Kryt-Paleogeen-uitwissing: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
sjabloon
Uitgebrei
Lyn 1:
[[Lêer:Impact event.jpg|thumb|’n Kunstenaarsvoorstelling van ’n groot [[Meteoor|meteoriet]] wat die Aarde tref.]]
Die '''Kryt-Paleogeen-uitwissing''' (K-Pg-uitwissing) was een van die "Groot Vyf" uitwissingsvoorvalle in die [[Aarde]] se geskiedenis entoe dui die grens aan tussen die [[Periode (geologie)|geologiese periodes]] [[Kryt (geologie)|Kryt]] (die laaste periode van die [[Mesosoïkum|Mesosoïese Era]]) en [[Paleogeen]] (die eerste periode van die [[Kainosoïkum|Kainosoïese Era]]). Driekwartdriekwart van die Aarde se [[plant]]e en [[dier]]e, insluitende alle nie-vlieënde [[dinosourus]]se, het 66&nbsp;miljoen jaar gelede binne ’n geologies kort periode uitgesterf het.<ref name="Renne2013">{{cite journal|last=Renne|first=Paul R.|coauthors=Deino, Alan L.; Hilgen, Frederik J.; Kuiper, Klaudia F.; Mark, Darren F.; Mitchell III, William S.; Morgan, Leah E.; Mundil, Roland; Smit, Jan|title=Time Scales of Critical Events Around the Cretaceous-Paleogene Boundary|journal=Science|date=7 Februarie 2013|volume=339|issue=6120|pages=684–687|doi=10.1126/science.1230492|url=http://www.sciencemag.org/content/339/6120/684|bibcode = 2013Sci...339..684R }}</ref><ref name="Fortey">{{cite book|last=Fortey|first=R|title=Life: A Natural History of the First Four Billion Years of Life on Earth|publisher=Vintage|year=1999|pages=238–260|isbn=978-0-375-70261-7}}</ref> Die uitwissing dui die grens aan tussen die [[Periode (geologie)|geologiese periodes]] [[Kryt (geologie)|Kryt]] (die laaste periode van die [[Mesosoïkum|Mesosoïese Era]]) en [[Paleogeen]] (die eerste periode van die [[Kainosoïkum|Kainosoïese Era]]).
 
{{Beeld-inligting-uitwissing|float=left}}
Lyn 25:
 
Spesies wat van fotosintese afhanklik is, het agteruitgegaan of uitgesterf weens stof en as wat die sonlig geblokkeer het. Dit het ’n groot herskommeling teweeggebring in die dominante plantgroepe.<ref name="autogenerated347">{{cite journal|author=Wilf P, Johnson KR |title=Land plant extinction at the end of the Cretaceous: a quantitative analysis of the North Dakota megafloral record |journal=Paleobiology |year=2004 |volume=30 |issue=3 |pages=347–368 |doi = 10.1666/0094-8373(2004)030<0347:LPEATE>2.0.CO;2|issn=0094-8373}}</ref> Organismes wat fotosinteer, het net soos vandag in die laat-Kryt die basis van die voedselketting gevorm. Plantetende diere het uitgesterf toe die plante waarvan hulle afhanklik was, skaars geraak het. Dit het weer tot gevolg gehad dat roofdiere soos ''[[Tyrannosaurus rex]]'' ook uitgesterf het.
 
===Mikrobiota===
Die K-Pg-grens verteenwoordig een van die mees drastiese skommelings in die fossielrekord vir verskeie kalkagtige [[Plankton|nanoplankton]], wat die deposito's gevorm het wat aan die Kryt-periode sy naam gee. Dit kan duidelik op spesievlak gesien word. <ref>{{cite journal |author=Pospichal JJ |title=Calcareous nannofossils and clastic sediments at the Cretaceous–Tertiary boundary, northeastern Mexico |year=1996 |journal=Geology |volume=24 |issue=3 |pages=255–258 |url=http://geology.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/24/3/255 |doi=10.1130/0091-7613(1996)024<0255:CNACSA>2.3.CO;2|bibcode = 1996Geo....24..255P }}</ref><ref>{{cite journal |author=Bown P |year=2005 |title=Selective calcareous nannoplankton survivorship at the Cretaceous–Tertiary boundary |journal=Geology |volume=33 |issue=8 |pages=653–656 |url=http://geology.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/33/8/653 | doi =10.1130/G21566.1 |bibcode = 2005Geo....33..653B }}</ref> Die K-Pg-grensrekord van [[sweepdiertjie]]s word nie ewe goed verstaan nie, hoofsaaklik omdat net mikrobiese [[sist]]e ’n fossielrekord het en nie alle sweepdiertjie-spesies sistvormende stadiums het nie; daarom word hul diversiteit waarskynlik onderskat.<ref name="MacLeod">{{cite journal |author=MacLeod N, Rawson PF, Forey PL, Banner FT, Boudagher-Fadel MK, Bown PR, Burnett JA, Chambers, P, Culver S, Evans SE, Jeffery C, Kaminski MA, Lord AR, Milner AC, Milner AR, Morris N, Owen E, Rosen BR, Smith AB, Taylor PD, Urquhart E, Young JR |title=The Cretaceous–Tertiary biotic transition |year=1997 |journal=Journal of the Geological Society |volume=154 |issue=2 |pages=265–292 |url=http://jgs.lyellcollection.org/content/154/2/265.short |doi=10.1144/gsjgs.154.2.0265}}</ref> Onlangse studies het getoon daar was nie groot veranderings onder sweepdiertjies naby die grens nie.<ref>{{cite journal |author=Gedl P |title=Dinoflagellate cyst record of the deep-sea Cretaceous-Tertiary boundary at Uzgru, Carpathian Mountains, Czech Republic |journal=Geological Society, London, Special Publications |year=2004 |volume=230 |pages=257–273 |doi=10.1144/GSL.SP.2004.230.01.13 |bibcode = 2004GSLSP.230..257G }}</ref>
 
[[Straaldiertjie]]s het ’n geologiese rekord gelaat sedert die tyd van die [[Ordovisium]], en hul minerale fossiele kom oor die K-Pg-grens voor. Daar is geen bewyse van ’n massauitwissing nie, maar wel van hoë produktiwiteit tydens die vroeë Paleoseen danksy koeler temperature.<ref name="MacLeod"/> Sowat 46% van kristalwier-spesies het die oorgang na die Paleoseen oorleef.<ref name="MacLeod"/><ref>{{cite journal |author=MacLeod N |title=Impacts and marine invertebrate extinctions |year=1998 |journal=Geological Society, London, Special Publications |volume=140 |pages=217–246 |url=http://sp.lyellcollection.org/cgi/content/abstract/140/1/217 | doi = 10.1144/GSL.SP.1998.140.01.16 |issue=1|bibcode = 1998GSLSP.140..217M }}</ref>
 
Die voorkoms van plankton[-[foraminifera|foraminifere]] oor die K-Pg-grens word sedert die 1930's bestudeer.<ref>{{cite book | last=Courtillot|first= V | title =Evolutionary Catastrophes: The Science of Mass Extinction | publisher =Cambridge University Press | year=1999 | location =| page =2| url =http://books.google.com/?id=qiegJbafYkUC&pg=PA23&lpg=PA23&dq=foraminifera+kt+1930s | doi =| id = | isbn =0-521-58392-6}}</ref><ref>{{cite journal |author=Glaessner MF |title=Studien über Foraminiferen aus der Kreide und dem Tertiär des Kaukasus: die Foraminiferen der ältesten Tertiärschichten des Nordwestkaukasus |language=German |journal=Проблемс оф палеонтологий - Problems of Paleontology |volume=2–3 |pages=349–410 |year=1937 |oclc=776158910 }}</ref> Talle spesies seebodem-foraminifere is uitgewis, moontlik omdat hulle van organiese afval afhanklik was vir voedingstowwe en die [[biomassa]] in die oseane na verwagting afgeneem het. Aangesien die mariene mikrobiota herstel het, word egter geglo dit het gelei tot ’n toename in die spesies van seebodem-foraminifere.<ref name="MacLeod"/> Die herstel van seebodem-foraminifere het oor verskeie fases gebeur wat verskeie honderdduisende jare geduur het, tot vroeg in die Paleoseen.<ref>{{cite journal |title=Deep-sea benthic foraminiferal recolonisation following a volcaniclastic event in the lower Campanian of the Scaglia Rossa Formation (Umbria-Marche Basin, central Italy)|url=http://www.es.ucl.ac.uk/people/m-kaminski/reprints-pdfs/Galeotti_etal2002.pdf |format=PDF|author=Galeotti S, Bellagamba M, Kaminski MA, and Montanari A |year=2002 |journal=Marine Micropaleontology |volume=44 |pages=57–76 |accessdate=2007-08-19}}</ref><ref>{{cite journal |title=8. Cretaceous to Paleogene benthic foraminifers from the Iberia abyssal plain |author=Kuhnt W, Collins ES |year=1996 |journal=Proceedings of the Ocean Drilling Program, Scientific Results |volume=149 |pages=203–216 |url=http://www-odp.tamu.edu/publications/149_SR/VOLUME/CHAPTERS/SR149_08.PDF |format=PDF|accessdate=2007-08-19}}</ref>
 
===Mariene ongewerweldes===
[[Lêer:DiscoscaphitesirisCretaceous.jpg|thumb|Die ammoniet ''Discoscaphites iris'', ’n fossiel uit Ripley, [[Mississippi]].]]
Die gebrek aan fossielrekords van mariene ongewerweldes maak dit moeilik om die omvang van hul uitwissing te bepaal.<ref name="MacLeod"/>
 
Sowat 60% van [[Scleractinia]]-koraalgenera uit die laat-Kryt het nie die uitwissingsvoorval oorleef nie. Navorsing toon sowat 98% van koloniale spesies, dié wat in die warm, vlak tropiese water voorgekom het en waarvoor fotosintese belangrik was, <ref>{{cite journal |author=Vescsei A, Moussavian E |title=Paleocene reefs on the Maiella Platform Margin, Italy: An example of the effects of the cretaceous/tertiary boundary events on reefs and carbonate platforms |year=1997 |journal=Facies |volume=36 |issue=1 |pages=123–139 |doi=10.1007/BF02536880}}</ref><ref>{{cite journal |author=Rosen BR, Turnšek D |year=1989 |contribution=Extinction patterns and biogeography of scleractinian corals across the Cretaceous/Tertiary boundary |title=Proceedings of the Fifth International Symposium on Fossil Cnidaria including Archaeocyatha and Spongiomorphs |journal=Memoir of the Association of Australasian Paleontology |location=Brisbane, Queensland |issue=8 |editor1=Jell A |editor2=Pickett JW |pages=355–370}}</ref> is uitgewis. Alleenstaande koraal, wat gewoonlik nie riwwe vorm nie en in dieper, koeler water voorkom, is minder geraak.
 
Die getalle genera van [[koppotige]]s, [[stekelhuidige]]s en [[tweekleppige skaaldier]]e het ’n groot afname getoon ná die K-Pg-grens.<ref name="MacLeod"/> Die meeste spesies [[armpotige]]s, ’n klein [[filum]] mariene ongewerweldes, het die uitwissing oorleef en in die vroeë Paleoseen gediversifiseer.
[[Lêer:RudistCretaceousUAE.jpg|thumb|left|Rudiste, tweekleppige weekdiere, uit die laat-Kryt in die [[Verenigde Arabiese Emirate]].]]
 
Buiten [[nautiloïdee|nautiloïdeë]] (wat verteenwoordig word deur die moderne orde [[Nautilida]]) en [[inkvis]]se (wat reeds gesplits het in moderne [[seekat]]te, [[pylinkvis]]se en [[tjokka]]) het alle ander spesies van die [[weekdier]]klas [[Cephalopoda]] by die K-Pg-grens uitgesterf. Dit sluit in die ekologies belangrike [[Belemnoidea]], sowel as die [[Ammonoidea]] of ammoniete, ’n subklas baie uiteenlopende, talryke en wydverspreide hardedop-koppotiges. Navorsers wys daarop dat die voortplantingstrategie van die oorlewende Nautilida (minder en groter eiers) ’n rol gespeel het in die feit dat hulle oorleef het en die Ammonoidea nie. Laasgenoemde het meer en kleiner eiers gelê, en die uitwissingsvoorval het ’n verwoestende uitwerking daarop gehad. Ná die uitwissing van die Ammonoidea het die Nautilida ’n evolusie ondergaan met dopvorms en kompleksiteite wat voorheen onbekend was in dié subklas.<ref>{{cite journal |author=Ward PD, Kennedy WJ, MacLeod KG, Mount JF |year=1991 |title=Ammonite and inoceramid bivalve extinction patterns in Cretaceous/Tertiary boundary sections of the Biscay region (southwestern France, northern Spain) |journal=Geology |volume=19 |issue=12 |pages=1181–1184 |url=http://geology.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/19/12/1181 |doi=10.1130/0091-7613(1991)019<1181:AAIBEP>2.3.CO;2|bibcode = 1991Geo....19.1181W }}</ref><ref>{{cite journal |author=Harries PJ, Johnson KR, Cobban WA, Nichols DJ |year=2002 |title=Marine Cretaceous-Tertiary boundary section in southwestern South Dakota: Comment and Reply |journal=Geology |volume=30 |issue=10 |pages=954–955 |doi=10.1130/0091-7613(2002)030<0955:MCTBSI>2.0.CO;2 |issn=0091-7613|bibcode = 2002Geo....30..954H }}</ref>
 
Sowat 35% van die genera stekelhuidiges het uitgesterf by die K-Pg-grens, hoewel taksons wat by lae breedteliggings in vlak water floreer het, die swaarste getref is.<ref>{{cite journal |author=Vescsei A, Moussavian E |title=Paleocene reefs on the Maiella Platform Margin, Italy: An example of the effects of the cretaceous/tertiary boundary events on reefs and carbonate platforms |year=1997 |journal=Facies |volume=36 |issue=1 |pages=123–139 |doi=10.1007/BF02536880}}</ref><ref>{{cite journal |author=Rosen BR, Turnšek D |year=1989 |contribution=Extinction patterns and biogeography of scleractinian corals across the Cretaceous/Tertiary boundary |title=Proceedings of the Fifth International Symposium on Fossil Cnidaria including Archaeocyatha and Spongiomorphs |journal=Memoir of the Association of Australasian Paleontology |location=Brisbane, Queensland |issue=8 |editor1=Jell A |editor2=Pickett JW |pages=355–370}}</ref> Diepwater-stekelhuidiges by medium breedteliggings is baie minder geraak.
 
===Visse===
Daar is heelwat fossielrekords van [[kaakdier]]visse oor die K-Pg-grens, wat ’n goeie aanduiding van uitwissingspatrone van dié klasse mariene [[gewerwelde]]s gee. In die klas Chondrichthyes het sowat 80% van die [[haai]]-, [[kraakbeenvis]]- en [[Rajidae]]-families die uitwissing oorleef,<ref name="MacLeod"/> en meer as 90% van die [[Teleostei]] (beenvis)-families.<ref>{{cite book |last=Patterson|first=C |year=1993 |title=Osteichthyes: Teleostei. In: The Fossil Record 2 (Benton, MJ, editor) |publisher=Springer |pages=621–656 |isbn=0-412-39380-8}}</ref>
 
===Ongewerweldes op land===
[[Insek]]skade aan gefossileerde blare van blomplante op 14 terreine in Noord-Amerika is ontleed om ’n idee te kry van die diversiteit van insekte oor die K-Pg-grens heen. Navorsers het gevind Kryt-terreine het voor die uitwissing ’n groot verskeidenheid plante gehad met heelwat tekens van insekte wat hulle vreet. Tydens die vroeë Paleoseen was daar egter min tekens van plundering deur insekte, selfs 1,7&nbsp;miljoen jaar ná die uitwissing.<ref name="Labandieraetal">{{cite journal| author =Labandeira Conrad C, Johnson Kirk R, Wilf Peter | title =Impact of the terminal Cretaceous event on plant–insect associations| journal =Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America| volume =99| issue =4| pages =2061–2066| year =2002| url =http://www.geosc.psu.edu/~pwilf/LabandeiraJohnsonWilf%202002PNAS.pdf| format=PDF
| doi = 10.1073/pnas.042492999 | pmid =11854501| pmc =122319 |bibcode = 2002PNAS...99.2061L }}</ref><ref>{{cite journal |title=Decoupled Plant and Insect Diversity After the End-Cretaceous Extinction |author=Wilf P, Labandeira CC, Johnson KR, Ellis B |year=2006 |journal=Science |volume=313 |issue=5790 |pages=1112–1115 |doi=10.1126/science.1129569 |pmid=16931760|bibcode = 2006Sci...313.1112W }}</ref>
 
===Landplante===
Daar is oorweldigende bewyse van ’n wêreldwye ontwrigting van plantgroepe by die K-Pg-grens.<ref name="Nichols, D. J 2008"/><ref name="Nichols, D. J 2008"/><ref name="Vajdaetal">{{cite journal| author =Vajda Vivi, Raine J Ian, Hollis Christopher J | title =Indication of Global Deforestation at the Cretaceous–Tertiary Boundary by New Zealand Fern Spike | journal =Science | volume =294 | issue =5547| pages =1700–1702| year =2001| url =http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/294/5547/1700 | doi =10.1126/science.1064706 | pmid =11721051|bibcode = 2001Sci...294.1700V }}</ref><ref>{{cite journal | author = Wilf P., Johnson K. R. | year = 2004 | title = Land plant extinction at the end of the Cretaceous: a quantitative analysis of the North Dakota megafloral record | url = | journal = Paleobiology | volume = 30 | issue = 3| pages = 347–368 }}</ref> Uitwissings blyk duidelik uit die bestudering van fossiele stuifmeel en blare.<ref name="Nichols, D. J 2008"/> In Noord-Amerika dui die data op ’n enorme verwoesting en massauitwissing by die K-Pg-grens, maar daar was al voor die grens aansienlike veranderings in die plantegroei.<ref name="Nichols, D. J 2008"/><ref>{{cite book |last=Johnson|first= KR|coauthors=Hickey LJ |year=1991 |title=Megafloral change across the Cretaceous Tertiary boundary in the northern Great Plains and Rocky Mountains. In: Global Catastrophes in Earth History: An Interdisciplinary Conference on Impacts, Volcanism, and Mass Mortality, Sharpton VI and Ward PD (redakteurs) |publisher=Geological Society of America |isbn=978-0-8137-2247-4}}</ref> Sowat 57% van plantspesies op dié vasteland het uitgesterf. In die verre suide soos in [[Nieu-Seeland]] en op [[Antarktika]], het die massauitsterwing van plante nie ’n beduidende omwenteling in spesies teweeggebring nie, maar wel drastiese en korttermynveranderinge in die relatiewe oorvloed van plantgroepe.<ref name="Labandieraetal"/><ref>{{cite book |last=Askin|first= RA|coauthors=Jacobson SR |year=1996 |title=Palynological change across the Cretaceous–Tertiary boundary on Seymour Island, Antarctica: environmental and depositional factors. In: Cretaceous–Tertiary Mass Extinctions: Biotic and Environmental Changes, Keller G, MacLeod N (editors) |publisher=WW Norton |isbn=978-0-393-96657-2}}</ref> In sommige streke het die herstel van plante begin met die terugkeer van [[varing]]spesies.<ref name="SchultzDhondt">{{cite journal | author =Schultz PH, D'Hondt S| title =Cretaceous–Tertiary (Chicxulub) impact angle and its consequences | journal =Geology | volume =24 | issue =11 | pages =963–967 | year=1996 | url=http://geology.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/24/11/963 | doi =10.1130/0091-7613(1996)024<0963:CTCIAA>2.3.CO;2| id =| accessdate =2007-07-05|bibcode = 1996Geo....24..963S }}</ref> Die patrone wissel egter – verskillende varingspesies was in verskillende gebiede verantwoordelik vir die oplewing en is sekere gebiede is geen oplewing te bespeur nie.
 
Vanweë die grootskaalse uitwissing van plante was daar ’n groot toename in [[saprofyt]]-organismes soos [[fungus]]se wat nie fotosintese nodig het nie en hul voedingstowwe uit verrottende plante kry. Die oorheersing van fungusse het net ’n paar jaar geduur terwyl daar baie organiese matriaal was wat voeding verskaf het. Toe die atmosfeer weer skoon was, het fotosintetiese plante soos varings en ander soorte teruggekeer.<ref>{{cite journal |author=Vajda V, McLoughlin S |year=2004 |title=Fungal Proliferation at the Cretaceous–Tertiary Boundary |journal=Science |url=http://www.geol.lu.se/personal/VIV/Vajda%20&McLoughlin%202004.pdf |format=PDF |volume=303 |pages=1489–1490 |doi=10.1126/science.1093807 |accessdate=2007-07-07 |pmid=15001770 |issue=5663}}</ref>
 
[[Polyploïdie]] (die verskynsel dat nakomelinge ’n groter getal [[chromosoom|chromosome]] as die ouers het) het skynbaar die vermoë van blomplante verhoog om die uitwissing te oorleef, moontlik aangesien die bykomende kopieë van die [[genoom]] wat sulke plante besit, hulle in staat gestel het om makliker by die omgewingsveranderings aan te pas. <ref name='Fawcett2009'>Fawcett, J. A.; Maere, S.; Van de Peer, Y. (April 2009). "Plants with double genomes might have had a better chance to survive the Cretaceous–Tertiary extinction event". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 106 (14): 5737–5742.Bibcode:2009PNAS..106.5737F. doi:10.1073/pnas.0900906106.ISSN 0027-8424. PMC 2667025</ref>
 
===Amfibieë===
Daar is min getuienis van die uitwissing van amfibieë by die K-Pg-grens. Volgens ’n ondersoek in Montana van fossiele gewerweldes oor die K-Pg-grens heen is gevind dat geen amfibiese spesies uitgewis is nie.<ref name="Archibald">{{cite journal |author=Archibald JD, Bryant LJ |year=1990 |title=Differential Cretaceous–Tertiary extinction of nonmarine vertebrates; evidence from northeastern Montana. In: Global Catastrophes in Earth History: an Interdisciplinary Conference on Impacts, Volcanism, and Mass Mortality (Sharpton VL and Ward PD, editors) |journal=Geological Society of America, Special Paper |volume=247 |pages=549–562}}</ref> Daar is egter soorte amfibieë wat nie deel van die ondersoek was nie wat onbekend was in die Paleoseen, soos die padda ''Theatonius lancensis'';<ref>Estes, R. (1964). "Fossil vertebrates from the Late Cretaceous Lance Formation, Eastern Wyoming." University of California Publications, Department of Geological Sciences 49: 1-180.</ref> en die salamander ''Albanerpeton galaktion'';<ref>{{cite journal | author = Gardner J. D. | year = 2000 | title = Albanerpetontid amphibians from the Upper Cretaceous (Campanian and Maastrichtian) of North America | url = | journal = Geodiversitas | volume = 22 | issue = 3| pages = 349–388 }}</ref> dus lyk dit of sommige amfibieë wel uitgesterf het.
 
===Nie-archosourus-reptiele===
Die twee nie-archosourus-reptiele, [[Testudines]] ([[skilpad|skilpaaie]]) en [[Lepidosauria]] ([[slange]]e, [[akkedis]]se en [[wurmakkedis]]se), asook [[Choristodera]] (semi-waterdiere wat in die vroeë [[Mioseen]] uitgesterf het), het die uitwissing oorleef.<ref name="MacLeod"/> Meer as 80% van die Kryt se skilpaaie het oorleef. Daarbenewens het al ses skilpadfamilies wat aan die einde van die Kryt voorgekom het, oorleef tot in die Paleogeen en hulle word deur huidige spesies verteenwoordig.<ref name="Novacek">{{cite journal |title=100&nbsp;Million Years of Land Vertebrate Evolution: The Cretaceous-Early Tertiary Transition |author=Novacek MJ |journal=Annals of the Missouri Botanical Garden |volume=86 |issue=2 |year=1999 |pages=230–258 |doi=10.2307/2666178 |jstor=2666178}}</ref>
 
Die orde [[Squamata]], wat vandag verteenwoordig word deur akkedisse, slange en wurmakkedisse, het verskeie ekologiese nisse gevul tydens die [[Jura]] en was suksesvol tydens die Kryt. Hulle het die uitwissing oorleef en is tans die suksesvolste en uiteenlopendse groep lewende reptiele met meer as 6&nbsp;000 spesies. Nie ’n enkele familie van aardlewende Squamata is uitgewis nie en fossiele getuienis dui daarop dat hulle geen noemenswaardige afname in getalle beleef het nie. Hul klein grootte, aanpasbare metabolisme en vermoë om na gunstiger habitats te trek, was sleutelfaktore in die feit dat hulle oorleef het.<ref name="MacLeod"/><ref name="Novacek"/> Reusagtige nie-Archosourus-waterreptiele soos [[Mosasauridae]] en [[Plesiosauria]], wat die belangrikste mariene roofdiere van hul tyd was, het aan die einde van die Kryt uitgesterf.<ref name="ChatterjeeSmall">{{cite journal | author=Chatterjee S, Small BJ | title =New plesiosaurs from the Upper Cretaceous of Antarctica| journal =Geological Society, London, Special Publications| volume =47| issue =1| pages =197–215| year =1989| url =http://sp.lyellcollection.org/cgi/content/abstract/47/1/197
| doi = 10.1144/GSL.SP.1989.047.01.15 | accessdate =2007-07-04|bibcode = 1989GSLSP..47..197C }}</ref><ref>{{cite journal |author=O'Keefe FR |year=2001 |title=A cladistic analysis and taxonomic revision of the Plesiosauria (Reptilia: Sauropterygia) |journal=Acta Zoologica Fennica |volume=213 |pages=1–63}}</ref> Hulle was waarskynlik minder in staat om by veranderende toestande aan te pas weens hul grootte.
 
===Archosourusse===
Die archosourus-klade sluit twee huidige ordes in, [[Crocodilia]] (waarvan [[Alligatoridae]], [[Crocodylidae]] en [[Gavialidae]] die enigste oorlewende families is) en dinosourusse (waarvan voëls die enigste oorlewende lede is), asook die uitgestorwe nie-vlieënde dinosourusse en die pterosourus.
 
====Voëls====
Die meeste paleontoloë beskou voëls as die enigste oorlewende dinosourusse. Alle nie-[[Neornithes]]-voëls het egter uitgesterf, insluitende florerende groepe soos [[Enantiornithes]] en [[Hesperornithes]].<ref>{{cite journal |author=Hou L, Martin M, Zhou Z, Feduccia A |year=1996 |title=Early Adaptive Radiation of Birds: Evidence from Fossils from Northeastern China |journal=Science |volume=274 |issue=5290 |pages=1164–1167 |doi=10.1126/science.274.5290.1164 |pmid=8895459 |bibcode = 1996Sci...274.1164H }}</ref> Verskeie ondersoeke van voëlfossiele toon die splitsing van spesies voor die K-Pg-grens en dat verwante van [[eend]]e, [[hoender]]s en [[loopvoël]]s saam met nie-vlieënde dinosorusse bestaan het.<ref>{{cite journal |title=Definitive fossil evidence for the extant avian radiation in the Cretaceous |author=Clarke JA, Tambussi CP, Noriega JI, Erickson GM, Ketcham RA |year=2005 |journal=Nature |volume=433 |issue=7023 |pages=305–308 |doi=10.1038/nature03150 |pmid=15662422 |bibcode = 2005Natur.433..305C }}</ref> Groot versamelings voëlfossiele lewer voldoende bewys dat daar in die Kryt ’n groot verskeidenheid spesies was wat nie die Paleogeen gehaal het nie. ’n Baie klein deeltjie van Kryt se die voëls het dus oorleef en uit hulle het vandag se voëls ontwikkel.<ref name=longrichetal2011>{{cite journal | doi = 10.1073/pnas.1110395108 | last1 = Longrich | first1 = Nicholas R. | last2 = Tokaryk | first2 = Tim | last3 = Field | first3 = Daniel J. | year = 2011 | title = Mass extinction of birds at the Cretaceous–Paleogene (K–Pg) boundary. | url = http://www.pnas.org/content/108/37/15253 | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences | volume = 108 | issue = 37 | pages = 15253–15257|bibcode = 2011PNAS..10815253L }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.sciencedaily.com/releases/2011/09/110919151315.htm | title = Primitive Birds Shared Dinosaurs' Fate | date = 20 September 2011 | publisher = Science Daily | accessdate= 20 September 2011}}</ref> Die enigste subklas voëls wat beslis die uitwissing oorleef het, is [[Neornithes]] (hoewel een Paleogeen-spesie, ''[[Qinornis paleocenica]]'', verteenwoordigend kan wees van ’n nie-Neornithes-voël wat oorleef het.<ref name=longrichetal2011/> Neornithes kon vermoedelik die uitwissing oorleef danksy hul vermoë om te kan duik, swem of skuiling soek in water en moeraslande. Baie spesies kan ook neste bou en in gate in bome of mierneste bly, wat hulle ook kon beskerm het. Hulle het ná die uitwissing ekologiese nisse gevul wat leeg gelaat is deur die uitsterwing van die nie-vlieënde dinosourusse.<ref name="Robertson">{{cite journal |title= Survival in the first hours of the Cenozoic |author=Robertson DS, McKenna MC, Toon OB, Hope S, Lillegraven JA |journal=GSA Bulletin |year=2004 |volume=116 |issue=5–6 |pages=760–768 |doi=10.1130/B25402.1 |url=http://www.ugcs.caltech.edu/~presto/cenozoic.pdf |format=PDF|accessdate=2007-08-31|bibcode = 2004GSAB..116..760R }}</ref>
 
====Nie-vlieënde dinosourusse====
[[Lêer:Tyrannosaurus Rex Holotype.jpg|thumb|''Tyrannosaurus'' was een van die laaste dinosourusse op Aarde voor die uitwissing.]]
Buiten ’n paar omstrede bewerings, stem wetenskaplikes saam dat alle nie-vlieënde dinosourusse uitgesterf het by die K-Pg-grens. Die dinisourus-fossielrekord is geïnterpreteer as dat daar óf ’n afname óf geen afname in verskeidenheid was in die laaste paar miljoen jaar van die Kryt, en dit kan wees dat die gehalte van die fossielrekord net te swak was om tussen die twee opsies te onderskei.<ref name=AF04>{{cite book |first=Archibald|last=David|coauthors=David Fastovsky|editor=Weishampel David B, Dodson Peter, Osmólska Halszka (eds.) |title=The Dinosauria |edition=2nd |year=2004 |publisher=University of California Press |location=Berkeley |isbn=0-520-24209-2 |pages=672–684 |chapter=Dinosaur Extinction |chapterurl=http://www.bio.sdsu.edu/faculty/archibald/ArchFast.pdf }}</ref> Aangesien daar geen bewys is dat nie-vlieënde dinosourusse gate kon grawe, swem of duik nie, was hulle nie in staat om hulself te beskerm teen die omgewingstres wat by die K-Pg-grens voorgekom het nie. Kleiner diere (benewens voëls) kon dalk oorleef het, maar hulle sou geen kos gehad het nie aangesien plante skaars sou gewees het vir plantvretende diere en dit sou weer ’n voedseltekort veroorsaak het vir vleisvretende diere.<ref name="Robertson"/>
 
Die toenemende konsensus oor die [[endotermie]] ("warmbloedigheid") van dinosourusse help om hul uitwissing te verstaan, terwyl hul verwante die krokodille oorleef het. Die [[ektotermie]]se ("koudbloedige") krokodille sou ’n klein behoefte aan kos gehad het aangesien hulle verskeie maande sonder kos kan klaarkom, terwyl endotermiese diere van dieselfde grootte meer kos nodig sou gehad het vir hul vinniger metabolisme. Nie-vlieënde dinosourusse sou dus uitgesterf het weens ’n tekort aan kos,<ref name="autogenerated347"/> terwyl sommige krokodille oorleef het. Die oorlewing van ander warmbloedige diere, soos soogdiere, kon danksy ander redes gewees het soos hul kleiner behoefte aan kos vanweë hul kleiner grootte in dié tyd.<ref name="springerlink.com">{{cite book |last=Ocampo|first=A|coauthors=Vajda V, Buffetaut E |chapter=Unravelling the Cretaceous–Paleogene (K–T) turnover, evidence from flora, fauna and geology in biological processes associated with impact events |editor=Cockell C, Gilmour I, Koeberl C |title=Biological Processes Associated with Impact Events |publisher=SpringerLink |year=2006 |pages=197–219 |isbn=978-3-540-25735-6|url=http://www.springerlink.com/content/vw75014157p2p278/}}</ref>
 
===Soogdiere===
Alle belangrike soogdierlyne uit die Kryt, insluitende [[kloaakdier]]e (eierlêende soogdiere), [[Multituberculata]], [[buideldier|buidel-]] en [[plasentadier]]e, [[Dryolestoidea]]<ref>{{cite journal|author=Gelfo JN and Pascual R|year=2001|title=''Peligrotherium tropicalis'' (Mammalia, Dryolestida) from the early Paleocene of Patagonia, a survival from a Mesozoic Gondwanan radiation|journal=Geodiversitas|volume=23|pages=369–379|url=http://www.mnhn.fr/publication/geodiv/g01n3a4.pdf }}</ref> en [[Gondwanatheria]]<ref>{{cite journal|author=Goin FJ, Reguero MA, Pascual R, von Koenigswald W, Woodburne MO, Case JA, Marenssi SA, Vieytes C, Vizcaíno SF|year=2006|title=First gondwanatherian mammal from Antarctica|journal=Geological Society, London, Special Publications|volume=258|pages=135–144|doi=10.1144/GSL.SP.2006.258.01.10|bibcode = 2006GSLSP.258..135G }}</ref> het die uitwissing oorleef hoewel daar ook groot verliese was. Buideldiere het grootliks uit Noord-Amerika verdwyn, en die Asiatiese [[Deltatheroida]], primitiewe verwante van bestaande buideldiere, is uitgewis.<ref name=classofmamm>{{cite book|last=McKenna|first= MC|coauthors=Bell SK|title=Classification of mammals: above the species level|publisher=Columbia University Press|year=1997|isbn=978-0-231-11012-9}}</ref>
 
Die soogdiere wat die uitwissing oorleef het, was oor die algemeen klein – omtrent so groot soos rotte. Dit sou hulle gehelp het om skuiling te vind. Daar word ook gemeen baie van hulle kon gate grawe of was semi-waterdiere omdat daar vandag verskeie sulke soogdierspesies is. Dit sou bykomende beskutting gebied het teen omgewingstres.<ref name="Robertson"/>
 
==Chicxulub-asteroïde==