]] en [[1953]] het die vier provinsiale administrasies 'n sisteem daargestel om munisipale wapens teen misbruik te beskerm.<ref name="hisa"/> In [[1954]] het die [[Suid-Afrikaanse Weermag]] sy eie heraldiese afdeling gestig.<ref>Calitz, G. (1995) 'A Short Chronicle of Military Heraldry in South Africa' in ''SAMHIC Newsletter''</ref> In [[1955]] het 'n inter-departementele konferensie die stiging van 'n sentrale heraldiese owerheid aanbeveel, en in [[1956]] het 'n komitee aanbeveel dat dit op die Sweedse lees geskoei moet word.<ref name="fff"/> Die Heraldiese Genootskap van Suid-Afrika is in [[1953]] gestig.
 
Gedurende die 1950s is 'n ongekende getal Engelse en Skotse wapentoekennings aan Suid-Afrikaners en Suid-Afrikaanse munisipaliteite, regspersone, en die Anglikaanse bisdomme gemaak.<ref>Brownell, F.G. (2002). ''Heraldry in the Church of the Province of Southern Africa''</ref>.
 
In [[1961]] het Suid-Afrika 'n republiek geword en die [[Statebond]] verlaat. 'n Heraldiekwet<ref name="ha">Heraldiekwet (Nr 18 van 1962)</ref> is in [[1962]] goedgekeur, en die [[Buro vir Heraldiek]] en [[Heraldiekraad]] is in [[1963]] in die lewe geroep.<ref name="hisa" /> Die Buro het by die Departement van Onderwys, Kuns en Wetenskap en die provinsiale administrasies as heraldiese registrateur oorgeneem, en bo en behalwe korporatiewe en munisipale wapens registreer hy ook amptelike en persoonlike wapens. Wapens moet heraldies korrek wees om kragtens die Heraldiekwet geregistreer te wees. Registrasie bly vrywillig.<ref name="gi">Buro vir Heraldiek. (''c''2002). ''General Information and Instructions to Applicants''</ref> Herregistrasie (matrikulasie) van persoonlike wapens vir die kinders van die oorspronklike eienaars is in [[1969]] ingestel.<ref>Heraldiek Wysigingswet (Nr 54 vsn 1969)</ref>
Line 44 ⟶ 43:
Sedert 1963 het die Buro heelwat dekoratiewe lyne en wapenfigure ontwerp wat deur Suid-Afrikaanse diere, plante, en argitektuur ge&#239;nspireer is. In die 1970s het die Buro 'n hoogs gestileerde Fins-ge&#239;nspireerde kunsstyl ontwikkel.<ref name="hisa"/> <ref>Brownell, F.G. (1986) 'Finnish Influence on South African Heraldry' in ''Arma''</ref> <ref name="nasa"/>
 
=== Provinsies ===
:''Hoofartikel: [[Wapens van provinsies van Suid-Afrika]].''
<gallery></gallery>
<gallery>
BeeldLêer:Coat of arms of the Western CapeGauteng.svg|<center>[[Wes-KaapGauteng]]</center>
BeeldLêer:Coat of arms of the Eastern CapeKwaZulu-Natal.svg|<center>[[OosKwaZulu-KaapNatal]]</center>
BeeldLêer:Coat of arms of KwaZulu-NatalLimpopo.svg|<center>[[KwaZulu-NatalLimpopo (provinsie)|Limpopo]]</center>
BeeldLêer:Coat of arms of the Free StateMpumalanga.svg|<center>[[VrystaatMpumalanga]]</center>
BeeldLêer:Coat of arms of GautengNorth West Province.svg|<center>[[GautengNoordwes]]</center>
BeeldLêer:Coat of arms of Mpumalangathe Eastern Cape.svg|<center>[[MpumalangaOos-Kaap]]</center>
BeeldLêer:Coat of arms of Limpopothe Free State.svg|<center>[[Limpopo (provinsie)|LimpopoVrystaat]]</center>
Lêer:Coat of arms of the Western Cape.svg|<center>[[Wes-Kaap]]</center>
</gallery>
 
== Gebruik van wapens ==
Aangesien die Romeins-Hollandse reg almal toelaat om wapens te voer, solank hulle nie ander se regte oorskry nie, het sosiale status of diens aan die land geen betrekking daarop nie. Wapens word dus deur 'n wye verskeidenheid mense en instansies ingevoer, insluitend:
* individuele persone
Lyn 70:
* sosiale en sportklubs.
 
== Regulering ==
Daar is min regulering van heraldise praktyk in Suid-Afrika. 'n Wapen wat by die Buro geregistreer is word beskerm deurdat die eienaar regsstappe kragtens die Heraldiekwet kan neem teen enigiemand wat sy wapen misbruik. In die geval van die wapens van die nasionale en provinsiale regerings, weermageenhede, en plaaslike owerhede, kan oortreders vervolg en beboet word.<ref name="ha"/> Minagting van die landswapen is met 'n boete of tronkstraf strafbaar.<ref>Heraldiek Wysigingswet (Nr 22 van 1982)</ref>
owerhede, kan oortreders vervolg en beboet word.<ref name="ha"/>. Minagting van die landswapen is met 'n boete of tronkstraf strafbaar.<ref>Heraldiek Wysigingswet (Nr 22 van 1982)</ref>
 
Registrasie van wapens is heeltemaal vrywillig.<ref name="gi"/>
 
== Kenmerkende eienskappe ==
Suid-Afrikaanse heraldiek het verskeie kenmerkende eienskappe:<ref name="hisa"/> <ref name="nasa">[http://www.national.archsrch.gov.za/ Nasionale Argief van Suid-Afrika se webwerf]</ref>
 
Line 92 ⟶ 91:
* die ontwikkeling van Afrikaanse heraldiese terminologie.
 
== Sien ook ==
 
* [[Buro vir Heraldiek]]
* [[Suid-Afrikaanse munisipale heraldiek]]
* [[Wapens van Stede van Suid-Afrika]]
 
== Bronnelys ==
{{Verwysings|2}}
<references/>
 
== Eksterne skakels ==
* [http://www.oocities.org/armoria/indexA.html Armoria webwerf]
* [http://www.national.archives.gov.za/ Nasionale Argief van Suid-Afrika se webwerf]
* [http://sahw.hwmw.net46.net South African Heraldry Website]
 
[[Kategorie:Heraldiek]]
[[Kategorie:Suid-Afrikaanse heraldiek| ]]