Amerikaanse Burgeroorlog: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Skakel |
Bygewerk |
||
Lyn 4:
|beeld = [[Lêer:American Civil War Montage.jpg|300px]]
|byskrif = Die Amerikaanse Burgeroorlog
|datum = [[12 April]] [[1861]] - [[10 Mei]] [[1865]]<ref name="nytimes.com">{{en}} {{cite web|url=http://www.nytimes.com/1865/05/10/news/important-proclamations-belligerent-rights-rebels-end-all-nations-warned-against.html |title=IMPORTANT PROCLAMATIONS. – The Belligerent Rights of the Rebels at an End. All Nations Warned Against Harboring Their Privateers. If They Do Their Ships Will be Excluded from Our Ports. Restoration of Law in the State of Virginia. The Machinery of Government to be Put in Motion There. |location=New York |publisher=NYTimes.com |date= |accessdate=2012-11-19}}</ref><br />(laaste skoot geskiet op [[22 Junie]] [[1865]])
|plek =
|gebied =
|resultaat = Oorwinning van die Unie
Lyn 11:
* Territoriale integriteit van die Verenigde State van Amerika bewaar
* Sluipmoord op Abraham Lincoln vyf dae ná Lee se oorgawe
* Ontbinding van die CSA
* Begin van die Heropbou
|party1 = [[Lêer:US 35 Star Flag.svg|20px]] [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]]
|party2 = [[Lêer:CSA Flag 2.7.1861-28.11.1861.svg|20px]] [[Gekonfedereerde State van Amerika|Gekonfedereerde State]]
|party3 =
|aanvoerder1 = [[Lêer:US 35 Star Flag.svg|20px]] [[Abraham Lincoln]]<br />[[Lêer:US 35 Star Flag.svg|20px]] [[
|aanvoerder2 = [[Lêer:CSA Flag 2.7.1861-28.11.1861.svg|20px]] [[Jefferson Davis]]<br />[[Lêer:CSA Flag 2.7.1861-28.11.1861.svg|20px]] [[Judah P.
|aanvoerder3 =
|sterkte1 = 2 100 000
|sterkte2 = 1 064 000
|sterkte3 =
|ongevalle1 = 110 000 soldate gesneuwel in aksie/dood deur wonde<ref name="civilwarhome.com">{{en}} Fox, William F. [http://www.civilwarhome.com/foxs.htm Regimental losses in the American Civil War] (1889)</ref><br />25 000 soldate dood in Konfederale tronke<ref name="civilwarhome.com"/><br />2 260 Matrose/Mariniers gesneuwel<ref name="Official DOD data">{{en}} [https://www.dmdc.osd.mil/dcas/pages/report_principal_wars.xhtml Official DOD data]</ref><br /><br />~365 000 totaal gesneuwel{{sfn|Chambers|1999|p=849}}<br />275 200 gewond
|ongevalle2 =
|ongevalle3 =
|notas =
}}
Die '''Amerikaanse Burgeroorlog''' ([[Engels]]: ''American Civil War''), ook '''Oorlog tussen die state''' of net '''Burgeroorlog''' in die Verenigde State, was 'n oorlog in [[Noord-Amerika]] tussen die [[Verenigde State van Amerika]] en die [[Gekonfedereerde State van Amerika]], wat op [[12 April]] [[1861]] met die aanval op [[Fort Sumters]] begin het en op [[10 Mei]] [[1865]] met die unifikasie van die [[Gekonfedereerde State van Amerika]] met die VSA, en die afskaffing van die slawerny geëindig het.
== Oorsake ==
=== Slawerny ===
[[Lêer:President-Jefferson-Davis.jpg|thumb|links|upright|[[Jefferson Davis]], president van die CSA (1861–1865)]]
Die ''Amerikaanse Burgeroorlog'' was nie gevoer om die afskaffing van [[slawerny]], soos baie mense dink nie. Die oorlog was egter 'n hoogtepunt in die poging om die uitbreiding van slawerny na die nuwe gebiede van Amerika. Teen die middel van die [[19e eeu]] het slawerny slegs bestaan in die suidelike state van die VSA, wat sterk op [[landbou]] (veral [[katoen]] vir die [[Europa|Europese]] [[tekstiel nywerheid]] en [[tabak]]) gerig was. In die suidelike state het almal geredeneer dat slawerny noodsaaklik was vir hulle ekonomie. In die noordelike state, waar die ekonomie op nywerheid gerig was, het die afkeur van slawerny gegroei. Tydens elke gebiedsuitbreiding van die VSA (die nuwe ''territories'') het die konflik tussen die noordelike en suidelike state vererger.
Line 38 ⟶ 39:
=== Direkte aanleiding ===
[[Lêer:Abraham Lincoln seated, Feb 9, 1864.jpg|thumb|links|upright|[[Abraham Lincoln]], 16de president van die VSA (1861–1865)]]
Op [[6 November]] [[1860]] word [[Abraham Lincoln]] gekies as [[president]] van die VSA. Hy stel nie afskaffing van slawerny voor nie, maar in sy veldtog sê hy hy staan uitbreiding van slawerny na ander dele in die weste teen. Dis 'n moeilike stap vir die suide en op [[20 Desember]] 1860 verlaat [[Suid-Carolina]] die VSA. Tussen 20 Desember en 1 Februarie [[1861]] verlaat ook [[Mississippi]], [[Florida]], [[Alabama]], [[Georgia]], [[Louisiana]] en [[Texas]] die VSA. Op [[4 Februarie]] verenig hulle sig in die [[Gekonfedereerde State van Amerika]] (CSA). Hulle kies [[Jefferson Davis]] as president. Die soldate in [[Fort Sumter]] in Suid-Carolina het nie oorgeloop na die CSA nie en Suid-Carolina het die fort beleër. Op [[12 April]] 1861 vuur die kanonne op die fort en begin die oorlog. Virginia, Arkansas, Tennessee en Noord-Carolina sluit ook aan by die CSA in die dae daarna.
Line 49 ⟶ 50:
{{legend|#818181|Gebiede van die Konfederasie}}]]
In 1861 word algemeen in die noorde en die suide gedink dat die oorlog net een veldslag sou wees. Beide leërs kry baie entoesiastiese burgers wat aanmeld. Op [[21 Junie]] 1861 vind die [[Eerste slag by Bull Run]] (naby [[Washington, D.C.|Washington]]) plaas. Hoewel die ''Unie'' meer soldate gehad het, het die ''CSA'' die slag gewen. Die Unie is geskok oor die uitslag en neem 'n [[resolusie]] aan dat hulle nie vir die afskaffing van slawerny veg nie, maar vir die behoud van die VSA.
Die Unie verander hul taktiek. Die [[Anaconda-plan]] behels dat die suide afgesonder word van die wêreld deur 'n skeeps[[blokkade]], wat sedert April [[1861]] uitgevoer word deur die [[seesoldate]] van die Unie. Die suide kan slegs 10% van hulle katoenproduksie uitgevoer kry na Britanje en Europa, en verswelg letterlik in hul katoen oorskot.<ref>{{en}} Dean B. Mahin, One war at a time: the international dimensions of the American Civil War (2000) ch 6 </ref> Tot [[1863]] word baie veldslae gevoer (meestal op grondgebied van die CSA), met wisselende sukses vir beide partye.
=== Slag by Gettysburg ===
Line 70 ⟶ 72:
== Bronne ==
* {{en}} Commager, Henry Steele (ed.). ''The Blue and the Gray. The Story of the Civil War as Told by Participants.'' (1950).
* {{en}} Hesseltine, William B. ed.; ''The Tragic Conflict: The Civil War and Reconstruction'' (1962).
* {{en}} Simpson, Brooks D. et al. eds. ''The Civil War: The First Year Told by Those Who Lived It'' (Library of America 2011).
[[Kategorie:Oorloë]]
| |||