Berillium: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Legobot (besprekings | bydraes)
k Verplasing van 116 interwikiskakels wat op Wikidata beskikbaar is op d:q569
k Skoonmaak using AWB
Lyn 6:
| colspan="2" align="center" | [[litium]] – '''berillium''' – [[boor (element)|boor]]
|-
| rowspan="3" valign="center" | &nbsp;<br />'''Be'''<br />[[Magnesium|Mg]]&nbsp;&nbsp;<br />&nbsp;<br />&nbsp;
 
/>&nbsp;<br />&nbsp;
|-
| align="center" | [[Lêer:Be-TableImage.png|250px|Kliek hier vir 'n beskrywing]]<br />
Line 29 ⟶ 27:
|-
| [[kleur|Voorkoms]]
| align="center" | wit-grys metaal<br />[[Lêer:Be,4.jpg|125px|]]
|-
! colspan="2" bgcolor="#FFDEAD" | Atoom eienskappe
Line 69 ⟶ 67:
|-
| [[Molêre volume]]
| 4.85 [[wetenskaplike notasie|×]]10<sup>-6−6</sup> [[kubieke meter per mol|m<sup>3</sup>/mol]]
|-
| [[Verdampingswarmte]]
Line 134 ⟶ 132:
! colspan="2" bgcolor="#FFDEAD" | <font size="-1">[[SI]] eenhede & [[standaard temperatuur en druk|STD]] word gebruik behalwe waar anders vermeld.</font>
|}
'''Berillium''' is die [[chemiese element]] in die [[periodieke tabel]] met die simbool '''Be''' en [[atoomgetal]] van '''4'''.
 
Dis 'n giftige [[bivalent]]e element, 'n [[alkali-aard]]metaal met 'n staalgrys kleur, en is sterk met 'n lae gewig, dog baie bros. Berillium word hoofsaaklik benut as verhardingsmiddel in [[allooi]]e (mees algemeen, [[berillium koper]] legerings).
Line 163 ⟶ 161:
 
== Geskiedenis ==
Die naam berillium kom van die [[Grieks]]e woord ''beryllos'' vir beril. Eens was berillium ook '''glucinium''' (van [[Grieks]]e woord ''glykys'' vir soet) vanweë die soet smaak van sy soute.
 
Die element is in [[1798]] ontdek in die oksiedvorm in [[beril]] en in [[smarag]] deur [[Louis Vauquelin]]. [[Friedrich Wöhler]] en [[Antoine Alexandre Brutus Bussy|A.A.Bussy]] het die metaal onafhanklik van mekaar geïsoleer in [[1828]] deur [[kalium]] met [[Berillium chloried]] te
Line 182 ⟶ 180:
 
== Voorsorgmaatreëls ==
[[Lêer:Beryllium_OreUSGOVBeryllium OreUSGOV.jpg|thumb|Berillium erts]]
Berillium en sy soute is [[giftige verbinding]]s en is potensieel [[karsinogenies]]. Kroniese [[berilliose]] is 'n long- en sistemiese [[granuloma]]siekte wat veroorsaak word deur blootstelling aan berillium. Akute berilliumsiektes in die vorm van chemiese longontsteking is die eerste keer in 1933 in Europa waargeneem en in die Verenigde State in 1943. Gevalle van kroniese berilliose is vir die eerste keer omvattend beskryf in 1946 toe werkers in 'n aanleg wat
[[fluoreserende lamp]]e in Massachusetts vervaardig het daarmee gediagnoseer is. Kroniese berilliose se simptome is baie soortgelyk aan [[sarkoidose]] en dit is dus moeilik om te onderskei tussen die twee kwale.
Line 200 ⟶ 198:
μg/m&sup3;) voorkom. Die siekte veroorsaak moegheid, swakheid en swaar asemhaling. Dit kan lei tot anoreksie, gewigsverlies en mag ook lei tot die vergroting van die regterkant van die hart in gevorderde gevalle. Sommige mense wat gesensiteer is vir berillium mag nie die simptome toon nie. Dit is onwaarskynlik dat die algemene bevolking akute of kroniese berilliumsiekte sal ontwikkel aangesien berilliumvlakke in die lug normaalweg baie laag is (0.00003-0.0002 μg/m&sup3;).
 
Die insluk van berillium het nog geen uitwerking getoon op mense nie aangesien baie min berillium vanuit die maag en ingewande geabsorbeer word. Maagswere is waargeneem in honde met 'n berillium bevattende dieet. Berilliumkontak met vel wat skraap- of snymerke het, mag 'n uitslag of swere tot gevolg hê.
 
Langtermyn blootstelling aan berillium vergroot die risiko om longkanker te ontwikkel. Die Verenigde State se [[Wikipedia:en:United States Department of Health and Human Services|Department of Health and Human Services]] (DHHS) en die [[Wikipedia:en:International Agency for Research on Cancer|Internasionale Agentskap vir kankernavorsing]] (IARC) het bepaal dat berillium 'n karsinogeniese stof is. Die Verenigde State se [[Wikipedia:en:Environmental Protection Agency|Environmental Protection Agency]] (EPA) het bepaal dat berillium 'n moontlike
Line 209 ⟶ 207:
Berillium kan gemeet word in die urine en bloed. Die hoeveelheid berillium in bloed of urine kan aandui hoe lank en hoeveel die blootstelling was. Berilliumvlakke kan ook gemeet word in long- en velmonsters.
 
Vlakke waartoe industrieë tipies toegelaat word om in die lug te laat is tipies in die orde van 0.01 μg/m&sup3;, oor 'n gemiddeld van 'n 30-dae periode, of 2 μg/m&sup3; in 'n werkskamer vir 'n agt ure skof periode.
 
== Verwysings ==
* [http://periodic.lanl.gov/elements/4.html Los Alamos National Laboratory – Beryllium]
 
== Eksterne skakels ==