Progressiewe Federale Party: Verskil tussen weergawes

 

Die '''Progressiewe Federale Party''' was die Amptelike Opposisie in die Suid-Afrikaanse Parlement van [[1977]] tot [[1987]].

Die P.F.P. se geskiedenis kan tot in Augustus [[1959]] terugvoer word toe 'n hele paar van sy latere leiersfigure van die [[Verenigde Party]] weggebreek het oor in die besonder die party se weiering om 'n resolusie te steun waarin gevra is om nog grond vir swart vestiging aan te koop, maar in die algemeen oor die party se gebrek aan 'n duidelike alternatief vir die destyds steeds magtiger wordende [[Nasionale Party]] se [[apartheid]]sbeleid. Hulle het die [[Progressiewe Party]] gestig, wat die voorganger van die [[Progressiewe Reformiste Party]] en uiteindelik die Progressiewe Federale Party was.

 

Van die sogenaamde "Jong Turke" wat die V.P. verlaat en later prominent in die P.F.P. sou word, was [[Helen Suzman]], [[Colin Eglin]], [[Harry Schwarz]], [[Ray Swart]] en [[Zach de Beer]].

 

In die 1961-verkiesing het net [[Helen Suzman]] haar setel ([[Houghton (kiesafdeling)|Houghton]]) in die Volksraad behou. Sy het 13 jaar lank vrou-alleen haar beginselvaste stem laat hoor teen 'n stortvloed diskriminerende wetgewing en haar teen aanhouding sonder verhoor, [[paswette]], instromingsbeheer, [[werkafbakening]] op grond van kleur, die verdeling van geriewe op grond van ras, [[Groepsgebiede]], en gedwonge verskuiwings uitgespreek. Sy het vakbondregte vir swartes geëis, en haar vir beter lone en werksomstandighede beywer. Sy het gevangenisse besoek en beter toestande vir gevangenes verkry.

 

In die verkiesing van [[1974]], die laaste waaraan die P.P. in daardie gedaante deelgeneem het, het Suzman se droom dat van haar kollegas hulle by haar sou aansluit, waar geword. "Ek het 'n droom," het sy vir haar gehore voor [[1974]] vertel terwyl sy uiterlik vol vertroue was, "waarin ek op my voorbankie sit en saam met my sit [[Colin Eglin]], [[Gordon Waddell]], [[Frederik van Zyl Slabbert|Van Zyl Slabbert]] en [[Réné de Villiers]]" (onderskeidelik kandidate in [[Seepunt (kiesafdeling)|Seepunt]], [[Johannesburg-Noord (kiesafdeling)|Johannesburg-Noord]], [[Rondebosch (kiesafdeling)|Rondebosch]] en [[Parktown (kiesafdeling)|Parktown]]).

 

Die P.P. het behoorlik uit die groef geklim van drie verkiesings waarin hy net een setel kon verower, toe Waddell, [[Rupert Lorimer]] ([[Orange Grove (kiesafdeling)|Orange Grove]]), en Slabbert hulle tesame met Eglin en De Villiers by haar aangesluit het. 'n Sewende lid, dr. [[Alex Boraine]], het kort daarna die [[Verenigde Party]] se kandidaat in die tussenverkiesing in [[Pinelands (kiesafdeling)|Pinelands]], [[Kaapstad]], verslaan en so was daar sewe Parlementslede en drie lede van Provinsiale Rade.

 

Die party is egter 15 maande later opgeneem in die [[Progressiewe Reformiste Party]], toe [[Harry Schwarz]] en andere, wat die V.P. verlaat het om die [[Reformiste Party]] te stig, in [[1975]] met die [[Progressiewe Party]] saamgesmelt het om die [[Progressiewe Reformiste Party]] te skep. In 1977 het die V.P. met die [[Demokratiese Party (1973)]] saamgesmelt om die [[Nuwe Republiek Party]] te skep. Nog V.P.-lede het toe weggebreek en die Komitee vir 'n Verenigde Opposisie geskep, wat hom later by die P.R.P. aangesluit het om die Progressiewe Federale Party op [[5 September]] [[1977]] te skep.

 

Die P.F.P. was sterk gekant teen die grondwetlike voorstelle wat op die driekamerparlement sou uitloop en het sy kiesers aangemoedig om "nee" in die referendum te stem, omdat dit sou beteken die ideaal van 'n verenigde parlement met alle kiesers op een, gemeenskaplike kieserslys is in die ban gedoem. Ondanks die [[Konserwatiewe Party]] wat ook die "nee"-stem gesteun het, het die "ja"-stem oorweldigend met meer as twee derdes gewen.

 

Die P.F.P. het vroeg in [[1986]] 'n groot terugslag beleef met die bedanking van sy gewilde leier, dr. [[Frederik van Zyl Slabbert]], leier van die Amptelike Opposisie in die Volksraad en L.P. vir Claremont. [[Colin Eglin]] het toe weer partyleier geword. Slabbert het aangevoer hy het ontnugter geraak met die regering se opvatting van wat beskou kon word as ware hervorming, terwyl hy ook die Parlement se voortgesette relevansie in die oplossing van [[Suid-Afrika]] se politieke probleme bevraagteken het. 'n Paar dae later het dr. [[Alex Boraine]], L.P. vir [[Pinelands]], ook bedank. As stigters van Idasa was hulle aan die voorpunt van die ontmoeting van 50 vooraanstaande Suid-Afrikaners in [[Dakar]], [[Senegal]], met leiers van die [[African National Congress]] op [[1 Julie]] [[1987]].

 

Die P.F.P. en die N.R.P. het besluit om nie mekaar se kandidate in die verkiesing op [[30 November]] [[1987]] teen te staan nie. Die algemene beweging onder wit kiesers in daardie jaar was egter na regs, toe die [[Konserwatiewe Party]] 22 kiesafdelings wen, die P.F.P. net 19 en die N.R.P. net een. Die K.P. het die Amptelike Opposisie geword, die eerste keer sedert [[1948]] dat die N.P. hom links van die Amptelike Opposisie bevind - selfs nie eers tydens die [[Pakt-regering]] van die jare 20 en 30 was dit die geval nie.

 

Nadat [[Colin Eglin]] met die bedanking van Slabbert eenparig as partyleier verkies is, is hy in [[1988]] opgevolg deur dr. [[Zach de Beer]]. Die verkiesing van [[1987]] is gekenmerk deur die onafhanklike kandidate [[Wynand Malan]], dr. [[Denis Worrall]] en dr. Esther Lategan, wat die N.P. die stryd aangesê het in onderskeidelik [[Randburg]], [[Helderberg]] en [[Stellenbosch]]. Malan het gewen en Worrall het met net 39 stemme verloor. Lategan het met 1 781 verloor op Stellenbosch, tradisioneel die hartland van Nasionalisme.

 

De Beer het onderhandelings voortgesit wat daarop uitgeloop het dat die [[Onafhanklike Party]] van Worrall, die [[Nasionale Demokratiese Beweging]] van [[Wynand Malan|Malan]] en die Progressiewe Federale Party saamgesmelt het om die [[Demokratiese Party]] op [[8 April]] [[1989]] in die lewe te roep.

 

* Van der Spuy, D.C. (hoofred.), ''Amptelike Jaarboek van die Republiek van Suid-Afrika'' (Eerste Uitgawe), Departement van Inligting, Pretoria, 1975.

* Van Wyk, Bettie (hoofred.), ''Official Yearbook of the Republic of South Africa 1979'', Chris van Rensburg Publications (Pty.) Limited, 1979.

* Mostert, J.P.C., ''Politieke Partye in Suid-Afrika'', Instituut vir Eietydse Geskiedenis, U.O.V.S., Bloemfontein, 1986.

 

* [http://www.polity.org.za/article/da-statement-by-helen-zille-democratic-alliance-leader-on-the-anniversary-of-the-launch-of-the-progressive-party-in-the-weekly-newsletter-13112009-2009-11-13 Helen Zille praat oor die ontstaan en geskiedenis van die Progressiewe Party]